Podatek Belki — czy zostanie zniesiony?

Kiedy powstał podatek Belki?

Podatek Belki wprowadzono w 2002 roku za kadencji ówczesnego Ministra Finansów, którym był Marek Belka.

Miało to być rozwiązanie tymczasowe, aby zwiększyć wpływy do budżetu państwa w celu załatania dziury budżetowej na lata 2001-2002. Jak możemy łatwo zauważyć, „tymczasowość” podatku Belki trwa już 22 lata.

Przez pierwsze dwa lata funkcjonowania podatek Belki był obowiązkowy dla zysków od depozytów bankowych, wynosił on 20% i pobierany był tylko od oszczędności w bankach.

Po dwóch latach obniżono podatek do 19%, ale objęto nim także zyski pochodzące z inwestycji w papiery wartościowe, czyli tzw. dochody kapitałowe, a w tym zyski z inwestycji w jednostki uczestnictwa.

Na czym polega podatek Belki?

Podatek Belki to potoczna nazwa na podatek od zysków kapitałowych od osób fizycznych. Podatek wynosi 19% i ma zastosowanie do przychodów (zysków) od m.in.:

• depozytów bankowych,
• obligacji,
• funduszy kapitałowych,
• papierów wartościowych,
• dywidend,
• funduszy inwestycyjnych,
• instrumentów pochodnych.

W przypadku np. depozytów bankowych, czyli lokat i kont oszczędnościowych, płatnikiem podatku jest bank. Oznacza to, że oszczędzający nie musi tutaj płacić samodzielnie podatku ani składać rocznego zeznania podatkowego, ponieważ formalności realizowane są automatycznie przez bank — po zakończeniu okresu lokacyjnego oszczędzający otrzymuje zysk z lokaty, pomniejszony już o podatek Belki. Bank pełni tutaj rolę poborcy podatkowego i przesyła odpowiedni podatek do urzędu w imieniu klienta. Wyjątkiem są jednak zyski z lokat bankowych za granicą. W tym przypadku oszczędzający powinien wykazać te dochody w rocznym zeznaniu podatkowym.

Jeśli chodzi o przedsiębiorców, to:

• odsetki od rachunków prowadzonych w ramach konta firmowego (w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą), które mają charakter rozliczeniowy, nie stanowią przychodów z kapitałów pieniężnych. Oznacza to, że bank nie pobiera od klienta z tytułu wypłacanych odsetek żadnego podatku. Odsetki te stanowią dochód z prowadzonej działalności gospodarczej.
• Odsetki od środków lokowanych przez przedsiębiorców na rachunkach innych niż rozliczeniowe (nawet jeśli odsetki są naliczane od środków pieniężnych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą) należą do kapitałów pieniężnych opodatkowanych 19-procentowym podatkiem Belki, a zatem bank powinien wypłacony zysk pomniejszyć o pobrany podatek (wyroki NSA: sygn. akt II FSK, sygn. akt II FSK 2913/14).

W przypadku funduszy inwestycyjnych — od 2024 roku podatek nie jest już automatycznie pobierany i rozliczany przez Fundusz. Oznacza to, że od 2024 roku (w zeznaniu za 2024) oszczędzający powinien wykazać stosowny dochód w rozliczeniu rocznym PIT-38 oraz samodzielnie zapłacić 19-procentowy podatek Belki. Podstawą do rozliczenia będzie PIT-8C otrzymany od Funduszu. Fundusz jednak nie wystawi informacji PIT-8C, jeśli jednostki uczestnictwa zostały nabyte w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy powinni ten dochód rozliczyć w ramach swojej działalności.

W przypadku papierów wartościowych inwestujący powinien sam wykazać stosowne dochody w rocznym zeznaniu podatkowych PIT-38. Najczęściej podstawą do wyliczeń rocznego PIT-38 jest dokument PIT-8C, który przekazują banki czy biura maklerskie. Jak rozliczyć przychody z giełdy, przeczytasz tutaj: Podatek giełdowy – jak rozliczać zyski kapitałowe?

