System kaucyjny w Polsce już od 1 października 2025 r. – co musisz wiedzieć?

×

Nowelizacja ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz ustawy o VAT wprowadza szczegółowe zasady funkcjonowania systemu kaucyjnego, precyzując prawa i obowiązki wszystkich uczestników rynku. Nowe przepisy obejmą producentów, sklepy, operatorów systemu oraz konsumentów, wprowadzając obowiązek kaucji za butelki i puszki.

Najważniejsze zmiany i zasady systemu kaucyjnego w Polsce od 1 października 2025

Jeśli chodzi o to, czym jest system kaucyjny, to jest to nic innego jak krajowy mechanizm, który ułatwia zbieranie i recykling opakowań po napojach. Oznacza to, że producenci i importerzy prowadzą proces zbiórki i recyklingu, sklepy udostępniają punkty, w których można oddać puste butelki i puszki, a konsumenci odzyskują wpłaconą wcześniej kaucję bez paragonu i zbędnych formalności.

Od 1 października 2025 r. w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny, który wprowadza istotne zmiany w gospodarce odpadami. Jego celem jest zwiększenie poziomu recyklingu, ograniczenie ilości odpadów trafiających na wysypiska oraz zapewnienie konsumentom możliwości odzyskania kaucji za puste opakowania.

Najważniejsze zmiany i doprecyzowania wynikające z nowelizacji obejmują:

• datę startu systemu – uruchomienie systemu nastąpi nie wcześniej niż 1 października 2025 r.;
• wyłączenie produktów mlecznych – system nie obejmie mleka, jogurtów i innych napojów mlecznych ze względów sanitarnych;
• zarządzanie nieodebraną kaucją – środki z kaucji, których konsumenci nie odzyskają, będą przeznaczone wyłącznie na finansowanie systemu, a nie na zysk producentów;
• obowiązek punktu w każdej gminie – operator systemu (podmiot reprezentujący) zapewni co najmniej jeden punkt zbiórki w każdej gminie:
  • małe sklepy (<200 m²) – mogą, ale nie muszą zbierać plastikowych butelek i puszek, natomiast szklane butelki wielokrotnego użytku muszą przyjmować i zwracać za nie kaucję;
  • duże sklepy (>200 m²) – obowiązkowo przyjmują wszystkie opakowania objęte systemem i zwracają kaucję;
• nowe oznaczenia opakowań – wprowadzone będą bardziej czytelne i ujednolicone oznaczenia z okresem przejściowym na implementację;
• potrójną opłatę produktową – producenci i importerzy, którzy nie przystąpią do systemu, zapłacą potrójną stawkę opłaty produktowej;
• wymagania wobec operatora – m.in. kryterium niekaralności członków zarządu oraz obowiązki sprawozdawcze i finansowe realizowane w systemie BDO.

Najważniejsze zasady działania systemu kaucyjnego

System kaucyjny w Polsce opiera się na kilku kluczowych zasadach, które mają zapewnić jego sprawne funkcjonowanie oraz wygodę konsumentów:

• Zwrot bez paragonu – każdy konsument będzie mógł oddać butelkę lub puszkę w dowolnym punkcie zbierającym, bez konieczności okazywania paragonu.
• Udział sklepów – w systemie wezmą udział zarówno duże, jak i małe sklepy; dla placówek poniżej 200 m² uczestnictwo jest dobrowolne.
• Podmiot reprezentujący – system będzie prowadzony przez organizację tworzoną przez producentów i importerów napojów, odpowiedzialną za jego organizację, logistykę i rozliczenia.
• Zezwolenie ministra klimatu – system zacznie działać dopiero po uzyskaniu zezwolenia ministra klimatu, a wniosek o jego wydanie musi być złożony co najmniej 6 miesięcy przed planowanym startem.
• Równe zasady dla producentów i importerów – wszyscy wprowadzający napoje będą mogli przystępować do już istniejących systemów kaucyjnych na równych warunkach.

Na czym polega system kaucyjny dla konsumenta?

Jakie opakowania obejmuje system kaucyjny i ile wynosi kaucja?

Gdzie oddać butelki i puszki?

