Fotografia a prawa autorskie – na jakich zasadach można wykorzystywać zdjęcia w sieci?

×

W dobie mediów społecznościowych zdjęcia i filmiki wideo to podstawa komunikacji wizualnej. Przyciągają uwagę obserwujących i innych użytkowników social mediów, budują markę i pomagają przekazać emocje. Instagram, Facebook, TikTok, LinkedIn czy Twitter to platformy, na których codziennie publikujemy setki tysięcy zdjęć i filmików. Często są to materiały z naszego życia, z nami w roli głównej, ale nie zawsze. Praktyka pokazuje, że wykorzystujemy też zdjęcia innych osób lub umieszczamy w sieci ich wizerunek, często bez wiedzy czy zgody. Tymczasem za każdym takim obrazem stoją prawa autorskie oraz prawo do ochrony wizerunku, których użytkownicy nie znają bądź ignorują.

Zdjęcia a prawo autorskie

Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych prawo autorskie chroni różnorodne utwory, które mogą być wyrażone za pomocą słów, symboli, obrazów czy dźwięków. Do takich utworów zaliczamy m.in. fotografie czy też utwory audiowizualne, w tym filmy.

W praktyce oznacza to, że każde zdjęcie, fotografia bądź też film mogą podlegać ochronie prawa autorskiego, pod warunkiem że spełniają kryteria utworu, czyli cechują się indywidualnością i twórczym charakterem. Nie jest konieczne, by zdjęcie było dziełem sztuki czy wykonane przez profesjonalistę. Wystarczy, że autor włożył w jego wykonanie pewien stopień kreatywności, na przykład poprzez dobór kompozycji, światła, kadru czy perspektywy.

Przepisy prawa autorskiego to zbiór regulacji, które chronią twórców przed nieuprawnionym wykorzystaniem ich dzieł. Każdy utwór, który jest efektem indywidualnej i twórczej pracy, automatycznie podlega ochronie prawnej od momentu jego stworzenia. Nie trzeba go nigdzie rejestrować ani oznaczać podpisem, bowiem ochrona działa z mocy prawa i przysługuje każdemu twórcy.

Utwory takie jak fotografie, grafiki, teksty czy opisy są objęte autorskimi prawami osobistymi i majątkowymi:

• PRAWA OSOBISTE są niezbywalne i zawsze przysługują twórcy. Obejmują m.in. prawo do autorstwa (np. oznaczenia zdjęcia imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem) oraz prawo do nienaruszalności formy i treści utworu (czyli zakaz jego zmieniania bez zgody autora).
• PRAWA MAJĄTKOWE dają twórcy prawo do decydowania, jak inni mogą korzystać z utworu. Obejmują m.in. prawo do publikacji, kopiowania, rozpowszechniania, modyfikowania, a także prawo do wynagrodzenia i udzielania licencji. Prawa majątkowe można przenieść lub sprzedać, ale domyślnie należą do autora.

Wykorzystanie zdjęć w social mediach

Choć Internet i media społecznościowe zalewają nas milionami fotografii, to wcale nie znaczy, że możemy je dowolnie kopiować, publikować czy udostępniać. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że nawet jedno niewinne zdjęcie może być chronione prawem autorskim lub dotyczyć cudzego wizerunku, a za jego nieuprawnione użycie grożą poważne konsekwencje prawne. Poniżej wskazujemy, czego należy unikać podczas wykorzystywania zdjęć w social mediach.

Do jednego z najczęstszych błędów popełnianych w social mediach z wykorzystaniem zdjęć należą:

• kopiowanie zdjęć z profili innych użytkowników;
• pobieranie obrazów z Google i ich publikacja bez licencji;
• udostępnianie grafik ze stron internetowych bez zgody twórcy;
• nieczytelne lub błędne oznaczenie autora.

Jeśli chcesz działać legalnie i uniknąć kłopotów, warto wiedzieć, kiedy potrzebujesz zgody autora lub osoby na zdjęciu, a kiedy możesz korzystać ze zdjęć bez obaw, iż naruszasz prawa autorskie.

Czy można publikować zdjęcia w Internecie z ludźmi?

Wizerunek to czyjaś podobizna, czyli zewnętrzne cechy umożliwiające identyfikację: twarz, fryzura, sylwetka, charakterystyczny ubiór. Wizerunek jest dobrem osobistym chronionym przez prawo cywilne i autorskie, a zasadą jest, że publikacja zdjęcia przedstawiającego czyjś wizerunek wymaga zgody tej osoby. Taka zgoda:

• musi być wyraźna i jednoznaczna (nie można jej domniemywać),
• powinna określać cel, czas i miejsce wykorzystania,
• najlepiej, by była pisemna lub mailowa, aby w razie sporu stanowiła dowód.

Pamiętaj, że zgoda nie jest potrzebna, jeśli:

• osoba otrzymała zapłatę za pozowanie (np. modelka),
• osoba jest powszechnie znana, a zdjęcie wykonano podczas pełnienia przez nią funkcji publicznych (np. polityk, celebryta),
• wizerunek stanowi tylko szczegół większej całości, np. tłumu na koncercie czy imprezie.

