Umowa przedwstępna o pracę - zabezpieczenie interesu pracownika i pracodawcy| ifirma.pl

Umowa przedwstępna o pracę – omówione zagadnienia:

Pokaż więcej ↓

Umowa przedwstępna jest mechanizmem prawnym, które pozwala stronom zabezpieczyć swoje prawa i obowiązki, gdy z różnych powodów nie mogą jeszcze podpisać ostatecznej umowy. Choć umowa przedwstępna jest najczęściej kojarzona z obrotem nieruchomościami, jej zastosowanie obejmuje także stosunki pracownicze, gdzie pozwala jasno określić oczekiwania oraz warunki przyszłej współpracy zarówno ze strony pracownika, jak i pracodawcy.

Umowa przedwstępna – przepisy Kodeksu cywilnego

Pojęcie umowy przedwstępnej zostało uregulowane w przepisie art. 389 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z § 1 przedmiotowego przepisu „Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej”.

Umowa przedwstępna stanowi zobowiązanie jednej lub obu stron do zawarcia w przyszłości określonej umowy, przy czym jej kluczowym elementem jest wskazanie istotnych postanowień, które będą obowiązywały w umowie ostatecznej, zwanej umową przyrzeczoną. Dzięki temu strony mają pewność co do podstawowych warunków, na jakich dojdzie do finalnego porozumienia. Taki rodzaj umowy jest zwykle stosowany, gdy z różnych przyczyn strony nie mogą lub nie chcą jeszcze podpisać umowy końcowej.

Warto również zapamiętać, że:

celem umowy przedwstępnej jest więc zobowiązanie stron do zawarcia w przyszłości konkretnej umowy, a w odróżnieniu od umowy przyrzeczonej, która precyzuje szczegółowe prawa i obowiązki stron, umowa przedwstępna jedynie potwierdza zamiar zawarcia takiej umowy w ustalonym terminie;
przedmiotem umowy przedwstępnej jest przede wszystkim zobowiązanie do zawarcia wskazanej umowy docelowej, jednak może ona także obejmować dodatkowe warunki konieczne do realizacji umowy przyrzeczonej, takie jak na przykład uzyskanie wymaganych zezwoleń.

W praktyce umowa przedwstępna najczęściej ma charakter dwustronny, co oznacza, że obie strony zobowiązują się do zawarcia umowy przyrzeczonej, choć możliwe jest również, by wiązała tylko jedną ze stron.

Umowa przedwstępna o pracę a przepisy prawa pracy

Wskazać należy, że przepisy Kodeksu pracy nie przewidują zawarcia umowy przedwstępnej o pracę, jednakże możliwe jest zastosowanie przepisów Kodeksu cywilnego, albowiem zgodnie z przepisem art. 300 Kodeksu pracy „W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy”.

Tym samym umowa przedwstępna umowy o pracę jest możliwa do zawarcia mimo, że przepisy Kodeks pracy tego wyraźnie nie regulują, dlatego w takich sytuacjach stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, pod warunkiem, że nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy. Dzięki temu strony mogą zabezpieczyć swoje prawa i zobowiązania dotyczące przyszłej umowy o pracę jeszcze przed jej faktycznym zawarciem. Umowa przedwstępna zobowiązująca do zawarcia umowy o pracę jest prawnie dopuszczalna i nie stoi w sprzeczności z zasadami prawa pracy. Oznacza to, że strony mogą zawrzeć takie porozumienie, aby zabezpieczyć swoje przyszłe zobowiązania pracownicze. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego, które uznaje ważność i skuteczność umów przedwstępnych w tym zakresie.

według tych przepisów umowa pomiędzy „przyszłym pracownikiem” i „przyszłym pracodawcą” zobowiązująca strony do zawarcia w przyszłości umowy o pracę jest dopuszczalna [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1998 r., sygn. akt I PKN 482/97];
umowy przedwstępne, zobowiązujące do zawarcia umowy o pracę, nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy [por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1977 r., sygn. akt PZ 23/77, PiZS 1980].

Jak napisać umowę przedwstępną o pracę?

Jeśli chodzi o elementy umowy przedwstępnej o pracę, to taka umowa, aby była dla stron wiążąca, powinna określać następujące obligatoryjne elementy, tj.:

termin zawarcia umowy przyrzeczonej,
określenie rodzaju umowy,
wskazanie wynagrodzenia za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
wyszczególnienie pełnionej funkcji/stanowiska,
miejsce wykonywania pracy,
termin rozpoczęcia pracy,
wymiar czasu pracy.

