Europejski Akt o Dostępności (EAA) i potrzeba wprowadzenia rozwiązań do projektu ustawy
Projekt ustawy o dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług. Z treścią projektu ustawy zapoznasz się tutaj.
Zasadniczym celem przedmiotowego projektu ustawy jest ustalenie dostępności niektórych produktów i usług na podstawie konkretnych wymów dostępności dla osób z niepełnosprawnościami, czyli:
- osób, które mają naruszoną sprawność fizyczną, psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów;
- osób, które doświadczają naruszenia sprawności wynikającego z wieku lub z innych przyczyn związanych z niepełną sprawnością – w sposób trwały lub czasowy, które to naruszenia sprawności mogą, w oddziaływaniu z różnymi barierami, zmniejszać dostęp takich osób do produktów i usług, co z kolei prowadzi do sytuacji wymagającej dostosowań tych produktów i usług do szczególnych potrzeb takich osób.
Celem gospodarczym Europejskiego Aktu o Dostępności (EAA) jest pomoc w unikaniu wykluczenia społecznego w związku z niedostępnością produktów i usług, brakiem możliwości do samodzielnego korzystania z nic przez osoby z niepełnosprawnościami lub ograniczeniami funkcjonalnymi. Dodatkowo na stronie rządowej wskazano, że Podstawowym celem przepisów jest usuwanie barier (obecnych i potencjalnych) dla swobodnego przepływu dostępnych produktów i usług, które wynikają z rozbieżnych regulacji krajowych w zakresie dostępności. Termin przeniesienia dyrektywy do polskiego porządku prawnego upływa w 2022 roku, a wdrożone przepisy mają być stosowane od 2025 roku.
Założenia projektu ustawy
Projekt ustawy o dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze określa:
- wymagania dostępności produktów i usług;
- obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług;
- system, zasady i tryb sprawowania nadzoru rynku w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług.
Dodatkowo zakres ustawy ma zapewnić spełnianie wymagań dostępności co do:
- produktów i jest to obowiązek:
- producentów,
- upoważnionych przedstawicieli,
- importerów,
- dystrybutorów;
- usług i jest to obowiązek usługodawców.
Do jakich usług będą mieć zastosowanie przepisy projektu ustawy?
Przepisy projektu ustawy mają być stosowane względem świadczonych na rzecz konsumentów następujących usług:
- telekomunikacyjnych, z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do świadczenia usług komunikacji maszyna–maszyna;
- dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
- towarzyszących usługom autobusowego i autokarowego, lotniczego, wodnego oraz kolejowego transportu pasażerskiego w zakresie:
- stron internetowych,
- usług świadczonych za pomocą urządzeń mobilnych, w tym aplikacji mobilnych,
- biletów elektronicznych i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów,
- dostarczania informacji związanych z tymi usługami, w tym informacji o podróży w czasie rzeczywistym, przy czym w odniesieniu do dostarczania tych informacji za pośrednictwem ekranów informacyjnych obowiązek ten dotyczy wyłącznie interaktywnych ekranów znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej;
- dostarczania informacji za pomocą przeznaczonych do tego interaktywnych terminali samoobsługowych znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego;
- bankowości detalicznej;
- rozpowszechniania książek elektronicznych;
- handlu elektronicznego.
Z kolei przepisy ustawy nie będą mieć zastosowania do następujących usług, tj.:
- usług świadczonych przez mikroprzedsiębiorców;
- stron internetowych i aplikacji mobilnych w zakresie:
- map oraz map interaktywnych, w tym geoportali, w przypadku gdy na tych mapach, mapach interaktywnych, w tym geoportalach, przeznaczonych do zastosowań nawigacyjnych dane teleadresowe i położenie geograficzne są prezentowane w sposób dostępny cyfrowo, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 roku o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1440);
- treści, które nie są finansowane i nie są tworzone przez dany podmiot gospodarczy oraz nie znajdują się pod jego kontrolą;
- usług komunikacji miejskiej oraz do gminnych, metropolitalnych, powiatowych, powiatowo-gminnych i wojewódzkich przewozów pasażerskich.
Co oznacza zapewnienie spełniania wymagań dostępności produktów i usług?
Spełnianie wymagań dostępności w zakresie informacji o produkcie będzie spełnione (zgodnie z rozdziałem 2 projektu ustawy) przykładowo, gdy:
- instrukcje, etykiety i ostrzeżenia dotyczące użytkowania produktu, które zostały zamieszczone w lub na produkcie, są:
- udostępniane za pomocą więcej niż jednego kanału sensorycznego;
- przedstawione w sposób zapewniający ich zrozumiałość i postrzegalność albo za pomocą czcionki o odpowiednim rozmiarze i kroju, z uwzględnieniem przewidywalnych warunków użytkowania oraz z zastosowaniem wystarczającego kontrastu i odstępów między literami, wierszami i akapitami;
- instrukcje dotyczące użytkowania produktu, w szczególności instrukcje dotyczące dostępu do funkcji produktu, sposobu ich aktywacji i ich interoperacyjności z narzędziami wspomagającymi, które nie zostały zamieszczone w lub na produkcie, są udostępnione publicznie w inny sposób, w szczególności za pośrednictwem strony internetowej, w momencie wprowadzenia do obrotu wraz z informacją o miejscu ich udostępnienia, umieszczoną na produkcie lub opakowaniu produktu oraz spełniają wymagania przykładowo z poprzedniego punktu;
- instrukcje dotyczące instalacji, konserwacji, przechowywania i pozbywania się produktu, które nie zostały zamieszczone w lub na produkcie, są udostępnione publicznie w inny sposób, w szczególności za pośrednictwem strony internetowej, w momencie wprowadzenia do obrotu wraz z informacją o miejscu ich udostępnienia, umieszczoną na produkcie lub opakowaniu produktu oraz spełniają inne wymagania dostępności;
Wymagania dostępności będą mieć zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim zapewnienie zgodności z nimi:
- nie wymaga wprowadzenia zasadniczej zmiany podstawowych właściwości produktu albo usługi;
- nie stanowi dla podmiotu gospodarczego nieproporcjonalnego obciążenia.
