Kim jest syndyk i jakie spoczywają na nim obowiązki ?

Syndyk masy upadłości

Funkcję syndyka może pełnić:

• osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i licencję doradcy restrukturyzacyjnego oraz ma konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe.
• spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają licencję doradcy restrukturyzacyjnego, oraz która ma konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe (jednakże Spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają licencję doradcy restrukturyzacyjnego, i która zamierza wykonywać obowiązki w postępowaniach upadłościowych, zakłada konto doradcy restrukturyzacyjnego w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe).

Dodatkowo należy pamiętać, że jeżeli ustawa wymaga, aby osoba wyznaczona do pełnienia funkcji syndyka posiadała także tytuł kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego, funkcję syndyka może również pełnić spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają także tytuł kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego.

Chcesz wiedzieć na czym polega restrukturyzacja firmy ? Jeśli tak, to przejdź do tego artykułu.

Zasady uzyskiwania i tryb przyznawania licencji doradcy restrukturyzacyjnego, odmowy jej przyznania, cofania i zawieszania praw wynikających z tej licencji określa ustawa o licencji doradcy restrukturyzacyjnego. Zgodnie z tą ustawą licencję doradcy restrukturyzacyjnego może uzyskać osoba fizyczna, która:

• ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
• zna język polski w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności syndyka, nadzorcy lub zarządcy;
• ma pełną zdolność do czynności prawnych;
• ukończyła wyższe studia i uzyskała tytuł magistra lub równorzędny w państwie;
• posiada nieposzlakowaną opinię;
• w okresie 15 lat przed złożeniem wniosku o licencję doradcy restrukturyzacyjnego przez co najmniej 3 lata zarządzała majątkiem upadłego, przedsiębiorstwem lub jego wyodrębnioną częścią w Rzeczypospolitej Polskiej lub państwie;
• nie była karana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;
• nie jest podejrzana albo oskarżona o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;
• nie jest wpisana do rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego;
• złożyła z pozytywnym wynikiem egzamin przed Komisją Egzaminacyjną powołaną przez Ministra Sprawiedliwości.

Reguły wyznaczenia syndyka

Sąd wyznacza syndyka, biorąc pod uwagę liczbę spraw, w których osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego pełni funkcję nadzorcy sądowego lub zarządcy w postępowaniach restrukturyzacyjnych lub syndyka w innych postępowaniach upadłościowych, a także jej doświadczenie i dodatkowe kwalifikacje. Zasada ta ma zastosowanie w przypadku wyznaczenia syndyka będącego spółką handlową.

Co więcej, Sąd wyznacza do pełnienia funkcji syndyka osobę posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego z tytułem kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego w przypadku:

• przedsiębiorcy, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:

– zatrudniał średniorocznie 250 lub więcej pracowników lub

– osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartość w złotych 50 milionów euro, lub

– osiągnął sumy aktywów bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat, które przekroczyły równowartość w złotych 43 milionów euro;

• spółki o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa, umieszczonej w wykazie określonym w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1933 oraz z 2022 r. poz. 807 i 872);
• przedsiębiorcy realizujący zadania na rzecz Sił Zbrojnych, o których mowa w art. 648 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. poz. 655 i 974)

Kto nie można być syndykiem ?

Syndykiem nie może być osoba fizyczna lub spółka handlowa, która:

• jest wierzycielem lub dłużnikiem upadłego, małżonkiem, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, powinowatym upadłego lub jego wierzyciela w tej samej linii czy stopniu, osobą pozostającą z nim w stosunku przysposobienia lub małżonkiem tej osoby albo osobą pozostającą z upadłym w faktycznym związku, prowadzącą z nim wspólnie gospodarstwo domowe;
• jest lub była zatrudniona przez upadłego na podstawie stosunku pracy albo wykonywała pracę lub świadczyła usługi na rzecz upadłego na podstawie innego stosunku prawnego;
• jest lub była członkiem organu, prokurentem lub pełnomocnikiem upadłego, albo jest lub w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości była wspólnikiem albo akcjonariuszem posiadającym udziały albo akcje w wysokości wyższej niż 5% kapitału zakładowego dłużnika lub wierzyciela, a w przypadku prostej spółki akcyjnej – więcej niż 5% akcji tej spółki;
• jest lub była spółką powiązaną z upadłym lub jest lub była członkiem organu, prokurentem lub pełnomocnikiem takiej spółki albo jest lub w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości była wspólnikiem albo akcjonariuszem posiadającym udziały albo akcje w wysokości wyższej niż 5% kapitału zakładowego spółki powiązanej z dłużnikiem, a w przypadku prostej spółki akcyjnej – więcej niż 5% akcji tej spółki;
• pełniła funkcję nadzorcy lub zarządcy w prowadzonym wcześniej wobec upadłego postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Jednocześnie syndyk oraz jego małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, osoba pozostająca z nim w stosunku przysposobienia lub małżonek takiej osoby, jak również osoba pozostająca z nim w faktycznym związku, prowadząca z nim wspólnie gospodarstwo domowe, nie mogą nabyć rzeczy ani praw pochodzących ze sprzedaży dokonanej w postępowaniu upadłościowym, w którym syndyk pełni albo pełnił tę funkcję.