Kilkanaście lat temu można było ominąć podatek Belki dzięki jednodniowym lokatom overnight.

Umożliwiała to luka prawna w przepisach, ponieważ jeżeli parametry lokaty (kwota, oprocentowanie) powodują, że podatek nie przekracza 0,49 zł, to zgodnie z zasadami rozliczeń podatkowych kwota poniżej 0,50 zł jest zaokrąglana w dół, czyli w tym przypadku do zera złotych.

Jednak nowelizacją ustawy z 2012 roku Ministerstwo Finansów załatało tę lukę. Obecnie nie da się już uniknąć podatku od zysków z inwestycji.

Jakimś sposobem na „obejście” podatku od zysków kapitałowych może być oszczędzanie na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE). Zyski z IKE są zwolnione z podatku Belki, pod warunkiem że wpłaty na IKE są dokonywane przez co najmniej 5 lat oraz wycofane nie wcześniej niż przed ukończeniem 60 roku życia. W przeciwnym razie wypłata z IKE jest opodatkowana 19-procentowym podatkiem.

Czy będzie likwidacja podatku Belki?

W odpowiedzi na interpelację poselską nr 2328 z 16.04, Jarosław Neneman wyjaśnia, że:

• „W Ministerstwie Finansów obecnie są prowadzone prace nad zniesieniem podatku od zysków kapitałowych (podatek Belki) dla oszczędności i inwestycji, w tym także na GPW (do 100 tys. zł powyżej 1 roku)”;
• „Propozycja zawarta w projekcie zakłada, że wprowadzone zostaną kwoty dochodów (przychodów) wolne od opodatkowania z oszczędności oraz z inwestycji kapitałowych”;
• „W przypadku oszczędności zwolnienie z podatku będzie dotyczyło dochodów (przychodów) – do określonego rocznego limitu – z rachunków terminowych lokat oszczędnościowych oraz z obligacji o terminie zapadalności co najmniej rok, które będą zapisane w wyodrębnionym pakiecie oszczędnościowym, osobno prowadzonym dla obligacji i osobno dla lokat terminowych”;
• „Podatnik będzie mógł gromadzić oszczędności tylko w jednym wyodrębnionym pakiecie oszczędnościowym obligacji lub jednym wyodrębnionym pakiecie oszczędnościowym lokat terminowych”;
• „Istotą projektowanego zwolnienia jest to, że instytucja finansowa prowadząca wyodrębniony pakiet oszczędnościowy nie będzie pobierała jako płatnik tzw. podatku Belki od dochodów (przychodów) z lokat terminowych lub obligacji do wysokości kwoty zwolnionej. Natomiast powyżej tej kwoty instytucja finansowa jako płatnik będzie pobierała 19-procentowy zryczałtowany podatek dochodowy, jak jest to obecnie”;
• „W przypadku dochodów z inwestycji kapitałowych (np. ze sprzedaży akcji na giełdzie) wprowadzona będzie roczna kwota dochodów wolna od podatku, którą podatnik będzie rozliczał w zeznaniu rocznym PIT-38”;
• „Zarówno roczna kwota zwolnienia dochodów (przychodów) z oszczędności gromadzonych w wyodrębnionym pakiecie oszczędnościowym obligacji lub lokat terminowych, jak i roczna kwota wolna od podatku od dochodów z inwestycji kapitałowych określane będą w obwieszczeniu Ministra Finansów na każdy rok kalendarzowy. Proponujemy, aby każda z tych kwot wynosiła iloczyn stopy depozytowej NBP na ostatni dzień trzeciego kwartału roku poprzedzającego rok podatkowy i 100 tys. zł (obecnie byłoby to 5250 zł)”.