WAŻNE – umowa przedwstępna powinna zawierać co najmniej istotne postanowienia umowy przyrzeczonej, czyli najistotniejsze warunki, które będą obowiązywać w przyszłej umowie o pracę, np. takie elementy jak rodzaj umowy, zakres obowiązków, wynagrodzenie czy termin rozpoczęcia pracy. Niedopełnienie tego wymogu może prowadzić do uznania umowy przedwstępnej za nieważną lub nieskuteczną, ponieważ brak istotnych postanowień uniemożliwia jednoznaczne ustalenie, co strony faktycznie zobowiązały się zawrzeć. W praktyce oznacza to, że umowa przedwstępna bez jasno określonych kluczowych warunków nie będzie stanowić skutecznej podstawy do późniejszego dochodzenia zawarcia umowy o pracę.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 października 2021 r., sygn.. akt III APa 59/20 wskazano, że Skoro umowa przedwstępna winna ze swej istoty określać konstrukcyjne elementy umowy przyrzeczonej, to w przypadku, gdy zamiarem stron jest zawarcie umowy o pracę, strony powinny w umowie przedwstępnej określić rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie za pracę ze wskazaniem poszczególnych jego składników, a także wymiar czasu pracy i termin rozpoczęcia pracy.

Jeśli chodzi o formę umowy przedwstępnej, to zgodnie z przepisem art. 29 § 2 Kodeksu pracy Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

Tym samym, co do zasady umowa o pracę powinna zostać zawarta na piśmie, niemniej regulacja ta nie wyklucza zawarcia jej ustnie. Należy jednak pamiętać, że dla celów dowodowych istotne jest jednak zawarcie każdego dokumentu (wzajemnie zobowiązującego) w formie pisemnej.

Więcej na temat zatrudnienia pracownika i obowiązków spoczywających na pracodawcy znajdziesz w niniejszym artykule.

WAŻNE – zawarcie umowy przedwstępnej daje gwarancję zawarcia umowy o pracy (przyrzeczonej) w przyszłości, co oznacza, że umowa przedwstępna jest przyrzeczeniem zatrudnienia pracownika w przyszłości (w określonym terminie).

Jak zabezpieczyć interesy pracownika i pracodawcy w umowie przedwstępnej o pracę?

Zabezpieczenie interesów stron w umowie przedwstępnej o pracę nie różni się zasadniczo od mechanizmów ochrony stosowanych w innych umowach cywilnoprawnych, ponieważ zarówno pracownik, jak i pracodawca są stronami umowy, które dążą do zabezpieczenia swoich praw i obowiązków przed zawarciem właściwej umowy o pracę. Choć specyfika stosunku pracy wiąże się z pewnymi szczególnymi regulacjami, to mimo wszystko podstawowe zasady zabezpieczania interesów stron w umowie przedwstępnej pozostają takie same jak w innych umowach cywilnoprawnych. Kluczowe jest jasne określenie praw i obowiązków obu stron oraz przewidzenie mechanizmów ochronnych na wypadek niewywiązania się z umowy.

A jeśli chcesz wiedzieć, jak zabezpieczyć interesy przedsiębiorcy w umowie, to przeczytaj ten artykuł.

Jak zabezpieczyć interesy pracownika w umowie przedwstępnej?

Dla przyszłego pracownika umowa przedwstępna jest gwarancją, że wynegocjowane warunki zatrudnienia zostaną faktycznie spełnione. Oto kluczowe elementy, które powinny się znaleźć w umowie, aby chronić jego prawa:

PRECYZYJNE OKREŚLENIE WARUNKÓW ZATRUDNIENIA

Umowa przedwstępna powinna jasno wskazywać podstawowe warunki przyszłej umowy o pracę, takie jak:
- rodzaj umowy (na czas określony, nieokreślony, próbny),
- stanowisko lub rodzaj pracy,
- miejsce wykonywania pracy,
- wymiar czasu pracy,
- wynagrodzenie oraz sposób i terminy jego wypłaty.
OKREŚLENIE TERMINU ZAWARCIA UMOWY PRZYRZECZONEJ

W umowie przedwstępnej powinien się znaleźć konkretny termin lub przedział czasowy, w którym ma zostać podpisana właściwa umowa o pracę.
KLAUZULA KAR UMOWNYCH LUB ODSZKODOWAWCZYCH

Umowa może zawierać zapis, że w przypadku niewywiązania się pracodawcy z obowiązku zawarcia umowy o pracę, pracownik ma prawo do odszkodowania lub kary umownej.
ZABEZPIECZENIE DOTYCZĄCE WARUNKÓW PRACY

Warto uwzględnić postanowienia dotyczące warunków pracy, takie jak wymagania dotyczące środowiska pracy, czy też zapewnienie określonych narzędzi lub sprzętu.
MOŻLIWOŚĆ ODSTĄPIENIA OD UMOWY I KONSEKWENCJE

Warto również zawrzeć przepisy dotyczące możliwości odstąpienia od umowy przedwstępnej, oraz określić skutki takiego odstąpienia.

