Niniejszy artykuł koncentrować się będzie na odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną w mieniu powierzonym przez pracodawcę. Zagadnienie to jest o tyle istotne, albowiem w dobie rozwijającego się rynku pracy, w szczególności technologii, dostępu do różnorodnych sprzętów ułatwiających pracę, delegacji, a co ważniejsze możliwości wykonywania pracy w formie zdalnej (zazwyczaj przy użyciu sprzętu udostępnionego przed pracodawcę) nie trudno o szkodę – umyślną bądź nieumyślną – w pracowniczym mieniu.
Jaki jest zatem zakres odpowiedzialności pracownika, jeśli dojdzie do uszkodzenia mienia powierzonego przez pracodawcę? Czy zawsze pracownik ponosi pełną odpowiedzialność czy może zostać z niej zwolniony? O tym jak i innych ważnych kwestiach, przeczytacie w poniższym artykule.
Przepis art. 124 § 1 Kodeksu pracy stanowi, że Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:
Z kolei § 2 analizowanego przepisu stanowi, że Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.
Z powyższego przepisu wynikają dwa rodzaje mienia, które pracodawca może powierzyć pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się, tj.:
Mienie inne niż te wymienione w art. 124 § 1 Kodeksu pracy określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia (por. art. 126 § 2 Kodeksu pracy). Rozporządzenie to określa zakres i szczegółowe zasady wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników w przypadku łącznego powierzenia im mienia.
Co więcej znajduje ono zastosowanie zarówno do gospodarki publicznej i prywatnej oraz dotyczy mienia powierzonego stosownie do art. 124 § 2 i art. 125 Kodeksu pracy, a więc w sklepach i magazynach, z wyłączeniem mienia wymienionego w art. 124 § 1, czyli z jednej strony pieniędzy, papierów wartościowych, kosztowności oraz z drugiej strony przedmiotów wydawanych pracownikom w związku z wykonywaniem pracy: narzędzi i instrumentów lub podobnych przedmiotów, środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.
Odpowiedzialność za szkodę według analizowanych przepisów może ponosić wyłącznie pracownik, co oznacza, że odpowiedzialności nie ponosi, która nie pozostaje w stosunku pracy.
Wyróżnia się dwie przesłanki tej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną w mieniu powierzonym przez pracodawcę, a mianowicie:
W przypadku analizowanej odpowiedzialności, pracodawca musi jedynie udowodnić wyrządzenie przez pracownika szkody, jej wysokość oraz fakt powierzenia tego mienia w sposób prawidłowy.
Prawidłowe powierzenie mienia przez pracodawcę następuje, gdy oddanie go pracownikowi nastąpi w okolicznościach umożliwiających mu jego zwrot albo wyliczenie się z niego. Co więcej, następuje to przez właściwe udokumentowanie przekazania mienia, a taką formą często jest inwentaryzacja.
Dla przypisania pracownikowi odpowiedzialności nie wystarczy jednak samo podpisanie przez niego umowy, protokołu czy innego dokumentu stwierdzającego rzeczywiste powierzenie mienia oraz obowiązek jego zwrotu lub wyliczenia się. Albowiem konieczne staje się faktyczne powierzenie mienia w okolicznościach umożliwiających jego zwrot lub wyliczenie się.
W ugruntowanej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego wskazano między innymi na następujące sytuacje:
WAŻNE – ani zgoda pracownika na nieprawidłowe powierzenie mienia, ani przyznanie mu wyższego wynagrodzenia nie uchylają obowiązku prawidłowego powierzenia mienia i zapewnienia pracownikowi odpowiedzialnemu materialnie takich warunków, które pozwolą mu na prawidłowe wyliczenie się z mienia (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1973 r., sygn. akt I PR 47/73).
Szkoda polega na niezwróceniu bądź niewyliczeniu się przez pracownika z powierzonego mu mienia. Szkoda w tym kontekście stanowi różnicę pomiędzy początkowym a końcowym stanem ilościowym lub wartościowym powierzonego mienia.