Za naruszenie praw autorskich i wizerunku grozi:

• ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA:
  • żądanie usunięcia zdjęcia,
  • zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie,
  • przeprosiny lub sprostowanie,
  • a czasem ogłoszenie wyroku w mediach.
• ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA (NP. ART. 190A Kodeksu karnego):
  • za podszywanie się lub nieuprawnione wykorzystanie wizerunku – kara do 8 lat pozbawienia wolności,
  • w przypadkach skrajnych (np. nękanie) – do 15 lat.

Z kolei wizerunek firmy to nazwa, logo, elementy graficzne, które też są chronione. Nie wolno wykorzystywać ich:

• bez zgody,
• w celach wprowadzających w błąd,
• w działaniach konkurencyjnych.

W razie naruszenia firma może dochodzić ochrony dóbr osobistych na gruncie prawa cywilnego (art. 43 Kodeksu cywilnego).

O tym, jak legalnie chronić swój wizerunek, przeczytasz w tym artykule.

Przykład dotyczący wykorzystania wizerunku

W lipcu 2025 roku podczas koncertu Coldplay w Gillette Stadium w Foxborough (Massachusetts) doszło do sytuacji, która szybko stała się viralem na TikToku i innych mediach społecznościowych. Podczas segmentu „Jumbotron Song”, gdzie Chris Martin improwizuje piosenki o widzach, kamera uchwyciła parę, która zareagowała w sposób, który wywołał lawinę spekulacji. Po chwili internetowi detektywi zidentyfikowali mężczyznę jako Andy’ego Byrona, CEO firmy Astronomer, a kobietę jako Kristin Cabot, szefową działu HR tej samej firmy. To odkrycie wywołało ogromne zainteresowanie mediów i opinii publicznej.

Prawa autorskie i wykorzystanie wizerunku

Choć sytuacja ta nie dotyczyła bezpośrednio naruszenia praw autorskich do zdjęć, porusza istotne kwestie związane z wykorzystaniem wizerunku osób w mediach społecznościowych:

• ZGODA NA PUBLIKACJĘ: w przypadku publikacji zdjęć czy filmów przedstawiających osoby, zwłaszcza w kontekście prywatnym, zawsze warto uzyskać ich zgodę. Choć w miejscach publicznych, takich jak koncerty, prawo do prywatności jest ograniczone, to jednak publikacja takich materiałów może naruszać dobra osobiste.
• REAKCJE PO PUBLIKACJI: po ujawnieniu ich tożsamości, zarówno Byron, jak i Cabot zostali zawieszeni w swoich rolach w firmie Astronomer, a firma rozpoczęła wewnętrzne dochodzenie. To pokazuje, jak jedno zdjęcie może wpłynąć na życie zawodowe i prywatne osób.

Ta sytuacja podkreśla znaczenie odpowiedzialnego korzystania z mediów społecznościowych poprzez przestrzeganie:

• szacunku dla prywatności,
• etyki w mediach społecznościowych,
• odpowiedzialności cyfrowej,
• edukacji prawnej.

Jak zabezpieczyć własne zdjęcia w social mediach?

Jeśli tworzysz i publikujesz własne zdjęcia w mediach społecznościowych, warto zadbać o ich ochronę przed nieuprawnionym kopiowaniem czy wykorzystywaniem przez inne osoby, poprzez:

• dodawanie delikatnych znaków wodnych,
• wykorzystanie metadanych i opisów,
• ostrzeganie przed kopiowaniem, które wiąże się z odpowiedzialnością karną i cywilną.

A jeśli ktoś naruszy Twoje prawa, wówczas:

• skontaktuj się z osobą, która wykorzystała zdjęcie bez zgody – poproś o jego usunięcie lub poprawne oznaczenie;
• zgłoś naruszenie administratorowi platformy – Facebook, Instagram, TikTok i inne serwisy społecznościowe mają specjalne formularze do zgłaszania naruszeń praw autorskich;
• skonsultuj się z prawnikiem, jeśli zdjęcie zostało użyte w celach komercyjnych lub autor odmawia jego usunięcia.

Pamiętaj, że kopiowanie i wykorzystywanie cudzych zdjęć bez zgody to naruszenie prawa autorskiego — grozi za to odpowiedzialność cywilna (np. odszkodowanie, przeprosiny, zakaz dalszego używania), a w niektórych przypadkach również odpowiedzialność karna (np. za plagiat lub podszywanie się pod autora – art. 115 i 116 ustawy o prawie autorskim).

Podsumowanie

Social media to potężne narzędzie do komunikacji wizualnej, ale korzystanie ze zdjęć w sieci wymaga świadomości prawnej i odpowiedzialności. Publikowanie cudzych fotografii bez zgody, brak oznaczenia autora czy sięganie po zdjęcia z niesprawdzonych źródeł może prowadzić do poważnych konsekwencji zarówno cywilnych, jak i karnych. Dlatego warto działać zgodnie z prawem: korzystać wyłącznie z legalnych materiałów, przestrzegać zasad licencji, oznaczać twórców i chronić również własne zdjęcia. Szanując cudzą pracę i chroniąc swoją, tworzysz wizerunek osoby profesjonalnej i godnej zaufania.