Zastępca syndykaNa wniosek syndyka lub z urzędu sędzia-komisarz może powołać zastępcę syndyka, jeżeli jest to potrzebne, zwłaszcza w przypadku wykonywania czynności w innym okręgu sądowym. Sędzia-komisarz określa zakres czynności zastępcy syndyka.

WAŻNE

– syndyk może udzielać pełnomocnictw do dokonywania czynności prawnych. Może też udzielać pełnomocnictw procesowych w postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi. Za szkodę wyrządzoną przez pełnomocników syndyk odpowiada jak za działanie własne.

Odpowiedzialność syndyka

W sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego. Syndyk nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości, ale odpowiada za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków.

Dla wykazania odpowiedzialności syndyka konieczne jest wystąpienie następujących przesłanek:

• powstanie szkody;
• zawinione nienależyte wykonanie przez syndyka masy upadłości obowiązków wynikających z przepisów prawa upadłościowego lub wymaganych celem tego postępowania;
• adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą a nienależytym wykonaniem obowiązków.

Powyższe przesłanki dla uznania zasadności roszczenia muszą wystąpić łącznie. W przedmiocie drugiej przesłanki podkreślić należy, że nienależyte wykonanie obowiązków stanowi zdarzenie wyrządzające szkodę i wobec tego, że należy do sfery faktów, jego ocena musi być dokonywana w oparciu o okoliczności konkretnej sprawy i w odniesieniu do skonkretyzowanych obowiązków ustawowych określonych w ustawie z dnia 28 marca 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze.

W orzecznictwie o odpowiedzialności syndyka wskazuje się, iż:

• Przesłankami odpowiedzialności syndyka są: szkoda (w rozumieniu art. 361 § 2 k.c.), zawinione nienależyte wykonanie obowiązków przez syndyka masy upadłości – wynikających z przepisów prawa upadłościowego albo wymaganych celem tego postępowania – oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą a nienależytym wykonaniem obowiązków przez syndyka (w rozumieniu art. 361 § 1 k.c.) [por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 czerwca 2021 r., sygn. akt V ACa 65/21].
• Jedną z przesłanek roszczenia odszkodowawczego na podstawie art. 160 ust. 3 p.u.n. jest szkoda, a jej brak wyłącza w ogóle odpowiedzialność syndyka. Konsekwencją powyższego jest konkluzja, że poszkodowany nabywa roszczenie przeciwko syndykowi z chwilą powstania szkody. Natomiast pod pojęciem szkoda, zgodnie z dominującą teorią różnicową, należy rozumieć różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym poszkodowanego a stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę [por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 grudnia 2017 r., sygn. akt I ACa 618/17].
• Syndyk podlega reżimowi odpowiedzialności, w którym wyrządzenie szkody stanowi samoistną podstawę do jej naprawienia. Przy czym nadal aktualny jest wymóg wykazania winy, tj. nagannej decyzji sprawcy szkody odnoszącej się do podjętego bezprawnego działania lub zaniechania, szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Na uwagę zasługuje też fakt, iż zasadniczo zezwolenie sędziego komisarza (rady wierzycieli) zwalnia syndyka od odpowiedzialności. Roszczenia odszkodowawcze można konstruować również w oparciu o art. 109 ust. 2 p.u.n., prawidłowo oznaczając stronę pozwaną [por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 maja 2017 r., sygn. akt VI ACa 32/16];
• Przesłankami odpowiedzialności syndyka masy upadłości są: szkoda, zawinione nienależyte wykonanie przez syndyka masy upadłości obowiązków wynikających z przepisów prawa upadłościowego lub wymaganych celem tego postępowania oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą a nienależytym wykonaniem obowiązków. Nienależyte wykonanie obowiązków stanowi zdarzenie wyrządzające szkodę i wobec tego, że należy do sfery faktów, jego ocena musi być dokonywana in casu i w odniesieniu do skonkretyzowanych obowiązków ustawowych określonych w p.u.n. [por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 marca 2017 r., sygn. akt I ACa 1260/16];
• Odpowiedzialność syndyka masy upadłości oparta na art. 160 ust. 3 u.p.u.n. jest odpowiedzialnością za czyn niedozwolony. Przepis ten uzależnia ponoszenie odpowiedzialności przez syndyka masy upadłości tylko od faktu wyrządzenia szkody, jeżeli jest ona następstwem nienależytego wykonania obowiązków przez syndyka. Jest to odpowiedzialność na zasadzie winy [por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2011 r., sygn. akt III CSK 222/10].