Jeśli zaś oddaje taką samą liczbę przedmiotów, ale są one zniszczone albo uszkodzone, to poniesie on odpowiedzialność na zasadach ogólnych (art. 114 – 116 Kodeksu pracy).
WAŻNE – Pracodawca jest stroną, która powinna udowodnić szkodę w mieniu powierzonym.
Zgodnie z przepisem art. 124 § 3 Kodeksu pracy Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Ciężar udowodnienia, że szkoda w mieniu powierzonym powstała z winy nieumyślnej, spoczywa na pracowniku. Pracownik może jednak uwolnić się od odpowiedzialności, przez wykazanie, że naruszenie obowiązków nie było zawinione.
Kwestia popełnienia winy umyślnej uregulowana jest w przepisie art. 122 Kodeksu pracy, zgodnie z którym Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.
Przepis art. 124 Kodeksu pracy stanowi, że:
Z powyższych regulacji wprost wynika, że za mienie powierzone do zwrotu lub wyliczenia pracownik odpowiada w pełnej wysokości. Pracownik odpowiada nie tylko w granicach rzeczywistej straty pracodawcy, ale również za utracone korzyści (dotyczy to szkody wyrządzonej umyślnie).
W przypadku szkody wyrządzonej nieumyślnie, to przyjmuje się, że odszkodowanie ustala się zatem co do wysokości szkody, jednakże nie powinno ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Takie stanowisko zajęła Państwowa Inspekcja Pracy:
Pracownik, który wyrządził pracodawcy szkodę wskutek nieumyślnego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków, ponosi odpowiedzialność w ograniczonej wysokości. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Pracownik, jak już wskazano przy zagadnieniu dotyczącym szkody a winy nieumyślnej, musi wykazać, iż wina nie nastąpiła z jego winy. Może wykazać, że przyczyniła się do tego osoba trzecia albo sam pracodawca. Tym samym pracownik, któremu powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca przyczynił się do jej powstania.
Przepis art. 125 Kodeksu pracy odnosi się do umowy o współodpowiedzialności prawnej za mienie powierzone stanowi, która integralną część umowy o pracę jako jej klauzula szczególna. Taka umowa może zostać zawarta jedynie z pracownikiem pozostającym w stosunku pracy.
Przedmiotowa umowa zazwyczaj zawierana jest w formie odrębnego dokumentu, w którym w szczególności są wymienieni członkowie zespołu zawierający tę umowę oraz udział każdego z nich, w zakresie odpowiedzialności za ewentualnie powstały niedobór w przyszłości, gdy nie można ustalić jego winnych. W piśmiennictwie wskazuje się, że wspólna odpowiedzialność pracowników za powierzone mienie nie ma charakteru odpowiedzialności solidarnej. Jest ona podzielna i dlatego między pracownikami, którzy przyjęli odpowiedzialność wspólną, nie występuje odpowiedzialność regresowa.
O możliwościach jakie oferuje działalność nierejestrowana działając w e-commerce, ze szczególnym uwzględnieniem wszelkich ulg oraz…
Kasowy PIT pozwala podatnikom na wykazanie przychodu w działalności dopiero wtedy, gdy przedsiębiorca faktycznie otrzyma…
Przedsiębiorcy prowadzący sprzedaż mieszaną, mają obowiązek ustalania proporcji VAT. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak…
Planujesz realizację zupełnie nowej inwestycji? Jeśli tak, to pamiętaj, że przepisy prawa przewidują pomoc w…
Jesteś właścicielem salonu kosmetycznego lub salonu piękności? Zobacz, jakie zmiany w VAT szykują się dla…
Wybór działalności nierejestrowanej niesie za sobą wiele ułatwień dla przedsiębiorców, którzy zyskują szansę na zmniejszenie…