Zgodnie z informacją widniejącą na oficjalnej stronie rządowej Ministerstwo Rozwoju i Technologii prowadzi prace nad instytucją jaką jest fundacja rodzinna w ramach działań na rzecz poprawy otoczenia prawnego sukcesji firm, w szczególności ze względu na zmiany pokoleniowe. Co istotniejsze, wprowadzenie do polskiego prawa fundacji rodzinnej to element Polskiego Ładu. Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewidywał termin wejścia w życie przedmiotowej ustawy w dniu 1 czerwca 2022 r., jednakże do dziś ustawa nie weszła do porządku prawnego.

Cele projektu ustawy o fundacji rodzinnej

Jak czytamy na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii idea fundacji rodzinnej opiera się na założeniu, że biznes i rodzina są formalnie odseparowane od siebie, ponieważ majątek rodzinny staje się własnością fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna działa jak skarbiec rodzinny. Tym samym fundacja ma więc stanowić pewnego rodzaju środek do osiągnięcia skutecznego celu jakim jest funkcjonowanie przedsiębiorstwa przez pokolenia i zabezpieczenia potrzeb finansowych beneficjentom.

Dzięki zaistnieniu w Polsce fundacji rodzinnych będzie możliwa:

• skuteczna, wielopokoleniowa sukcesja w firmach rodzinnych, w szczególności w przedsiębiorstwach;
• budowa silnych rodzimych marek;
• akumulacja i ochrona kapitału przed rozdrobnieniem;
• zwiększenie szans na nowe inwestycje.

Fundator – kto może nim zostać?

Fundatorem fundacji rodzinnej może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Co więcej, fundacja rodzinna może być utworzona przez więcej niż jednego fundatora, z kolei fundacja tworzona w testamencie może mieć tylko jednego fundatora. Prawa i obowiązki fundatora są niezbywalne.

Warto również pamiętać, iż fundator nie będzie odpowiadał za zobowiązania fundacji rodzinnej.

Beneficjenci

Zgodnie z rozdziałem 6 projektu ustawy, beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła zostać:

• osoba fizyczna albo
• organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Zgodnie z art. 3 projektu ustawy fundacja rodzinna spełnia świadczenia na rzecz beneficjenta, w szczególności pokrywa koszty jego utrzymania lub kształcenia albo, w przypadku beneficjenta będącego organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego, wspiera realizację przez niego celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Beneficjent będzie informowany o przysługującym mu świadczeniu przez zarząd fundacji rodzinnej.

Fundator może, w każdym czasie, dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń lub mienia po likwidacji fundacji rodzinnej. Z kolei, zgodnie z projektowanymi przepisami, beneficjent może, zgodnie z wolą fundatora wyrażoną w statucie, otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie po likwidacji fundacji rodzinnej.

Organy fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna będzie działać przez swoje organy tj. zarząd, radę protektorów oraz zgromadzenie beneficjentów.

Członek organu powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dochować lojalności wobec fundacji rodzinnej oraz nie może ujawniać tajemnic fundacji rodzinnej, także po wygaśnięciu mandatu.

Statut fundacji rodzinnej

Statut fundacji rodzinnej ustalany jest przez fundatora i wymaga on zachowania formy aktu notarialnego. Statut winien zawierać następujące elementy, które zostały określone w przepisie art. 22 projektu ustawy, tj.:

• nazwę fundacji rodzinnej;
• siedzibę fundacji rodzinnej;
• cele fundacji rodzinnej;
• beneficjenta fundacji rodzinnej lub grupy beneficjentów lub sposób określenia beneficjenta;
• możliwość zrzeczenia się uprawień przez beneficjenta, w tym szczegółowy tryb zrzeczenia się;
• czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
• mienie wnoszone do fundacji rodzinnej przez fundatora;
• majątek fundacji rodzinnej w chwili jej utworzenia;
• zasady powoływania, odwoływania, oraz uprawnienia i obowiązki członka zarządu, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd;
• zasady zmiany statutu przez fundatora, a po jego śmierci, przez zarząd lub inne ustanowione organy;
• przeznaczenie majątku fundacji rodzinnej po jej likwidacji.

Majątek fundacji rodzinnej

Projekt ustawy przewiduje, że majątek fundacji rodzinnej stanowi mienie, w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeksu cywilnego i zobowiązania fundacji rodzinnej, w tym zobowiązania wobec beneficjenta.

