Inflacja, deflacja, dezinflacja i stagflacja – czym są te zjawiska?

Ekonomia wyróżnia kilka zjawisk makroekonomicznych, które charakteryzują siłę nabywczą pieniądza w danym okresie w porównaniu do przeszłości. Są to m.in. inflacja, deflacja, dezinflacja i stagflacja. W jaki sposób powstają? Dowiesz się z poniższego artykułu!

Co to inflacja?

Inflacja oznacza wzrost cen towarów, przy jednoczesnym spadku realnej wartości pieniądza. Oznacza to, że jesteśmy w stanie nabywać znacznie mniej dóbr za określoną kwotę, niż przed wystąpieniem szoku inflacyjnego. Co istotne, o tym zjawisku możemy mówić jedynie, gdy mamy do czynienia ogólnym (niejednorazowym) skokiem kosztów. Przedstawia się ja za pomocą stopy inflacji, którą wyraża się procentowo.

Przyczyny i skutki inflacji

PRZYCZYNY

• Zbyt duży popyt w stosunku do produkowanych dóbr na rynku prowadzący do inflacji popytowej np.

Klienci chcą kupować chleb w ilości, której producenci nie są w stanie zapewnić.

• Wzrost ceny dóbr, który wynika ze zwiększonych kosztów produkcji, pracy, transportu – nazywamy tę sytuację inflacją kosztową np.

Koszt surowców, materiałów, narzędzi niezbędnych do wyrobu chleba wzrosły, co przekłada się na jego cenę w sklepie. Producenci „przenoszą” koszty produkcji na konsumenta.

• Występowanie przez dłuższy czas powyższych sytuacji może skutkować inflacją wbudowaną. Wiąże się ona z oczekiwaniami społeczeństwa co do dalszego wzrostu cen np.

Ludzie wychodzą z założenia, że stopa inflacji będzie wciąż wzrastać, więc zażądają wzrostu płac, co jeszcze bardziej napędzi inflację.

• Niewłaściwa polityka rządu prowadząca do nadmiernej ilości pieniądza doprowadzonego do obrotu gospodarczego np. poprzez dodruk pieniądza;
• Wydatki rządu przewyższają wpływy budżetowe.

SKUTKI

• Wzrost cen i spadek wartości waluty, obniżenie siły nabywczej pieniądza, np.

Za 100 zł jesteśmy w stanie kupić mniej dóbr niż przed wystąpieniem inflacji.

• Ogranicza inwestycje i możliwości rozwoju działalności gospodarczej;
• Spadek wartości gromadzonych oszczędności i poziomu dobrobytu społeczeństwa;
• Podniesienie stóp procentowych przez banki, co oznacza wzrost oprocentowania kredytów i pożyczek. Kredytobiorcy/Pożyczkobiorcy są zmuszeni płacić wyższe raty i odsetki.

Inflacja w Polsce

Według danych GUS-u, inflacja w Polsce w grudniu 2022 roku osiągnęła 16,6%. Zauważalne jest to w szczególności we wzroście cen produktów w sklepach oraz usług. W związku z tym Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się na podniesienie stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego. Miało to bezpośredni wpływ na zwiększenie wysokości rat kapitałowych i odsetkowych.

Przyczyn aktualnej sytuacji ekonomicznej w naszym kraju możemy doszukiwać się m.in. w ograniczeniu funkcjonowania wielu podmiotów gospodarczych z powodu pandemii koronawirusa w 2019 roku. Spowolnienie produkcji znacząco odbiło się na niski wzrost PKB, wskazujący na niewielki rozwój gospodarczy w tym okresie. Kolejnym powodem był wybuch wojny na Ukrainie w 2022 roku, a w związku z tym przerwanie łańcuchu dostaw żywności, metali itd. oraz wyższymi cenami gazu i ropy naftowej. Zapotrzebowanie na te surowce wciąż rośnie, dochodzi również kwestia uniezależnienia się od rosyjskiego dostawcy gazu – Gazpromu.

