Czym jest pułapka średniego dochodu?

Czym jest pułapka średniego dochodu?

Pojęcie pułapki średniego dochodu (rozwoju) opisuje sytuację, w której wybrany kraj przeszedł znaczący postęp i wzrost gospodarczy, jednakże ma problem z osiągnięciem statusu kraju w pełni rozwiniętego. Jest to zauważalne, zwłaszcza gdy klasa średnia pomimo rozwoju, nie jest w stanie osiągnąć wyższych dochodów.

Przyczyny pułapki średniego dochodu

Do przyczyn wystąpienia pułapki średniego rozwoju najczęściej zalicza się:

• Niechęć określonych grup w państwie do wprowadzania przemian politycznych i ekonomicznych – zarówno osób u władzy (np. polityków), jak i obywateli kraju;
• Obszar badań i rozwoju jest niedofinansowany lub korzysta z przestarzałych technologii;
• Spadek przyrostu naturalnego (stosunku liczby urodzeń do liczby zgonów);
• Coraz mniej osób jest aktywnych zawodowo (np. przez starzenie się społeczeństwa);
• Wystąpienie baniek spekulacyjnych na rynku;
• W opisywanych krajach często spotykane są przypadki przestępstw korupcyjnych w polityce lub transakcjach handlowych, co również negatywnie wpływa na wzrost gospodarczy;
• Rozwój poszczególnych obszarów jest nierównomierny (np. koncentracja tylko na jednym regionie);
• Wysokie koszty zachodzących przemian w kraju kreuje dodatkowe bariery.

Wskaźnik pułapki średniego dochodu

Wskaźnikiem gospodarczym, dzięki któremu można określić, które kraje znalazły się w pułapce średniego dochodu, jest wartość dochodu narodowego brutto na mieszkańca (DNB per capita). Stanowi on sumę dochodów z czynników produkcji otrzymanych przez obywateli wybranego kraju.

Zgodnie z wytycznymi Grupy Banku Światowego na lata 2022 – 2023 przyjmuje się następująco:

• Gospodarka o niskim dochodzie – dochód na mieszkańca do 1 085 USD w 2021 roku;
• Gospodarka o niższym średnim dochodzie – dochód na mieszkańca między 1 088 USD a 4 255 USD w 2021 roku;
• Gospodarka o wyższym średnim dochodzie – dochód na mieszkańca między 4256 USD a 13 205 USD w 2021 roku;
• Gospodarka o wysokim dochodzie – dochód na mieszkańca wynosi 12 206 USD i powyżej.

Osiągnięcie wartości poniżej przedziału o wysokim DNB wskazują na państwo, borykające się z pułapką średniego rozwoju. Zgodnie z tym założeniem, do tej grupy należą m.in.:

Jak uniknąć pułapki średniego rozwoju?

Sposobem na utrzymanie tendencji wzrostowej dochodów per capita oraz rozwoju gospodarczego jest na ogół zachowanie równowagi pomiędzy popytem a podażą. W zależności, o jakim kraju jest mowa, mogą panować w nim specyficzne warunki polityczne, społeczne, ekonomiczne, kulturowe itd., dlatego niemożliwe jest opracowanie uniwersalnej strategii. Można jednak wyróżnić kilka działań, które mogą okazać się skuteczne i są to:

• Rozwijanie gospodarki opartej na wiedzy
• Uproszczenie biurokracji, co wpłynie na sprawność działania powstających przedsiębiorstw;
• Rozwijanie infrastruktury technicznej, społecznej, telekomunikacyjnej i transportowej;
• Ułatwianie dostępu do wiedzy, innowacyjności, technologii dla obywateli;
• Należy opracować szczegółową strategię i plan działania, w jaki sposób osiągnąć status kraju o wysokich dochodach;
• Skupienie się na rynku eksportowym i ekspansji handlowej;
• Inwestycja w edukację, która będzie mieć przełożenie na rozwój innowacyjności;
• Zmniejszenie ingerencji państwa w procesy gospodarcze;
• Kształtowanie integracji międzynarodowej z innymi krajami.

Bariery wyjścia z pułapki średniego dochodu

Osiągnięcie miana kraju rozwiniętego nie jest łatwym zadaniem i istnieje wiele czynników, które uniemożliwiają osiągnięcie tego celu. Mogą to być:

• Brak inwestycji;
• Brak rozwoju aktywów i budowania majątku;
• Trudności w oszczędzaniu;
• Długi konsumenckie – zadłużenia posiadane przez osoby fizyczne w formie kredytów (hipotecznych, studenckich itd.), długów na kartach kredytowych. Uniemożliwiają one zbieranie oszczędności i inwestowanie;
• Niestabilność polityczna;
• Spowolnienie tempa wzrostu produktywności gospodarczej;
• Eskalacja konfliktów społecznych wynikająca z konfliktu interesów poszczególnych grup społecznych;
• Brak mobilności społecznej – trudności z przemieszczaniem się w hierarchii, zmianą pozycji społecznej.

Podsumowanie

Walka z pułapką średniego dochodu jest kluczowa dla poprawy dobrobytu społeczeństwa danego kraju, więc warto podejmować działania, które pobudzają wzrost i rozwój gospodarczy. Nie jest to łatwe zadanie, gdyż dosyć często wymaga gruntownych zmian w zakresie modernizacji systemu ekonomicznego i politycznego. Dobrym sposobem jest obserwacja działań innych państw w tym zakresie, ocena ich skuteczności i jeśli to możliwe – wdrożenie ich u siebie.