Grafika a prawa autorskie. Jak sprawdzić istnienie praw autorskich do grafiki komputerowej?

×

Prawa autorskie – przedmiot i rodzaje

Jeśli chodzi o przedmiot praw autorskich, to nie istnieje zamknięty katalog utworów podlegających ochronie prawnoautorskiej. Zgodnie z ustawą dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ochronie podlegają następujące utwory:

• tekstowe (np. literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe),
• plastyczne,
• fotograficzne,
• lutnicze,
• wzornictwa przemysłowego,
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
• muzyczne i słowno-muzyczne,
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
• audiowizualne.

Rodzaje praw autorskich

Autorskie prawa osobiste

Chronią związek twórcy z utworem i obejmują:

• prawo do autorstwa,
• oznaczania utworu nazwiskiem lub pseudonimem,
• nienaruszalność treści i formy utworu,
• decydowanie o pierwszym udostępnieniu,
• nadzór nad sposobem korzystania.

Prawa te są niezbywalne i po śmierci twórcy przechodzą na rodzinę.

Autorskie prawa majątkowe

Dają twórcy kontrolę nad sposobem eksploatacji utworu oraz czerpaniem z niego dochodów.

Przykładowe pola eksploatacji:

• drukowanie,
• nagrywanie,
• publiczne wykonanie,
• sprzedawanie,
• odtwarzanie.

Umowy dotyczące praw majątkowych powinny jasno określać pola eksploatacji oraz zasady licencjonowania.

Prawa pokrewne

Przysługują osobom wykonującym utwory, np.:

• aktorom,
• recytatorom,
• tancerzom,
• wokalistom,
• instrumentalistom,
• dyrygentom.

Nie oznaczają one autorstwa utworu, lecz ochronę jego wykonania. Są ograniczone czasowo:

• 50 lat od pierwszego wykonania lub utrwalenia;
• 30 lat od publikacji wydania naukowego/krytycznego;
• 25 lat od pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia.

Prawa pokrewne mogą być przenoszone i mają określony czas trwania.

Prawa autorskie a grafika

Zgodnie z prawem autorskim każdy przejaw twórczości o indywidualnym charakterze podlega ochronie, niezależnie od jego wartości, przeznaczenia czy formy wyrażenia. Do tej kategorii zaliczają się między innymi grafiki komputerowe.

Co szczególnie istotne, prawo autorskie nie wymaga rejestracji utworu, bowiem ochrona przysługuje twórcy od momentu jego powstania, nawet jeśli dzieło nie jest ukończone – dzięki temu wszelkie grafiki, niezależnie od ich etapu tworzenia, są objęte ochroną prawnoautorską. Jednakże ze względu na ochronę prawną grafik komputerowych, ich użycie musi być zgodne z przepisami prawa.

Więcej na temat praw autorskich w zawodzie grafika komputerowego przeczytasz w tym artykule.

Jak sprawdzić czy grafika ma prawa autorskie?

Aby sprawdzić, czy grafika komputerowa jest objęta prawami autorskimi, można podjąć następujące kroki:

• Zawsze sprawdzaj źródło pochodzenia grafiki z Internetu – sprawdź stronę internetową, z której ona została pobrana, poprzez przeczytanie np. regulamin lub sekcji „Prawa autorskie” (Copyright).
• Dokonaj analizy metadanych – pobierz grafikę i sprawdź jej metadane, z których dowiesz się najważniejszych informacji o autorze i prawach autorskich.
• Skontaktuj się z autorem grafiki – unikaj wykorzystywania grafik bez zgody autora.
• Sprawdzaj licencję i warunki użytkowania – np. Creative Commons, Royalty-Free, Editorial Use Only.
• Skorzystaj z darmowych banków grafik – na danej platformie istnieje możliwość sprawdzenia licencji.

Google grafika a prawo autorskie

Grafika Google to narzędzie umożliwiające wyszukiwanie obrazów dostępnych w Internecie, jednakże nie wszystkie znalezione tam grafiki można dowolnie wykorzystywać. Licencje użytkowania ułatwiają wyszukiwanie treści, które można wykorzystać poza granicami dozwolonego użytku. Administratorzy stron internetowych mogą określać zasady korzystania z ich materiałów, wskazując, czy i w jaki sposób inni mogą je wykorzystywać.

Przykładowo, jeśli chodzi o grafikę Google, to należy odnieść się do źródła praw autorskich przypisanych grafikom Google, czyli na tzw. suport Google, gdzie wskazano znajdować grafiki do ponownego wykorzystania, poprzez przykładowo sprawdzanie licencji i warunków ponownego wykorzystywania:

• „Filtr Prawa do użytkowania umożliwia znalezienie obrazów, do których zostały dołączone informacje o licencji. Google filtruje obrazy według licencji na podstawie informacji dostarczanych przez witryny, które hostują te obrazy, lub przez dostawcę obrazu”.
• „Zawsze sprawdzaj informacje o licencji na obraz. Możesz kliknąć link Szczegóły licencji i sprawdzić poprawność informacji u dostawcy licencji oraz w witrynie hostującej obraz”.
• „Aby znaleźć szczegóły licencji: wybierz obraz, a następnie kliknij pod nim Szczegóły licencji. Zalecamy, aby zawsze sprawdzać wymagania licencyjne dotyczące obrazów, które chcesz wykorzystać”.

Podsumowanie

Prawa autorskie odgrywają kluczową rolę w ochronie twórczości i dotyczą zarówno utworów literackich, jak i grafik komputerowych. Jednakże należy pamiętać, że korzystanie z cudzych treści bez zgody autora może prowadzić do konsekwencji prawnych, dlatego przed użyciem grafiki warto sprawdzić jej status prawny. Legalne sposoby obejmują m.in. uzyskanie zgody twórcy, korzystanie z licencjonowanych zasobów czy też wykorzystywanie grafik znajdujących się w domenie publicznej.

A jeśli zastanawiasz się, czy dzieło wygenerowane przez sztuczną inteligencję podlega ochronie prawa autorskiego, to przeczytaj ten artykuł.