Pojęcie działalności nierejestrowanej pojawiło się stosunkowo niedawno, bo w 2018 roku wraz z wejściem pakietu ustaw dla przedsiębiorcy zwanego Konstytucją dla Biznesu. Jest to bardzo ciekawa forma aktywności zawodowej dla osób przedsiębiorczych, które poza stałym źródłem dochodów, np. w formie umowy o pracę, dysponują wolnym czasem i chcą oraz mogą wykorzystać go na dodatkową działalność. Oczywiście, aby móc traktować takie dodatkowe zajęcie na warunkach pracy nierejestrowanej, musi być spełnionych kilka warunków. Oto najważniejsze z nich.
Kiedy można uznać, że prowadzimy działalność nierejestrowaną?
Otóż muszą być spełnione pewne warunki progowe, a mianowicie:
- Kryterium dochodowe – można zarobić nie więcej niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- Nie można prowadzić działalności gospodarczej w ciągu ostatnich 60 miesięcy.
- Należy prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży, w której zapisane będą osiągnięte w trakcie roku podatkowego kwoty przychodów.
- Należy rozliczyć przychody i koszty działalności nierejestrowanej w zeznaniu rocznym PIT-36.
- Należy wystawiać rachunek lub fakturę na żądanie drugiej strony.
- Należy respektować uprawnienia konsumenckie.
Działalność nierejestrowana a ZUS – zwolnienie z opłacania składek
Co do zasady osoba, która prowadzi działalność nierejestrowaną, nie podlega pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ZUS. Jak można jednak przeczytać w broszurze informacyjnej Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii z 2018 roku:
“Przepisy o działalności nierejestrowej nie zmieniają ogólnych zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osoby nieprowadzące działalności gospodarczej.”
Dodatkowo jeszcze informacja, którą cytujemy poniżej została zaakcentowana jako ważna:
“Przepisy o działalności nierejestrowej nie zmieniają ogólnych zasad podlegania ubezpieczeniom w związku z umową o pracę czy z umowami cywilnoprawnymi.”
Ponadto w broszurze podane są 2 przykłady, gdzie w jednym przypadku osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie musi opłacać składek ZUS, a w drugim przypadku jest zobowiązana opłacać składki ZUS na zasadach ogólnych. Na czym polega różnica? Otóż w pierwszym przypadku osoba sprzedaje towar, a w drugim przypadku wykonuje usługę sprzątania na rzecz firmy. Drugi przypadek w ocenie ZUS jest traktowany jako zawarcie umowy cywilnoprawnej, która podlega składkom ZUS na zasadach ogólnych.
Interpretacja ZUS w sprawie działalności nierejestrowanej
Już w 2018 roku została wydana interpretacja ZUS nr DI/100000/43/822/2018 z dnia 24 lipca 2018 r., w której ZUS oddział w Gdańsku uznaje stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe w temacie działalności nierejestrowanej.
Wnioskodawca stoi na stanowisku, że zawarcie umowy w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego z osobami, które nie osiągają przychodu 50%* minimalnego wynagrodzenia za pracę (* do 30 czerwca 2023 roku, limit wynosił 50%, natomiast od 1 lipca 2023 roku został on zwiększony do 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę), czyli można je zakwalifikować do osób prowadzących działalność nierejestrowaną, korzystają ze zwolnienia z obowiązku rejestracji do CEIDG a firma, która zawiera z nimi umowę o świadczenie usług jest zwolniona z obowiązku naliczania i odprowadzania składek ZUS za te osoby.
W odpowiedzi ZUS oddział w Gdańsku uznał stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe. W uzasadnieniu ZUS wskazuje, że takie osoby podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym na takich samych zasadach jak wszystkie inne, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt ustawy o SUS:
“(…) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, (…)”.
Działalność nierejestrowana a ZUS – podsumowanie
Wydana interpretacja narobiła sporo zamieszania wokół omawianej tematyki. Tak naprawdę trudno znaleźć jednoznaczną odpowiedź, która miałaby potwierdzenie w przepisach ZUS czy usługi wykonywane w ramach działalności bez rejestracji powinny być oskładkowane? Zadano jeszcze pytanie ogólne do ZUS w tej sprawie:
“Z uwagi na kontrowersje w sprawie oskładkowania w przypadku działalności bez rejestracji proszę o informację czy usługa na rzecz przedsiębiorcy lub konsumenta wykonywana przez osobę prowadzącą działalność nierejestrowaną powinna być oskładkowana?”
W odpowiedzi ZUS napisał bardzo ogólnie:
“Osoba, która prowadzi tzw. działalność nieewidencjonowaną nie podlega ani ubezpieczeniom społecznym, ani ubezpieczeniu zdrowotnemu. (…) Kwestie dotyczące zasad i warunków prowadzenia tzw. działalności nieewidencjonowanej nie należą do właściwości Zakładu”.
Taka odpowiedź niestety nie rozwiewa naszych wątpliwości. Z takim samym pytaniem zwrócono się również do konsultanta na infolinii ZUS i tutaj uzyskano informację, że jeżeli jest podpisana umowa zlecenie na wykonanie jakiejś usługi w ramach limitów kwotowych obowiązujących dla działalności nierejestrowanej, to wówczas powinna ona być oskładkowana na zasadach ogólnych. Jeżeli chodzi o dostawę towarów wykonywaną w ramach działalności bez rejestracji, to nie będzie podlegała pod składki ZUS, ponieważ nie dochodzi do podpisania umowy zlecenia. To tyle jeżeli chodzi o bieżące informacje z ZUS.
W świetle tych informacji należy domniemywać, że jeżeli chodzi o zawarcie umowy zlecenie w ramach działalności bez rejestracji, przeważa pogląd, że powinna ona jednak podlegać pod składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne na takich samych zasadach, jak każda inna umowa zlecenie. Osoby, które prowadzą działalność nierejestrowaną lub te, które nawiązują relacje biznesowe z takimi osobami zawsze mogą wystąpić o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej, która będzie dla nich wiążąca i rozwieje wątpliwości w ich konkretnej sprawie.