Wynagrodzenie syndyka

Wynagrodzenie syndyka ustala się jako sumę pięciu części składowych, w granicach od dwukrotności do dwustusześćdziesięciokrotności podstawy wynagrodzenia.

Części składowe wynagrodzenia ustala się według następujących zasad:

• część zależna od sumy wypłaconej wierzycielom w ramach wykonania planów podziału powiększonej o koszty rozwiązania stosunków pracy z pracownikami pozostającymi w zatrudnieniu w dniu ogłoszenia upadłości:

– jedna podstawa wynagrodzenia – dla sumy do 100 000,00 zł,

– cztery podstawy wynagrodzenia – dla sumy od 100 000,01 zł do 1 000 000,00 zł,

– dziesięć podstaw wynagrodzenia – dla sumy od 1 000 000,01 zł do 10 000 000,00 zł,

– trzydzieści podstaw wynagrodzenia – dla sumy od 10 000 000,01 zł do 100 000 000,00 zł,

– osiemdziesiąt podstaw wynagrodzenia – dla sumy przekraczającej 100 000 000,00 zł;

• część zależna od liczby pracowników zatrudnionych w dniu ogłoszenia upadłości:

– połowa podstawy wynagrodzenia – od 1 do 10 pracowników,

– trzy podstawy wynagrodzenia – od 11 do 50 pracowników,

– dziesięć podstaw wynagrodzenia – od 51 do 200 pracowników,

– dwadzieścia podstaw wynagrodzenia – od 201 do 400 pracowników,

– trzydzieści podstaw wynagrodzenia – powyżej 400 pracowników;

• część zależna od liczby wierzycieli biorących udział w postępowaniu:

– połowa podstawy wynagrodzenia – do 10 wierzycieli,

– dwie podstawy wynagrodzenia – od 11 do 100 wierzycieli,

– cztery podstawy wynagrodzenia – od 101 do 500 wierzycieli,

– dwadzieścia podstaw wynagrodzenia – od 501 do 1000 wierzycieli,

– czterdzieści podstaw wynagrodzenia – powyżej 1000 wierzycieli;

• część zależna od czasu trwania postępowania upadłościowego od dnia ogłoszenia upadłości do dnia wykonania ostatecznego planu podziału:

– dla postępowań, w których suma podstaw wynagrodzenia określonych w pkt 1-3 nie przekracza ośmiokrotności:

a) cztery podstawy wynagrodzenia, jeżeli postępowanie trwało nie dłużej niż sześć miesięcy,

b) dwie podstawy wynagrodzenia, jeżeli postępowanie trwało powyżej sześciu miesięcy, ale nie dłużej niż dwanaście miesięcy,

c) jeżeli postępowanie trwało powyżej dwunastu miesięcy, wynagrodzenia nie podwyższa się o ten składnik;

– dla postępowań, w których suma podstaw wynagrodzenia określonych w pkt 1-3 przekracza ośmiokrotność i nie jest większa niż czterdziestokrotność:

a) osiem podstaw wynagrodzenia, jeżeli postępowanie trwało nie dłużej niż dwanaście miesięcy,

b) cztery podstawy wynagrodzenia, jeżeli postępowanie trwało powyżej dwunastu miesięcy, ale nie dłużej niż dwadzieścia cztery miesiące,

c) jeżeli postępowanie trwało powyżej dwudziestu czterech miesięcy, wynagrodzenia nie podwyższa się o ten składnik,

– dla postępowań, w których suma podstaw wynagrodzenia określonych w pkt 1-3 przekracza czterdziestokrotność:

a) czterdzieści podstaw wynagrodzenia, jeżeli postępowanie trwało nie dłużej niż osiemnaście miesięcy,

b) dwadzieścia podstaw wynagrodzenia, jeżeli postępowanie trwało powyżej osiemnastu miesięcy, ale nie dłużej niż trzydzieści sześć miesięcy,

c) jeżeli postępowanie trwało powyżej trzydziestu sześciu miesięcy, wynagrodzenia nie podwyższa się o ten składnik;

• część ustalana przez sąd do siedemdziesięciu podstaw wynagrodzenia w zależności od stopnia trudności prowadzonego postępowania i jego efektywności, w szczególności od skomplikowania sytuacji prawnej i faktycznej masy upadłości, rozproszenia majątku oraz optymalizacji kosztów postępowania.

