Zawieranie umów przez Internet – co musisz wiedzieć?

Sprawdź nasz materiał video na temat zawierania umów przez internet:

Coraz częściej korzystamy z możliwości zawarcia umowy w sposób elektroniczny (zdalny). Umowy zawierane w ten sposób nie tylko dotyczą prostych transakcji pomiędzy osobami fizycznymi, ale również są zawierane z większymi podmiotami gospodarczymi.

Czy zawarcie umowy przez Internet jest zatem bezpieczne? Kiedy dochodzi do zawarcia takiej umowy i jak należy podpisać taką umowę? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej.

Kiedy dochodzi do zawarcia umowy przez Internet?

Oświadczenie woli w postaci elektronicznej

Umowa w ujęciu cywilistycznym jest niczym innym jak porozumieniem stron, które przejawia się złożeniem przez te osoby zgodnych oświadczeń woli.

W myśl przepisu art. 60 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

Tym samym, aby móc stwierdzić istnienie danej umowy, konieczne staje się złożenie przez osoby dokonujące czynności prawnej (w dowolny sposób) oświadczenia woli. Co istotne, ustawodawca w powołanym przepisie dopuszcza możliwość wyrażenia woli w postaci elektronicznej.

Warto również mieć na uwadze, iż nie dla każdej umowy zastrzeżona jest forma pisemna pod rygorem nieważności, tak jak w przypadku umowy zawieranej w formie aktu notarialnego. Dlatego też w przypadku braku takiego zastrzeżenia umowa zawarta elektronicznie, gdzie obie strony wyrażą zgodną wolę jest zawarcia, dojdzie do skutku.

Moment zawarcia umowy przez Internet

Warto zwrócić w tym miejscu na kolejny istotny przepis, tj. art. 61 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.

W orzecznictwie wskazuje się, że złożenie oświadczenia woli wyrażonego w postaci elektronicznej polega na tym, że oświadczenie zostaje wprowadzone do urządzenia elektronicznego (komputera) nadawcy i przekazane przez Internet. Dzieje się to z wykorzystaniem narzędzi programowych, które umożliwiają przekazywanie danych na odległość. Taki wymaganiom nie odpowiadają inne środki indywidualnego porozumiewania się na odległość w postaci telefonu czy faksu ani też składanie oświadczeń woli za pomocą np. fal radiowych. Takie stanowisko zajął między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 2003 r. o sygnaturze akt I CKN 384/01.

Tym samym kluczowe jest wprowadzenie przez nadawcę oświadczenia woli do środków komunikacji elektronicznej w taki sposób, aby druga strona miała możliwość zapoznania się ze złożonym oświadczeniem.

Jednakże czym innym jest możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli a czym innym rzeczywiste zapoznanie się z tym.

W piśmiennictwie wyjaśnia się, że dla uznania, że doręczenie rzeczywiście nastąpiło, nie jest wystarczające wyłącznie wprowadzenie oświadczenia do urządzenia elektronicznego, bowiem stan taki nie stwarza pewności co do tego, czy rzeczywiście trafiło ono do operatora usług telekomunikacyjnych, a następnie stało się dostępne dla adresata tak, aby ten miał możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli. Dlatego ewentualne dowodzenie w tym zakresie spoczywa zawsze na nadawcy oświadczenia woli przekazywanego drogą elektroniczną.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 6 kwietnia 2018 r., sygn. akt V AGa 259/18 wyjaśnił, że Dowód w jakiej dacie nastąpiło doręczenie oświadczenia woli, obciąża nadawcę. Może on skorzystać z usługi potwierdzenia komunikatu elektronicznego lub – w razie posłużenia się podpisem elektronicznym – potwierdzenia udzielanego przez akredytowaną instytucję certyfikacyjną, ale również z innych przewidzianych w k.p.c. dowodów.

Jednocześnie warto zauważyć, iż w doktrynie i orzecznictwie ugruntowane są następujące stanowiska, zgodnie z którymi:

za przesłankę wprowadzenia oświadczenia woli w postaci elektronicznej do środka komunikacji elektronicznej uznaje się zazwyczaj za spełnioną, jeżeli treść przesłanego oświadczenia została zapisana u adresata,
dla skuteczności doręczenia oświadczenia woli w formie elektronicznej nie jest konieczne, aby odbiorca zapoznał się z jego treścią, wystarczy by komunikat znalazł się pod kontrolą adresata w dostępnym dla niego systemie informacji elektronicznej,
zgodnie z regułą ogólną uznaje się, że ryzyko za nieprawidłowości działania wewnętrznego systemu informatycznego (np. wskutek wystąpienia wirusa) spoczywa na adresacie oświadczenia woli.

Miejsce zawarcia umowy przez Internet

Z kolei jeśli chodzi o miejsce zawarcia umowy należy odnieść się do przepisu art. 70 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane albo oferta jest składana w postaci elektronicznej – w miejscu zamieszkania albo w siedzibie składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.

Wobec powyższego w przypadku wątpliwości w zakresie ustalenia miejsca zawarcia umowy przez Internet – w postaci elektronicznej – uznaje się miejsce zamieszkania albo siedziby składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.

A co z podpisem?

Kolejna regulacja prawa cywilnego dotyczy opatrzenia podpisem oświadczenia woli w postaci elektronicznej. Przepis art. 78(1) § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że Do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Niewątpliwie zachowanie formy elektronicznej równoważnej formie pisemnej wymaga:

ujęcia treści składanego oświadczenia woli w postaci elektronicznej,
opatrzenia go kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Ustawodawca w § 2 analizowanego przepisu ustanowił zasadę, że oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Natomiast warto mieć na uwadze, że przepis ten dotyczy osób dysponujących kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Niewątpliwie, aktualnie obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego dzięki swojej konstrukcji dopuszczają możliwość zawierania umów przez Internet. Takie rozwiązanie jest nie tyle co szybkie, ale i łatwe, niemniej należy pamiętać, iż dla swojej skuteczności zawarcie takiej umowy musi przede wszystkim spełniać trzy warunki, tj.:

rodzaj (przedmiot) zawieranej umowy nie wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności (umowy sprzedaży mieszkania nie zawrzesz przez Internet),
obie strony muszą wyrazić wolę zawarcia takiej umowy,
umowa musi zostać opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Źródła:

A. Janas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 61.
Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2016 r., sygn. akt III CZP 89/15.
R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 2 (art. 56–125), red. J. Gudowski, Warszawa 2021, art. 61.
M. Maciejewska-Szałas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 78(1).

Adrianna Glapiak

Autorka tekstów prawnych na ifirma.pl. Prawnik posiadająca wieloletnie doświadczenie w doradztwie prawnym oraz podatkowym. Na co dzień swoją wiedzę i doświadczenie poszerza dzięki pracy jako specjalista do spraw prawnych, a czas wolny poświęca na podnoszeniu kwalifikacji w zakresie aspektów prawnych w e-commerce i social mediach oraz szeroko pojętym prawie autorskim.