Inflacja w Argentynie

Argentyna jest krajem, który cyklicznie doświadcza nawracających kryzysów gospodarczych. Raporty donoszą o występującej tam hiperinflacji, wynoszącej ok. 58%. Państwo Ameryki Południowej zmaga się z dwucyfrową wartością inflacji od niemal kilkunastu lat. Kolejną problematyczną kwestią jest duży odsetek bezrobocia sięgający ponad 8% i rosnącym w związku z tym ubóstwem społeczeństwa. Dodatkowo obserwuje się duży wzrost cen produktów oraz usług.

Uzasadnieniem tej sytuacji jest prowadzenie niewłaściwej polityki przez rządzących – ograniczenie importu, podniesienie cła zgodnie z logiką protekcjonizmu gospodarczego, niestabilny kurs waluty – peso argentyńskiego.

Co to deflacja?

Deflacja to zjawisko przeciwne do inflacji, przejawiające się spadkiem stopy inflacji poniżej 0%. Oznacza ogólne obniżenie cen i zwiększoną siłę nabywczą pieniądza. Np.

Jeżeli rok temu mogliśmy nabyć za 12 bochenków chleba za 50 zł, a aktualnie – 16, mamy do czynienia z deflacją.

Można by pomyśleć, iż jest to korzystna sytuacja, natomiast może negatywnie odbijać się na wzroście gospodarczym kraju i prowadzić do stagnacji. Niższe ceny towarów i usług są rezultatem m.in. zmniejszenia produkcji, popytu na dobra konsumpcyjne, a także obniżenia płac. Zjawisko to określa się mianem spirali deflacyjnej.

Przyczyny i skutki deflacji

PRZYCZYNY

• Malejąca emisja pieniądza do obrotu gospodarczego;
• Może być następstwem kryzysu kredytowego, czyli ograniczeniem dostępności do kredytów i pożyczek, zaostrzeniem warunków otrzymania tego rodzaju dofinansowania;
• Obniżenie cen ropy;
• Spadek zagregowanego popytu (dotyczy wszystkich towarów i usług w danym państwie);
• Ograniczenie wydatków przez społeczeństwo – ludzie, obawiając się kolejnych kryzysów, mogą znacząco zredukować ilość wydawanych pieniędzy i skupić się na gromadzeniu oszczędności. Z kolei taka postawa hamuje popyt, a przedsiębiorstwa są zmuszone wprowadzić obniżki cen towarów;
• Gwałtowny rozwój technologiczny obniżający koszty produkcji, a zarazem ceny wytworzonych dóbr.

SKUTKI

• W początkowej fazie może wydawać się pozytywnym zjawiskiem – konsumenci mogą nabywać więcej dóbr za tę samą kwotę;
• Ujemny wzrost gospodarczy;
• Wzrost bezrobocia;
• Trudności ze zdobyciem kredytu ogranicza możliwości inwestycyjne, utrudniając rozwój;
• Niższe ceny mogą oznaczać mniejsze zyski dla firm, co w ostateczności może prowadzić do zwolnień lub nawet bankructwa;
• Osłabienie kursu waluty;
• Spadek cen nieruchomości.

Deflacja w Polsce

Miała miejsce w 2014 i była efektem regresu gospodarczego. Kryzys grecki odcisnął duże piętno na wszystkie państwa należące do strefy euro, powodując wycofywanie się z przedsięwzięć w obawie przed kolejnym załamaniem na rynku.

Wg Głównego Urzędu Statystycznego w 2015 roku stopa inflacji w Polsce wyniosła -0,9%, a w 2016 – -0,6%. W kolejnych latach działania polskiego rządu związane z podwyższeniem płacy minimalnej, wprowadzeniem świadczeń socjalnych oraz skutki globalnej pandemii, spowodowały, że ceny znów zaczęły rosnąć.

Co to dezinflacja?

Pojęcie dezinflacji różni się od wcześniej przytoczonych zjawisk. Przedstawia ona bowiem spadek tempa inflacji, czyli…

Jeżeli w poprzednim roku inflacja wyniosła 17%, a obecnie 10% – mamy do czynienia z dezinflacją.

Należy wystrzegać się mylenia dezinflacji z deflacją. Zjawisko dezinflacji występuje podczas wzrostu cen i kosztów (czyli inflacji), jednakże zauważalne jest spowolnienie tej dynamiki.