Co więcej, zgodnie z projektowanymi przepisami:

• Fundator wnosi do fundacji rodzinnej mienie przeznaczone na realizację jej celów, którego wartość wynosi co najmniej 100 000 złotych;
• Fundusz operatywny fundacji rodzinnej stanowi mienie wniesione przez fundatora oraz nabyte po utworzeniu fundacji rodzinnej;
• Jeżeli wskutek poniesionej przez fundację rodzinną straty wartość funduszu operatywnego wyniesie mniej niż 100 000 złotych, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie funduszu operatywnego;
• Darowizny na rzecz fundacji rodzinnej może dokonać fundator albo osoba, która jest albo byłaby powołana do spadku jako spadkobierca ustawowy po fundatorze albo jego małżonku, wstępnym lub zstępnym. Przez dokonanie darowizny przez osobę inną niż fundator darczyńca nie staje się fundatorem.

Utworzenie fundacji rodzinnej

Fundację rodzinną tworzy się na podstawie oświadczenia fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie. Z kolei odwołanie zawartego w testamencie oświadczenia o utworzeniu fundacji rodzinnej będzie wymagało zachowania formy aktu notarialnego.

Zgodnie z projektowanym przepisem art. 18 projektu ustawy do utworzenia fundacji rodzinnej jest wymagane:

• złożenie oświadczenia fundatora o utworzeniu fundacji rodzinnej i ustalenie statutu;
• ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę albo statut;
• wniesienie przez fundatora mienia, o którym mowa w art. 14, tj. wniesienie do fundacji rodzinnej mienia przeznaczone na realizację jej celów, którego wartość wynosi co najmniej 100 000 złotych;
• wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo otwarcia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji, która jest reprezentowana przez fundatora lub pełnomocnika powołanego przez fundatora albo w przypadkach wskazanych w ustawie, tj. przez zarząd.

Niemniej, warto zauważyć, że fundacja rodzinna nie może wykonywać działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

Rejestracja i likwidacja fundacji rodzinnej

Rejestracja

Fundacja rodzinna podlegać będzie wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych w Krajowym Rejestrze Sądowym, co oznacza, że uzyska ona osobowość prawną. Zgłoszenia do rejestru dokonywać będzie fundator lub zarząd, jeśli fundacja utworzona została na podstawie testamentu.

Likwidacja

Z kolei jeśli chodzi o likwidację, to zgodnie z proponowanymi przepisami projektu ustawy, możliwość zakończenia działalności fundacji i jej likwidacji będą zbliżone do mechanizmów stosowanych na gruncie ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych.

Korzyści płynące z utworzenia fundacji rodzinnej

Już z samej nazwy analizowanej instytucji – polska fundacja rodzinna – można wywnioskować, iż ma ona przynieść atrakcyjne korzyści przede wszystkim dla właścicieli polskich firm o rodzinnym charakterze. Fundacja rodzinna umożliwi przede wszystkim:

• zaplanowanie działalności biznesowej w perspektywie kilku kolejnych pokoleń zabezpieczając przy tym udziały i ich dziedziczenie w spółkach handlowych;
• rozdzielenie zysków z majątku rodzinnego pomiędzy osoby zaangażowane w działalność firmy rodzinnej i osoby, które wybrały inną ścieżkę kariery, bez zagrożeń dla integralności majątku rodzinnego i płynności finansowej spółek, w których udziały posiada fundacja rodzinna.

A co z podatkami?

Projekt ustawy przewiduje, że:

• w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych przychód otrzymany przez fundację rodzinną od fundatora, który będzie przeznaczony na realizację celów tej fundacji oraz fundusz operatywny nie będzie przychodem w rozumieniu ustawy z dnia 15 lutego 1994 r. o podatku dochodowym od osób prawnych;
• polska fundacja rodzinna nie będzie uprawniona do korzystania z tzw. małego CIT-u;
• opodatkowanie fundacji rodzinnej i beneficjentów co do zasady ma uwzględniać związki rodzinne z fundatorem i być neutralne podatkowo.

Podsumowanie

Ustawa o fundacji rodzinnej ma regulować kwestie związane z tworzeniem, organizacją, funkcjonowaniem, rozwiązywaniem i likwidacją fundacji rodzinnej oraz praw i obowiązków fundatora i beneficjenta.

Z kolei istotą projektu ustawy o fundacji rodzinnej jest wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji polskiej fundacji rodzinnej, która ma na celu ochronę rodzinnego majątku, udziałów w spółkach prawa handlowego i ich dziedziczenia. Jak wskazuje Ministerstwo Rozwoju i Technologii Chcemy poprawić otoczenie prawne sukcesji firm, w szczególności ze względu na zmiany pokoleniowe. Projekt ustawy zakłada wprowadzenie do polskiego systemu prawa instytucji fundacji rodzinnej. Polska fundacja rodzinna jest wzorowana na fundacjach tego typu działających w wielu państwach europejskich, m.in. Austrii, Niemczech i Liechtensteinie.

Z samym projektem ustawy jak i procesem legislacyjnym możesz zapoznać się tutaj.