Renta rodzinna – kiedy się można o nią ubiegać?

Więcej na ten temat przeczytasz w niniejszym artykule.

Komu przysługuje renta rodzinna?

Przy ocenie prawa do renty zakłada się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Przypomnieć należy, że osobą niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy dzieli się na:

• niezdolność całkowitą – co oznacza, iż taką niezdolnością jest objęta osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy;
• niezdolność częściową – co oznacza, iż taką niezdolnością jest objęta osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Jak wskazuje się w orzecznictwie, prawo do renty rodzinnej jest pochodną świadczenia jakie przysługiwałoby zmarłemu, zatem osoba, której przyznano prawo do renty rodzinnej, może realizować w ramach tego prawa jedynie takie uprawnienia w związku ze stanowiącym podstawę ustalenia i obliczenia tej renty świadczeniem emerytalnym, jakie przysługiwały zmarłemu aż do chwili jego śmierci (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 października 2019 r., sygn. akt III AUa 936/180).

Otrzymujesz rentę z tytułu choroby zawodowej i zastanawiasz się, czy możesz skorzystać z ulgi dla seniora? Jeśli tak, to przeczytaj ten artykuł.

Renta rodzinna dla uprawnionych członków rodziny

Renta rodzinna przysługuje nie tylko członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń ale również uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej

Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny:

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione:
• do ukończenia 16 lat;
• jeśli się uczą – do ukończenia 25 lat (jeżeli dziecko ukończyło 25 lat na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłużamy do zakończenia tego roku studiów);
• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat;
• wnuki i rodzeństwo – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności;
• inne dzieci – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyjątkiem dzieci które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
• małżonek (wdowa lub wdowiec), który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli:
• w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo
• wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat;
• sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
• ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci;
• rodzice (za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające), jeżeli:
spełniają warunki takie jak dla wdowy/ wdowca (odnośnie wieku, wychowywania dzieci lub niezdolności do pracy); zmarły ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.

Wdowa lub wdowiec, która nie spełnia warunków do otrzymania prawa do renty i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej:

• przez rok od śmierci współmałżonka;
• przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.

Jesteś osobą niezdolną do pracy ze względu na swój stan zdrowia lub opiekujesz się taką osobą? Jeśli tak, to przeczytaj ten artykuł i dowiedz się, czy należy Ci się renta socjalna.

Wysokość renty rodzinnej

Renta rodzinna wynosi:

• dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
• dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
• dla trzech lub więcej osób uprawnionych – 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Podstawę ustalenia wysokości renty rodzinnej stanowi jedno świadczenie, które przysługiwałoby zmarłemu, a nie świadczenia, które by mu przysługiwały. Także wtedy, gdy zmarły był uprawniony równocześnie do obu tych świadczeń. W piśmiennictwie wskazywano też, iż prawo do emerytury lub renty z tytułu wypadku przy pracy a prawo do renty rodzinnej, to dwa niezależne od siebie prawa podmiotowe, w przypadku których inny jest krąg osób uprawnionych, inne zasady ustalania świadczeń jak również inne formy ich realizacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 lutego 2022 r., sygn. akt III USK 466/21).

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna. Jednakże należy pamiętać, że:

• renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między uprawnionych, niezależnie od podmiotów uprawnionych do świadczenia;
• w przypadku ujawnienia prawa kolejnej osoby uprawnionej do renty, świadczenie wypłaca się od dnia powstania prawa, przy czym nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożono wniosek;
• jeśli wniosek o rentę rodzinną został złożony w miesiącu następującym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, to rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, jeżeli wówczas uprawnieni spełniali warunki do jej uzyskania.

Uprawniony do renty rodzinnej, aby ją otrzymać musi przede wszystkim złożyć odpowiedni wniosek do ZUS oraz spełnić warunki, które zostały omówione w niniejszym artykule. Renta rodzinna przysługuje od dnia powstania prawa do niej, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożony został wniosek o rentę.

Podsumowanie

Nabycie prawa do renty rodzinnej uzależnione jest wyłącznie od tego czy osoba zmarła miała ustalone prawo do świadczeń emerytalnych czy rentowych bądź też spełniała warunki do ich otrzymywania. Tym samym uprawniony członek rodziny nabywa prawo do renty w miejsce prawa do świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.