System kaucyjny – zmiany 2024. Kogo obejmą nowe obowiązki?

Temat ochrony środowiska i ograniczania odpadów do niego wprowadzanych nie jest nowy. Z roku na rok przybywa różnego rodzaju opakowań, które są wprowadzane do obrotu, a później muszą być w jakiś sposób utylizowane. Nic więc dziwnego, że szuka się sposobów na ograniczenia ilości odpadów. Kolejną propozycją jest wprowadzenie systemu kaucyjnego i w dzisiejszej publikacji opiszemy kogo obejmą nowe obowiązki w 2024 roku.

Gospodarka odpadami

W Polsce obowiązuje ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, która określa szereg regulacji prawnych mających z założenia przyczyniać się do ochrony środowiska naturalnego. Ustawa obejmuje m.in.:

• zasady działania organizacji odzysku opakowań,
• zasady postępowania z opakowaniami oraz odpadami opakowaniowymi,
• zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej oraz opłaty recyklingowej,
• zasady działania systemu kaucyjnego w gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

Nas będą interesowały zasady działania systemu kaucyjnego, dlatego skupimy się na tym zagadnieniu.

Ustawowe założenia systemu kaucyjnego

W ustawie o gospodarce odpadami pojawiają się definicje i regulacje, które dotyczą zasad działania systemu kaucyjnego w Polsce. Poniżej opiszemy niektóre z pojęć, które mogą okazać się pomocne przy omawianiu tematu.

System kaucyjny Jest to system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego lub wielokrotnego użytku, wymienione w załączniku do ustawy, pobierana jest kaucja, która jest zwracana użytkownikowi końcowemu w momencie zwrotu opakowania objętego systemem kaucyjnym

Kaucja Jest to określona kwota pieniężna pobierana w momencie sprzedaży produktu w opakowaniu na napoje jednorazowego lub wielokrotnego użytku. Kaucja podlega zwrotowi w momencie zwrotu opakowania objętego systemem kaucyjnym

Systemem kaucyjnym objęte są: jednorazowe butelki z tworzywa sztucznego o pojemności do 3 litrów, szklane butelki wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra, puszki metalowe o pojemności do 1 litra

Wprowadzający produkty w opakowaniach Pod tym pojęciem rozumie się przedsiębiorcę wykonującego działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego lub wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku do ustawy, będących napojami, z wyłączeniem ich sprzedaży użytkownikowi końcowemu

Wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach Rozumie się przez to przedsiębiorcę wykonującego działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra, dokonującego wyłącznie sprzedaży bezpośredniej polegającej na dostarczaniu napojów w opakowaniach

Przedsiębiorcy będą mieli obowiązek zamieszczania na opakowaniach kaucyjnych informacji o wysokości kaucji

Kaucja za butelki i puszki będzie pobierana przez wszystkie jednostki handlowe niezależnie od ich powierzchni

Zwrot kaucji użytkownikowi końcowemu następuje w momencie zwrotu opakowań bez konieczności okazania paragonu potwierdzającego wcześniejsze uiszczenie kaucji. Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego

Zbiór opakowań i zwrot kaucji będzie możliwy w jednostkach handlowych o powierzchni powyżej 200 m2. Mniejsze jednostki będą mogły przystąpić do programu dobrowolnie

Ważne! Systemem kaucyjnym zostały objęte zarówno opakowania wielokrotnego, jak i jednokrotnego użytku

Na stronie Ministra Klimatu i Środowiska pojawiła się taka infografika, która przedstawia działanie systemu kaucyjnego:

System kaucyjny – zmiany 2024. Kogo obejmą nowe obowiązki?

Zgodnie z ustawą zmieniającą ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi nowe przepisy miały zacząć obowiązywać od 2025 roku. Jednak w dalszym ciągu toczą się jeszcze dyskusje na temat przesunięcia tego terminu na 1 stycznia 2026 roku. Zmiana przepisów jest poważnym wyzwaniem dla producentów, jak i sprzedawców, których obejmie ten nowy obowiązek. Toczą się również dyskusje na temat doliczania podatku VAT do kwoty kaucji. Można już usłyszeć zapowiedzi, że kaucja nie będzie objęta VAT. Fakt, że termin wdrożenia został określony na 1 stycznia 2025 r. nie oznacza, że 2024 roku nie ma nic do zrobienia.