Przyczyny i skutki dezinflacji

PRZYCZYNY

• Ograniczenie podaży pieniądza przez np. restrykcyjną politykę pieniężną (mniejsze szanse na otrzymanie kredytu);
• Spowolnienie tempa aktywności gospodarczej.

SKUTKI

• Zahamowanie wzrostu cen, co pozwala konsumentów więcej zaoszczędzić;
• Dezinflacja jest pozytywnym zjawiskiem, o ile trwa krótko. Jeżeli ceny spadną zbyt nisko, doprowadzi to do deflacji.

Dezinflacja w USA

Prognozy ekonomiczne donoszą o możliwej obniżającej się stopy inflacji w USA. Dane z grudnia 2022 roku donoszą o spadku tego wskaźnika z 7,7% (październik 2022) na 7,1% (listopad 2022), kończąc na 6,5%. Zwiastunem zmieniających się okoliczności jest również spadek cen na rynku nieruchomości. Między 2020 a 2022 mogliśmy obserwować rosnącą wartość domów i mieszkań, co znacząco przewyższało możliwości finansowe wielu Amerykanów. Dlatego też System Rezerwy Federalnej postanowił podnieść stopy procentowe, wprowadzając większe restrykcje w polityce pieniężnej państwa. Spowodowało to utratę zainteresowania kupna domów czy mieszkań aż o 30%, co w przyszłym czasie może prowadzić do spadku cen.

Co to stagflacja?

Występowanie stagflacji w gospodarce jest raczej rzadkością, aczkolwiek jeśli już ma miejsce – stanowi to duże zagrożenie dla stabilności kraju. Łączy ona ze sobą wysoką inflację i stagnację ekonomiczną.

Przyczyny i skutki stagflacji

PRZYCZYNY

• Niewłaściwa polityka pieniężna kraju np. dodruk pieniędzy (jego większa podaż) powoduje inflację, a jednoczesne podnoszenie podatków ogranicza zdolności inwestycyjne i rozwój gospodarczy;
• Szok podażowy – gwałtowne zmiany cen np. ropy.

SKUTKI

• Zastój prowadzi do ograniczenia kosztów produkcji, obniżenia wynagrodzeń, a nawet zwolnień – w efekcie rośnie bezrobocie;
• Rosnące przy tym ceny produktów i usług znacząco pogarszają warunki życiowe społeczeństwa.

Stagflacja w USA

W latach 70. Stany Zjednoczone stanęły w obliczu kryzysu naftowego. Powodem było wyrażone przez USA i kraje europejskie poparcie dla Izraela w toczącym się w tym okresie izraelsko-egipskim konflikcie zbrojnym. W związku z tym arabscy producenci ropy naftowej postanowili nałożyć sankcje na sprzeciwiające się nacje i ograniczyć dostawy surowca. Miało to olbrzymi wpływ na kondycję amerykańskiej gospodarki, której procesy produkcyjne były mocno uzależnione od dostępności „czarnego złota”. Spowodowało to wstrzymanie działalności wielu zakładów, fabryk, falę zwolnień, a w dalszej kolejności bezrobocia. Dodatkowym problemem stała się rosnąca inflacja i spadek wartości dolara o połowę.

Ryzyko stagflacji w Polsce

W przekazach medialnych coraz częściej wspomina się o sytuacji polskiej gospodarki i jej problemach. W ostatnich latach decyzje polityczne koncentrowały się na promocji konsumpcji społeczeństwa (wydatki budżetowe na zwiększenie płacy minimalnej i programy socjalne np. 500+), zaniedbując kwestie inwestowania w innowacyjność, rozwój technologii. Ciosem okazały się również wybuch pandemii koronawirusa, która zamroziła działalność wielu przedsiębiorstw oraz wybuch wojny na Ukrainie.

Podsumowanie

Wszystkie z wymienionych powyżej zjawisk są powszechnie występującymi elementami systemu ekonomicznego. Niekiedy nawet najsilniejsze gospodarki światowe w wyniku nieprzewidzianych wydarzeń oraz kilku niewłaściwych decyzji politycznych mogą szybko ulec destabilizacji. W takich momentach kluczowe okazują się naprawcze i antyinflacyjne działania rządu, jednak warto podejmować również działania we własnym zakresie, które chociażby częściowo pozwoliłyby uchronić nasze portfele i dobrobyt.