Pożyczka w rodzinie a obowiązek jej zgłoszenia w urzędzie skarbowym

W niniejszym artykule wyjaśnimy wszelkie wątpliwości, a tymczasem pamiętaj, że pożyczka od najbliższej rodziny do kwoty 10 434,00 zł jest zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnych oraz nie spoczywają na Tobie żadne dodatkowe obowiązki. Dopiero przewyższenie tej kwoty wiązać się będzie ze spełnieniem dwóch formalnych warunków.

Czym jest pożyczka?

Zgodnie z przepisem art. 720 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W świetle przepisów Kodeksu cywilnego umowa pożyczki nie należy do umów kwalifikowanych podmiotowo, co do zasady po stronie udzielającego pożyczkę, jak i po stronie biorącego pożyczkę, może wystąpić każdy podmiot, a więc zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i tzw. ułomna osoba prawna.

Niemniej określając podmioty zawierające umowę pożyczki wyróżniamy:

• Pożyczkodawcę – podmiot udzielający pożyczki,
• Pożyczkobiorcę – podmiot przyjmujący pożyczkę.

Podstawowym obowiązkiem dającego pożyczkę jest przeniesienie na biorącego pożyczkę własności przedmiotu pożyczki. Spełnienie tego świadczenia przez dającego pożyczkę powoduje, że przedmiot pożyczki przechodzi na własność pożyczkobiorcy, co oznacza, że przedmiot te staje się własnością pożyczkobiorcy. Umowa pożyczki jest umową dwustronnie zobowiązującą z uwagi na fakt, że obie strony umowy pożyczki zaciągają zobowiązania.

Różnica pomiędzy pożyczką a darowizną

Darowizna została uregulowana w przepisie art. 888 §1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Elementem przedmiotowo istotnym tej umowy jest zatem bezpłatność, polegająca na tym, że świadczenie darczyńcy musi być subiektywnie i obiektywnie bezpłatne, tj. niezależne od uzyskania korzyści lub ekwiwalentu od obdarowanego. Świadczenie darczyńcy traci charakter nieodpłatny, jeżeli zostało spełnione w celu uzyskania świadczenia ekwiwalentnego, a więc równoważnego wartościowo z przedmiotem darowizny [tak wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi – III Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 6 lutego 2019 r., sygn.. akt III Ca 819/18].

Darowizna dokonana pomiędzy członkami rodziny najczęściej korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, chyba że nie zostanie złożony formularz SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia podjęcia czynności.

Na podstawie powyższych przepisów wskazać należy, że darowizna stanowi dobrowolną umowę bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowizna jest również bezzwrotna i w porównaniu do pożyczki nie ulega zwrotowi.

Więcej na temat darowizny dokonanej w rodzinie przeczytasz tutaj.

Pożyczka od członka rodziny a podatek PCC

Ustawa z dnia 9 września 2020 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych określa okoliczności powodujące powstanie obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, a także warunki uzyskania zwolnienia.

Zgodnie z przepisem art. 1. ust.1 pkt 1 lit. b podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Warto przy tym pamiętać, że obowiązek podatkowy każdorazowo spoczywa na biorącym pożyczkę – osoba udzielająca pożyczki jest zwolniona z opodatkowania.

Z kolei zgodnie z przepisem art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatek od pożyczki wynosi 0,5 proc. jej kwoty.

Wzrost kwoty granicznej wolnej od podatku od czynności cywilnoprawnych

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek ustalono nowe kwoty zwolnień. Rozporządzenie weszło w życie w dniu 13 października 2022 r.

Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia kwoty wolne dla darowizn przeznaczanych przez obdarowanych wynoszą obecnie:

• 10 434 zł – od jednego darczyńcy;
• 20 868 zł – od wielu darczyńców łącznie.

Powyższe dotyczy zwolniona z podatku kwoty darowizn przeznaczanych przez obdarowanych na określone cele mieszkaniowe, co wynika z przepisu art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym zwalnia się od podatku nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 10 434 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 20 868 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

Zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych

W zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych można zastosować zwolnienie od podatku określone w art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

W myśl ww. regulacji zwalnia się od podatku od czynności cywilnoprawnych pożyczki w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między członkami najbliższej rodziny pod warunkiem:

• złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, z wyłączeniem przypadku, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego;
• udokumentowania otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na jego inny rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, lub przekazem pocztowym.

Ulga podatku od czynności cywilnoprawnych przysługuje osobie, która otrzymała pożyczkę od najbliższych, m.in. żony, męża, zstępnego (np. córki, syna, wnuczki, wnuka), wstępnego (np. matki, ojca, babci, dziadka), siostry czy brata, pod warunkiem otrzymania kwoty pożyczki w wysokości 10 434,00 zł od dnia 13 października 2022 r.

Jak zgłosić pożyczkę od członka rodziny?

Do dokonania zgłoszenia służy formularz PCC-3, na złożenie którego pożyczkobiorca ma 14 dni od daty zawarcia umowy.

Deklarację pożyczkobiorca może złożyć:

• online (jest dostępna na Portalu Podatkowym, bez użycia podpisu kwalifikowanego);
• w formie papierowej (deklarację należy zaadresować do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania pożyczkobiorcy).

Deklaracji PCC-3 nie trzeba składać, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego. Co więcej do samej deklaracji PCC-3 nie trzeba dołączać kopii umowy pożyczki czy przelewu.

Podsumowanie

Zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych obejmuje dwa warunki, tj. złożenie deklaracji i udokumentowanie przelewu, o ile pożyczka została dokonana między członkami rodziny z I grupy podatkowej i o ile przekroczyła kwotę 10 434,00 zł. Dopełnienie tychże warunków jest istotne, albowiem jeżeli w toku kontroli podatkowej urząd skarbowy dojdzie to tego, że pożyczki udzielane w ciągu 5 lat nie były systematycznie zgłaszane, ma prawo zażądać zapłaty nawet 20% podatku od podstawy opodatkowania udzielonej pożyczki. A contrario, jeżeli wysokość pożyczek otrzymanych w ostatnich pięciu latach nie przekracza kwoty 10 434,00 zł, nie zachodzi konieczność informowania o tym urzędu skarbowego przez pożyczkobiorcę.