Nie zniesienie podatku, ale jego ograniczenie

Wypowiedzi Ministerstwa wskazują, że nie będzie likwidacji podatku od zysków kapitałowych, ale będzie on ograniczony. Obecnie rozważana jest koncepcja kwoty wolnej od podatku dla inwestycji kapitałowych oraz od oszczędności gromadzonych w wyodrębnionym pakiecie oszczędnościowym obligacji lub lokat terminowych.

Przy czym podatnicy uzyskujący przychody będą mogli skorzystać jednocześnie z obu preferencji, to znaczy że będzie odrębna kwota wolna dla oszczędności w formie lokat, a odrębna dla inwestycji, czyli dla dochodów z kapitałów rozliczanych w rocznym zeznaniu PIT-38, np. z giełdy.

Jak liczyć kwotę wolną od zysków kapitałowych?

Analizując obecną koncepcję preferencji podatkowej dla oszczędzających, eksperci zauważają, że kwota wolna od podatku w wysokości 100 tys. zł jest nieco myląca. Jest to skrótowe określenie dla zwolnienia od podatku Belki. W praktyce kwota 100 tys. zł to nie limit zwolnienia, ale podstawa do jego wyliczenia. Rzeczywiste zwolnienie miałoby zależeć od oprocentowania inwestycji i stopy depozytowej NBP z poprzedniego roku (przykładowo dla 2023 roku wynosi ona 5,25%).

Propozycja Ministerstwa Finansów zakłada, że zwolnienie nie będzie niższe niż 2,5% od 100 tys. zł, co oznacza minimalną kwotę wolną od podatku na poziomie 2,5 tys. zł, przy czym inwestycja w lokaty będzie musiała trwać co najmniej rok, aby skorzystać ze zwolnienia.

Przykład

Pan Roman wpłaca 100 tys. zł na lokatę oprocentowaną 6% na okres dłuższy niż rok. Po roku odsetki wynoszą 6 tys. zł. Kwota wolna od podatku to 5250 zł. Podatek zostanie naliczony od kwoty 750 zł (6.000 – 5.250) i wyniesie 143 zł (19%*750).

Kiedy zmiany wejdą w życie?

„Chcemy, aby ta zmiana – ograniczenie podatku Belki – weszła w życie od 1 stycznia 2025 roku” – powiedział Andrzej Domański podczas jednej z wypowiedzi.

Obecnie inicjatywa ograniczenia podatku Belki jest znana jedynie z odpowiedzi Ministra Finansów na interpelacje posłów, pisma Rzecznika Praw Obywatelskich czy pytania dziennikarzy. Nie ma jeszcze przygotowanego projektu ustawy, a różne koncepcje są omawiane na etapie uzgodnień wewnętrznych.

Jak odpowiada podsekretarz stanu Ministerstwa Finansów „(…) resort nadal prowadzi prace nad różnymi koncepcjami preferencji podatkowych, które mają zwiększyć skłonność obywateli do oszczędzania i inwestowania poprzez ograniczenie opodatkowania osiąganych przez nich zysków kapitałowych, (…) przy opracowywaniu zakresu preferencji trzeba uwzględnić wszystkie możliwe aspekty gospodarcze wprowadzenia takich rozwiązań, m.in. wpływ na sektor finansów publicznych oraz na rynek kapitałowy. (…) Pragnę zaznaczyć, że działania Ministerstwa Finansów są prowadzone w kierunku wypracowania takich rozwiązań, które z jednej strony będą zapewniały korzyść podatnikom (z zachowaniem zasady równości podmiotów w prawie), a z drugiej nie będą powodowały nadmiernej komplikacji rozliczeń podatkowych. Przy czym pod uwagę muszą być brane również czynniki związane z wdrożeniem i stosowaniem rozliczenia podatkowego wynikającego z przygotowanych koncepcji, takie jak np. konieczność zapewnienia odpowiednich narzędzi informatycznych, a także dostosowania organizacyjnego i kadrowego organów podatkowych. (…) Rzetelne opracowanie koncepcji i przygotowanie projektu zmian legislacyjnych wymaga czasu.”