Wzór użytkowy i jego prawa z rejestracji

Pojęcie wzoru użytkowego

Zgodnie z przepisem art. 94 Prawa własności przemysłowej:

• Wzorem użytkowym jest nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci [por. ustęp 1];
• Wymóg postaci przedmiotu uważa się za zachowany także wówczas, gdy wytwór według wzoru użytkowego zdefiniowany jest przestrzennie przez powtarzalne elementy o stałym stosunku rozmiarów [por. ustęp 2];
• Wymóg trwałej postaci przedmiotu uważa się za zachowany także wówczas, gdy wytwór według wzoru użytkowego zmienia swoją postać w związku z korzystaniem zgodnym z przeznaczeniem [por. ustęp 3].

Tym samym wzorem użytkowym jest nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązanie o technicznym charakterze dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu, który składa się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci.

Wobec powyższego charakterystycznymi elementami wzoru użytkowego są:

• nowe rozwiązanie;
• charakter techniczny;
• przestrzenna postać wzoru;
• trwała postać;
• użyteczność techniczna.

W literaturze wskazuje się, że:

• Wzory użytkowe stanowią samodzielną, normatywną kategorię ochrony prawami własności przemysłowej. Jako nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązania o charakterze technicznym mają normatywną charakterystykę zbliżoną do wynalazków Stąd niekiedy są nazywane „małymi wynalazkami”;
• Przynależność wzorów użytkowych do reżimu wynalazczego determinuje stosowanie do nich wielu przepisów dotyczących wynalazków, w tym także w zakresie rozumienia zbliżonych przesłanek ochrony. Jednocześnie jako rozwiązania dotyczące postaci przedmiotu wykazują pewne podobieństwa do wzorów przemysłowych.

Orzecznictwo

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2014 r., sygn. akt VI SA/Wa 3100/13

• Wzoru użytkowego nie uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, został podany do wiadomości powszechnej, był w Polsce jawnie stosowany lub wystawiony na widok publiczny, w sposób ujawniający dla znawcy dostateczne dane do stosowania tego wzoru użytkowego. Kryterium nowości wzoru użytkowego oceniane jest w skali światowej;
• Wzór użytkowy nie powinien być gotowym wyrobem, ale rozwiązaniem – technicznym, dotyczącym kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci – które przy wytwarzaniu lub produkcji wyrobów pozwala na zastosowanie nowego, użytecznego rozwiązania. Rozwiązanie to poprzez zastrzeżenia ochronne determinuje zakres ochrony.

Treść prawa ochronnego na wzór użytkowy

Przedmiotem prawa ochronnego jest wzór użytkowy, tj. nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci. Przepis art. 95 Prawa własności przemysłowej reguluje kwestie związaną z treścią prawa ochronnego na wzór przemysłowy, zgodnie z którym:

• Na wzór użytkowy może być udzielone prawo ochronne [por. ustęp 1];
• Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej [por. ustęp 2];
• Czas trwania prawa ochronnego wynosi dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym [por. ustęp 3].

Istotne zapamiętania jest to, że prawo do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy zasadniczo przysługuje twórcy. A jeśli doszło do wspólnego stworzenia wzoru prawo, to prawo to przysługuje wspólnie wszystkim współtwórcom i stanowi ono przedmiotem współwłasności. Co więcej, czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym, a po upływie tego okresu prawo ochronne na wzór użytkowy wygasa z mocy ustawy.

Zakres prawa ochronnego wyznaczają następujące elementy, tj.:

• czas jego trwania (10 lat) i terytorium ochrony (Rzeczypospolita Polska);
• sposób korzystania z wzoru (sposób zarobkowy lub majątkowy);
• zakres przedmiotowy ochrony (wyznaczany jest przez wszystkie cechy zawarte w zastrzeżeniu, zastrzeżenia ochronne dotyczyć mogą każdego z parametrów zarówno kształtu, budowy jak i zestawienia poszczególnych elementów).