Jak zabezpieczyć interesy pracodawcy w umowie przedwstępnej?

Dla pracodawcy umowa przedwstępna to narzędzie, które pozwala na wstępne ustalenie warunków zatrudnienia oraz przygotowanie pracownika na obowiązki, które będą na nim spoczywać, tj.:

PRECYZYJNE OKREŚLENIE OBOWIĄZKÓW I WYMAGAŃ WOBEC PRACOWNIKA

Umowa powinna jasno wskazywać, jakie obowiązki będzie miał pracownik oraz jakie wymagania musi spełnić, np. posiadanie odpowiednich kwalifikacji lub uprawnień.
TERMIN ZAWARCIA UMOWY PRZYRZECZONEJ Z MOŻLIWOŚCIĄ ODSTĄPIENIA

Warto zawrzeć klauzulę pozwalającą pracodawcy na odstąpienie od umowy przedwstępnej w określonych przypadkach, na przykład gdy nie zostaną spełnione warunki zewnętrzne (np. brak wymaganych zezwoleń lub zmiana sytuacji finansowej firmy).
KARA UMOWNA ZA NIEWYWIĄZANIE SIĘ PRACOWNIKA

Aby chronić się przed sytuacją, w której pracownik bez ważnej przyczyny nie zawrze ostatecznej umowy o pracę, warto przewidzieć karę umowną lub inne sankcje finansowe.
KLAUZULA DOTYCZĄCA POUFNOŚCI

W trakcie okresu oczekiwania na podpisanie właściwej umowy pracodawca powinien zabezpieczyć swoje dane firmowe, dlatego w umowie można zawrzeć klauzulę o poufności.

Uchylanie się od zawarcia umowy przyrzeczonej

Zgodnie z przepisem art. 390 § 1 Kodeksu cywilnego Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania.

Z kolei § 2 analizowanego przepisu stanowi, że gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.

Z powyższego wynika, że jeśli jedna ze stron, zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej, odmawia jej zawarcia, druga strona ma prawo domagać się odszkodowania za szkodę poniesioną w związku z oczekiwaniem na zawarcie tej umowy. Strony mogą jednak w umowie przedwstępnej ustalić inny zakres takiego odszkodowania, dostosowany do swoich potrzeb. Dodatkowo, jeżeli umowa przedwstępna spełnia wszystkie wymogi formalne konieczne dla ważności umowy przyrzeczonej, w szczególności dotyczące formy, to strona uprawniona może dochodzić przed sądem faktycznego zawarcia umowy przyrzeczonej. Oznacza to, że umowa przedwstępna może stanowić podstawę do przymusowego zawarcia umowy końcowej, gdy druga strona uchyla się od jej zawarcia.

Zatem strona poszkodowana może może wystąpić z następującymi roszczeniami, a mianowicie:

z roszczeniem o zawarcie umowy przyrzeczonej, które występuje w sytuacji gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w tym zwłaszcza wymaganiom co do formy oraz
z roszczeniem odszkodowawczym, które polega na naprawieniu szkody w granicach poniesionej szkody przez uprawnionego przez to, że liczył on na zawarcie umowy przyrzeczonej. Występuje on w wypadku, gdy strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od wykonania ciążącego na niej obowiązku.

Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała zostać zawarta. W razie oddalenia żądania zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie sądu stało się prawomocne [por. art. 390 § 3 Kodeksu cywilnego].

Podsumowanie

Jako, że umowa przedwstępna o pracę nie jest bezpośrednio regulowana przez przepisy prawa pracy, to stosuje się do niej odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego. W relacjach między pracownikiem a pracodawcą umowa przedwstępna pełni funkcję gwarancji zawarcia umowy przyrzeczonej w przyszłości, szczególnie w sytuacjach, gdy zawarcie ostatecznej umowy jest chwilowo niemożliwe, np. gdy pracownik nie rozwiązał jeszcze umowy z innym pracodawcą, a chce mieć pewność zatrudnienia na wcześniej ustalonych warunkach. Warto jednak pamiętać, że w przypadku uchylania się którejkolwiek ze stron od zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia wynikające z umowy przedwstępnej ulegają przedawnieniu po upływie roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała zostać zawarta.

A jeśli chcesz wiedzieć, czy można mieć dwie umowy o pracę, to przeczytaj ten artykuł.