System kaucyjny zapewnia konsumentom wiele możliwości zwrotu opakowań, tak aby było to wygodne i dostępne na terenie całego kraju. Butelki i puszki można oddać w:

• dużych sklepach (powyżej 200 m²) – obowiązkowo przyjmują wszystkie opakowania objęte systemem i zwracają kaucję;
• mniejszych sklepach (do 200 m²) – pobierają kaucję, ale przyjmowanie opakowań jest dobrowolne, z wyjątkiem szklanych butelek wielokrotnego użytku, które muszą odbierać obowiązkowo;
• automatach do zwrotu (butelkomatach) – pojawiać się będą głównie w dużych sieciach handlowych, ułatwiając szybki i bezkontaktowy zwrot opakowań;
• punktach zbiórki w każdej gminie – operatorzy systemu mają obowiązek zapewnić co najmniej jeden punkt odbioru opakowań w każdej gminie, aby system był powszechnie dostępny.

Kogo obejmuje system kaucyjny i jakie są obowiązki podmiotów?

System kaucyjny obejmuje dwie główne grupy podmiotów:

• wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje – np. producentów, importerów czy dystrybutorów,
• wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje – np. sieci handlowe importujące własne marki napojów.

Każda z tych grup ma określone obowiązki w ramach funkcjonowania systemu:

• finansowanie zbiórki, transportu oraz recyklingu opakowań,
• odbiór opakowań ze sklepów i innych punktów zbierających,
• prowadzenie ewidencji i składanie sprawozdań w systemie BDO,
• rozliczanie się z jednostkami handlu detalicznego i hurtowego oraz finansowanie wypłaty kaucji konsumentom,
• pokrywanie kosztów funkcjonowania sklepów i innych punktów zbierających opakowania.

Przepisy przejściowe i konsekwencje systemu kaucyjnego

System kaucyjny wchodzi w życie w Polsce od października 2025 r., a przepisy przejściowe mają ułatwić jego wdrożenie. Oznacza to okres, w którym nowe zasady są stopniowo wprowadzane, a część starych reguł nadal obowiązuje.

Okresy przejściowe przedstawiają się następująco:

• Okres dostosowania dla producentów – po przystąpieniu do systemu producent nie musi od razu mieć wszystkich produktów w nowych, oznakowanych opakowaniach. Ma na to 3 miesiące, ale nie dłużej niż do 31 grudnia 2025 r. w tym czasie w sklepach mogą pojawiać się napoje zarówno z kaucją, jak i bez niej.
• Dostosowanie zezwoleń dla operatorów – podmioty, które już posiadają zezwolenia na prowadzenie systemu, mają 3 miesiące na aktualizację dokumentacji i dostosowanie jej do nowych wymogów, np. kryterium niekaralności członków zarządu czy obowiązki sprawozdawcze.

System kaucyjny a zmiany w podatku VAT

Nowelizacja ustawy wprowadza jasne zasady rozliczeń podatkowych związanych z systemem kaucyjnym, rozwiązując dotychczasowe wątpliwości.

Najważniejsze zmiany to:

• KAUCJA NIE WLICZA SIĘ DO VAT – konsument płaci dodatkową kwotę za opakowanie (kaucję), ale na paragonie nie pojawia się od niej VAT.
• VAT OD NIEODEBRANEJ KAUCJI – podatek zostanie naliczony dopiero na koniec roku od opakowań, które nie wrócą do systemu.
• PŁATNIK I PODATNIK – płatnikiem VAT jest operator systemu, natomiast podatnikiem pozostaje wprowadzający napój.

Nadzór i kontrola nad systemem kaucyjnym

Minister klimatu będzie miał prawo weryfikacji harmonogramów, nakładania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji i cofania zezwoleń. Z kolei Wojewódzki inspektor ochrony środowiska zyska obowiązek kontroli podmiotów reprezentujących przed i po starcie systemu.

Podsumowanie

Nowelizacja ustawy tworzy finalne, szczegółowe ramy prawne i finansowe dla systemu kaucyjnego w Polsce. Ustala zasady dla wszystkich uczestników – od producentów, przez sklepy, aż po operatora – i wprowadza jasne reguły podatkowe w zakresie VAT. Dzięki tym zmianom system kaucyjny ma realnie i sprawnie wystartować od 1 października 2025 r., a konsumenci zyskają prosty sposób na odzyskanie kaucji i wsparcie recyklingu.