Przed wdrożeniem systemu kaucyjnego wszystkie firmy, które będą nim objęte mają wiele obowiązków organizacyjnych. Przede wszystkim należy przygotować stosowne oznaczenia, które muszą się znaleźć na butelkach i puszkach informujące o wysokości kaucji. W tym miejscu warto przypomnieć, że nie jest jeszcze uregulowana kwestia podatku VAT od kaucji

Jednostki handlowe, które będą miały obowiązek odbioru opakowań kaucyjnych i zwrot kaucji muszą wygospodarować pomieszczenia i zorganizować obsługę

Jeszcze jeden problem, na jaki zwracają uwagę zainteresowane branże, to zapis w ustawie, że kaucja będzie naliczana przy sprzedaży produktu. Przedsiębiorcy stoją jednak na stanowisku, że powinna być rozliczana w całym łańcuchu dostaw

Kolejnym dyskusyjnym zapisem okazuje się przepis mówiący, że wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje jest obowiązany osiągnąć poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych co najmniej w wysokości określonej w załączniku nr 1a czyli od 77% w 2025 roku do 90% w 2029 roku i latach późniejszych. Zwraca się uwagę, że w przepisach powinno być doprecyzowane, że ten obowiązek dotyczy również zlecających produkcję pod własnymi markami, często mogą to być firmy międzynarodowe

Zgodnie z ustawą wprowadzający produkty w opakowaniach będzie miał obowiązek prowadzić ewidencję w postaci elektronicznej zawierającą dane niezbędne do określenia wysokości zmiany podstawy opodatkowania, w tym o: wprowadzonych do obrotu opakowaniach wielokrotnego użytku, z podziałem na rodzaje tych opakowań, o ich liczbie i wartości opakowań, za które pobrano kaucję w danym roku, oraz o zwróconych opakowaniach wielokrotnego użytku, z podziałem na rodzaje opakowań, o ich liczbie i wartości opakowań, za które zwrócono kaucję w danym roku

System kaucyjny ma być prowadzony przez podmiot reprezentujący utworzony przez: wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze. Podmiot reprezentujący musi spełniać liczne warunki ustawowe

Podmiot reprezentujący jest obowiązany do zawarcia umowy z każdym wprowadzającym produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzającym bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, który się do niego zgłosi

W ustawie zmieniającej jest jeszcze zapis, że przedsiębiorcy, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy utworzyli system pobierania i zwracania kaucji za opakowania, w tym zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych, o których mowa w przepisach, mogą prowadzić ten system na zasadach dotychczasowych do dnia 31 grudnia 2024 r.. Przy czym opakowania, które wprowadzono do obrotu przed dniem 1 stycznia 2025 r., mogą być zbierane, a pobrana kaucja może być zwracana na zasadach dotychczasowych po tym terminie, nie później jednak niż do dnia 31 grudnia 2025 r.

System kaucyjny – podsumowanie

W dzisiejszej publikacji poruszyliśmy temat związany z systemem kaucyjnym, który zgodnie z przepisami ma obowiązywać począwszy od 2025 roku. Nakreślono jedynie ogólne założenia i wskazano na zagrożenia, jakie się z tym wiążą. Jest to kolejny poważny obowiązek nałożony w tym przypadku na wprowadzających bezpośrednio i pośrednio produkty w opakowaniach. Obowiązków związanych z wprowadzeniem w życie przepisów jest bardzo dużo, a jak się okazuje przepisy nie są do końca opracowane i nie wiadomo jaki będzie ich ostateczny kształt, mowa m.in. o braku konkretnego stanowiska w sprawie kaucji, czy będzie pobierana z VAT, czy bez VAT. Nie znana jest również wysokość kaucji. Przed wejściem w życie przepisów zainteresowane firmy mają wiele do zrobienia. Często będzie się to wiązało z dodatkowymi nakładami finansowymi. W ocenie przedsiębiorców termin wdrożenia powinien zostać przesunięty co najmniej o rok na 2026. Czy tak się stanie trudno ocenić, jak zawsze trzeba na bieżąco śledzić informacje na ten temat. Na pewno jak się pojawią jakieś zmiany będziemy informowali na łamach naszych publikacji.

Stan prawny na dzień: 7.05.2024 r.