Przez podstawę wynagrodzenia należy rozumieć przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Jeśli jesteś przedsiębiorcą, a Twój kontrahent nie uiszcza systematycznie zobowiązań wynikających z faktur, to pamiętaj, że wystąpienie do sądu z pozwem o zapłatę umożliwi Ci skierowanie sprawy do komornika. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Wynagrodzenie wstępne syndyka

Sąd ustala wynagrodzenie wstępne syndyka na wniosek syndyka, złożony po złożeniu planu likwidacyjnego, w terminie trzydziestu dni od dnia złożenia wniosku.

We wniosku o ustalenie wynagrodzenia wstępnego podaje się aktualne, według stanu na dzień złożenia wniosku, informacje o:

• przewidywanej sumie zaspokojenia wierzycieli w ramach poszczególnych kategorii zaspokojenia;
• liczbie zatrudnionych pracowników;
• liczbie wierzycieli;
• przewidywanym zgodnie z planem likwidacyjnym czasie trwania postępowania;
• stopniu skomplikowania sytuacji prawnej i faktycznej masy upadłości, rozproszeniu i stanie majątku oraz innych okolicznościach mających znaczenie dla nakładu pracy syndyka.

Ustalając wynagrodzenie wstępne, sąd stosuje zasady określone w art. 162, biorąc pod uwagę wskaźniki i okoliczności podane we wniosku oraz prawdopodobieństwo realizacji planu likwidacyjnego zgodnie z jego założeniami.

WAŻNE

– na postanowienie w przedmiocie ustalenia wynagrodzenia wstępnego zażalenie przysługuje wyłącznie upadłemu i syndykowi.

Po ustaleniu wynagrodzenia wstępnego syndyk pobiera z masy upadłości zaliczki w wysokości do 75% wynagrodzenia wstępnego w czterech ratach:

• 10% – po uprawomocnieniu się postanowienia o wynagrodzeniu wstępnym;
• 25% – po złożeniu listy wierzytelności;
• 15% – po złożeniu pierwszego planu podziału;
• 25% – po przeprowadzeniu pełnej likwidacji masy upadłości.

Zaliczkę na wynagrodzenie wypłaca się na podstawie rachunku wystawionego przez syndyka. Wynagrodzenie i zaliczki na wynagrodzenie syndyka obowiązanego do rozliczenia podatku od towarów i usług podwyższa się o kwotę podatku od towarów i usług.

Obowiązki syndyka

Do zasadniczych obowiązków syndyka należy:

• przyjmowanie zgłoszeń wierzytelności;
• sporządzenie listy wierzytelności;
• poszukiwania majątku upadłego, za pośrednictwem komornika sądowego;
• wykonywanie obowiązków sprawozdawczych ciążących na upadłym;
• powiadomienie o ogłoszeniu upadłości wierzycieli, których adresy są mu znane;
• podejmowanie czynności zmierzających do ujawnienia postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości w księgach wieczystych i innych rejestrach dotyczących dłużnika;
• realizacja obowiązków wynikających z przepisów dotyczących ochrony pracowników w razie niewypłacalności pracodawcy;
• syndyk niezwłocznie zawiadamia o upadłości tych wierzycieli, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego, a także komorników prowadzących postępowania egzekucyjne przeciwko upadłemu oraz małżonka upadłego;
• zawiadomienie banków, placówek pocztowych oraz innych instytucji, z którymi upadły zawarł umowę o udostępnienie skrytki pocztowej;
• bieżące rejestrowanie w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowania sądowe przychody i wydatki masy upadłości;
• składanie sprawozdań sędziemu-komisarzowi;
• syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji.

WAŻNE

– syndyk niezwłocznie wykonuje obowiązki przewidziane przepisami o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.

Syndyk jest obowiązany podejmować działania z należytą starannością, w sposób umożliwiający optymalne wykorzystanie majątku upadłego w celu zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu, w szczególności przez minimalizację kosztów postępowania.

WAŻNE

– syndyk ma obowiązek posiadać ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

Kim jest syndyk – podsumowanie

Z chwilą ogłoszenia upadłości ustanawiany jest syndyk, a ujawnienie syndyka w rejestrze ma na celu powiadomienie uczestników obrotu prawnego, że wobec konkretnego podmiotu wszczęto postępowanie upadłościowe, które z zasady zmierza do zakończenia jego bytu. Syndyk działa z mocy prawa, sprawując swoją funkcję samodzielnie jednakże pod nadzorem sędziego komisarza i sądu.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat upadłości firmy, to przejdź do tego artykułu.