Kiedy urząd skarbowy kontaktuje się z podatnikiem, niekoniecznie musi to od razu oznaczać demonizowaną kontrolę skarbową. Znacznie częściej mamy do czynienia z czynnościami sprawdzającymi. Czym różnią się te procedury oraz jakie obowiązki i prawa przysługują podatnikowi?

Czynności sprawdzające – mniej formalności

Czynności sprawdzające to procedura, która w kontakcie urząd skarbowy-podatnik wykorzystywana jest najczęściej. Jest to praktycznie niesformalizowane działanie, mająca na celu sprawdzenie:

• Terminowości w składaniu deklaracji i wpłacaniu podatków,
• Poprawności deklaracji,
• Stanu faktycznego i jego zgodności z przedkładaną dokumentacją,
• Poprawności w ustaleniu podstawy opodatkowania,
• Poprawności dokumentacji rejestracyjnej,
• Poprawności dokumentów przy wniosku o zwrot VAT (szczególnie po raz pierwszy lub przy dużych kwotach).

Czynności sprawdzające zaczynają się od wezwania – najczęściej pisemnego, choć zdarzają się też wezwania telefoniczne – do wyjaśnienia konkretnego stanu rzeczy. Co ważne, urzędnik w zakresie czynności sprawdzających może żądać jedynie wyjaśnienia istniejącego stanu rzeczy (np. uzasadnienia wprowadzenia wydatku jako kosztu uzyskania przychodu, oryginałów dokumentów etc.). W trakcie działania organu skarbowego nie ma przeszkód, aby podatnik dokonywał poprawy lub korekty swojej dokumentacji. Czynności sprawdzające nie mają wyraźnego końca – podatnik może nawet nie wiedzieć, że zostały zakończone; natomiast zdarzyć się może, że zostaną one zakończone protokołem.

Kontrola podatkowa – konkretne wymogi

Kontrola podatkowa może być następstwem przeprowadzonych czynności sprawdzających, ale nie jest to wymóg – może ona być również rozpoczęta jako odrębna procedura. Obwarowana jest ona wymogami (zgodnie z działem VI Ordynacji podatkowej) – aby organ skarbowy mógł ją przeprowadzić, jest zobowiązany do poinformowania o tym podatnika co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem działania (z wyjątkiem przypadków wskazanych w art. 48 ust. 11 Prawa przedsiębiorców).

W toku prowadzonych czynności urzędnicy mają prawo do ustalania rzeczywistego stanu rzeczy – tzn. mogą żądać dokumentów, dowodów, prowadzić oględziny czy przesłuchania. Dlatego też co do zasady kontrola prowadzona jest w siedzibie podatnika – chociaż mogą zdarzyć się procedury, w których podatnik dostarcza dokumentację do siedziby organu. Bez względu na to, gdzie toczy się sprawa, podatnik ma prawo cały czas w niej uczestniczyć, nie może jednak dokonywać korekt lub poprawek w swojej dokumentacji. Kontrola jest wyraźnie zakończona – podatnik otrzymuje protokół kontroli, w którym wymienione są wnioski i ewentualne zalecenia, np. co do korekty zobowiązania podatkowego.