Zadaniem podmiotu gospodarczego jest dokonanie oceny, czy zapewnienie zgodności z określonym wymaganiem dostępności:
- wymaga wprowadzenia zasadniczej zmiany podstawowych właściwości produktu albo usługi;
- stanowi dla niego nieproporcjonalne obciążenie.
Projektowane obowiązki podmiotów gospodarczych
Do obowiązków podmiotów gospodarczych należeć będą przykładowo:
- zapewnienie, że produkty, które wprowadzone zostaną do obrotu, spełniają wymagania dostępności;
- dokonanie oceny zgodności produktu z wymaganiami dostępności na podstawie wewnętrznej kontroli produkcji;
- sporządzenie dokumentacji technicznej produktu zawierającej niezbędne informacje pozwalające na ocenę zgodności projektu, produkcji i działania produktu z mającymi zastosowanie wymaganiami dostępności, w tym: co najmniej ogólny opis produktu i wykaz norm zharmonizowanych lub specyfikacji technicznych albo ich części stosowanych do produktu, albo opisy rozwiązań przyjętych w celu spełnienia odpowiednich wymagań dostępności, w przypadku gdy takie normy lub specyfikacje albo ich części nie zostały zastosowane; w przypadku zastosowania części norm zharmonizowanych lub specyfikacji technicznych w dokumentacji technicznej produktu określa się, które części zostały zastosowane;
- przechowanie dokumentacji technicznej produktu przez okres pięciu lat od dnia wprowadzenia do obrotu tego produktu;
- deklarację zgodności producent sporządza zgodnie z przepisami o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku oraz załącznikiem III do decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 roku w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu, uchylającej decyzję Rady 93/465/EWG (Dz. Urz. UE L 218 z 13.08.2008, str. 82);
- zapewnienie istnienia procedur pozwalających na utrzymanie zgodności produktów w ramach produkcji seryjnej z wymaganiami dostępności;
- umieszczenie na produkcie, a w przypadku gdy jest to niemożliwe ze względu na wielkość lub charakter produktu – na opakowaniu lub w dokumencie dołączonym do produktu, nazwę typu, numer partii, numer serii lub inne informacje umożliwiające jego identyfikację;
- w przypadku powzięcia uzasadnionej wątpliwości, że produkt nie spełnia wymagań dostępności, producent zobowiązany jest do niezwłocznego podjęcia działań naprawczych niezbędnych do zapewnienia zgodności produktu z tymi wymaganiami albo wycofuje produkt z obrotu.
Dochodzenie praw przez konsumentów
Projektodawca w rozdziale 4. przewidział możliwość dochodzenie praw przez konsumentów. Zgodnie z projektowanym przepisem art. 35 ust. 1. Konsument ma prawo złożenia do podmiotu gospodarczego skargi na niezapewnianie spełniania wymagań dostępności przez produkt albo usługę, zwanej dalej „skargą”.
Skarga powinna zawierać następujące elementy:
- imię i nazwisko konsumenta;
- adres do korespondencji, adres e-mail lub numer telefonu wraz ze wskazaniem preferowanego sposobu kontaktu z konsumentem;
- wskazanie produktu albo usługi, których dotyczy skarga;
- wskazanie wymagania dostępności, którego nie spełniają produkt albo usługa, wraz z żądaniem zapewnienia jego spełnienia przez podmiot gospodarczy.
Skarga może być zawarta w formie:
- pisemnej złożonej osobiście u podmiotu gospodarczego albo wysłanej przesyłką pocztową;
- ustnej poprzez telefoniczne albo osobiste zgłoszenie do protokołu podczas wizyty konsumenta u podmiotu gospodarczego;
- elektronicznej z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, o ile takie środki zostały do tego celu wskazane przez podmiot gospodarczy.
Termin do rozpoznania skargi przez podmiot gospodarczy i udzielenia odpowiedzi powinien się odbyć w terminie 30 dni od dnia otrzymania przez niego skargi.
Podsumowanie
Zgodnie z ogólnodostępnymi informacjami obowiązki nałożone w ramach projektowanej ustawy mają być stosowane od dnia 28 czerwca 2025 roku, natomiast projekt ustawy, zgodnie z dyrektywą 2019/882, przewiduje dla niektórych rodzajów produktów i usług dłuższe okresy przejściowe.
Z procesem legislacyjnym zapoznasz się tutaj.