Orzecznictwo

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie – I Wydział Cywilny z dnia 5 kwietnia 2018 r., sygn. akt I ACa 58/17

• Wzory, które nie posiadają cech utworu, nie będą mogły korzystać z ochrony prawnoautorskiej, natomiast te, które nie spełniają wymagań przewidzianych w systemie rejestracji, nie będą mogły korzystać z ochrony wynikającej z zarejestrowania wzoru. Dzięki zasadzie kumulacji ochrony wzór może być chroniony już w okresie pomiędzy datą stworzenia wzoru, a datą jego rejestracji lub udostępnienia.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 czerwca 2021 r., sygn. akt II GSK 1264/18

• Przesłanką zdolności ochronnej wzoru użytkowego jest cecha nowości wzoru stosownie do art. 94 ust. 1 Prawo własności przemysłowej. Zgodnie z art. 25 ust. 2 Prawo własności przemysłowej przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób;
• Wzoru nie uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, został podany do wiadomości powszechnej, był w Polsce jawnie stosowany lub wystawiony na widok publiczny, w sposób ujawniający dla znawcy dostateczne dane do stosowania tego wzoru użytkowego. Kryterium nowości wzoru użytkowego oceniane jest w skali światowej.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 stycznia 2020 r., sygn. akt II GSK 1693/18

• Zakres ochrony wzoru użytkowego wyznacza art. 96 Prawa własności przemysłowej, zgodnie z którym zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego. Badanie nowości musi zidentyfikować tę nowość w odniesieniu do kształtu, budowy bądź zestawienia. Nie chodzi zatem o stwierdzenie, że rozwiązanie takie różni się od rozwiązań ujawnionych w stanie techniki, ale że różnice te dotyczą kształtu, budowy lub zestawienia. Te cechy są ujawniane w zastrzeżeniach jako mające wpływ na ocenę rozwiązania jako wzoru.

Zgłoszenie wzoru użytkowego

Zgodnie z przepisem art. 97 Prawa własności użytkowej, do zgłoszenia wzoru użytkowego mają zastosowanie przepisy art. 31-33 Prawa własności przemysłowej. Tym samym, w myśl ww. regulacji, zgłoszenie wzoru użytkowego powinno obejmować:

• podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego;
• opis wynalazku ujawniający jego istotę;
• zastrzeżenie ochronne;
• skrót opisu;
• rysunki przedstawiające istotne cechy techniczne wzoru;

Zgłoszenie wzoru użytkowego może obejmować tylko jedno rozwiązanie, a samo zgłoszenie może być dokonane przez podmiot, który ma prawo do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy, tj. twórca lub współtwórcy wzoru.

Świadectwo ochronne

Zgodnie z przepisem art. 99 Prawa własności przemysłowej:

• Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego [por. ustęp 1];
• Częścią składową świadectwa ochronnego jest opis ochronny wzoru użytkowego obejmujący opis tego wzoru, zastrzeżenia ochronne i rysunki. Opis ochronny wzoru użytkowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy [por. ustęp 2].

Tym samym świadectwo ochronne stanowi dowód uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy, które jest wydawane po uiszczeniu w terminie opłaty za pierwszy okres ochrony. W literaturze wskazuje się zaś, że „przez uzyskanie prawa ochronnego potwierdzonego świadectwem ochronnym nabywa się prawa wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zawodowy i zarobkowy. Świadectwo ochronne jako dowód nabycia prawa ochronnego stanowi w praktyce podstawę zakazywania korzystania z chronionego wzoru przez osoby trzecie i dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia prawa ochronnego”.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych z dnia 17 września 2001 r. w § 39 stanowi, że W ogłoszeniu w „Wiadomościach Urzędu Patentowego” o udzieleniu patentu podaje się w szczególności:

1) numer patentu,

2) datę i numer zgłoszenia,

3) datę ogłoszenia o zgłoszeniu,

4) symbol międzynarodowej klasyfikacji patentowej,

5) tytuł wynalazku,

6) nazwisko i imię lub nazwę uprawnionego,

7) nazwisko i imię twórcy wynalazku.

Powyższa regulacja ma również zastosowanie do wzoru użytkowego. Zatem wszelkie informacje z § 39 Rozporządzenia podaje się w ogłoszeniu w Wiadomościach Urzędu Patentowego w zakresie udzielenia prawa ochronnego.

Podsumowanie

Wzory użytkowe w potocznym języku nazywane są małymi wynalazkami. Zasadnicze warunki, jakie musi spełniać rozwiązanie techniczne, aby mogło zostać uznane za wzór użytkowy, określa przepis art. 94 ust. 1 Prawa własności przemysłowej. Wzór użytkowy musy stanowić nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązanie o technicznym charakterze dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu, który składa się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci. Co ważniejsze w przypadku wzorów użytkowych zakres ochrony determinowany jest w zastrzeżeniach ochronnych, a prawo ochronne trwa 10 lat.

Źródła:

1. K. Osajda (red. serii), Ł. Żelechowski (red. tomu), Prawo własności przemysłowej. Komentarz. Wyd. 2, Warszawa 2022