Przedsiębiorca pobierający świadczenie kompensacyjne – jakie składki ZUS?

Świadczenie kompensacyjne to forma wsparcia przypominająca świadczenie przedemerytalne dla nauczycieli. Jednym z warunków przyznania świadczenia jest rozwiązanie stosunku pracy w szkole. Jednocześnie świadczenie jest dostępne dla osób w wieku produktywnym, które mogą i chcą pracować. Z tego powodu wielu nauczycieli rozważa przejście na świadczenie kompensacyjne i założenie działalności gospodarczej, w ramach której będą kontynuowali pracę w placówce. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie składki ZUS należy opłacać w takiej sytuacji.

Świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli – co to jest?

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne to odpowiednik emerytury pomostowej przygotowany z myślą o nauczycielach. Warunki świadczenia regulują postanowienia ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (dalej: ustawa).

Zgodnie z przepisami o świadczenie kompensacyjne mogą ubiegać się:

• nauczyciele, którzy mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynoszący co najmniej 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach, placówkach kształcenia ustawicznego (z wyjątkiem szkół niepublicznych nieposiadających uprawnień szkoły publicznej), placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych,
• ukończyli 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn (ten limit obowiązuje w latach 2023– 2024; ustawa przewiduje “ruchomy” limit wiekowy powiększany co dwa lata – np. w latach 2025-2026 kobiety będą musiały mieć ukończone 56 lat a mężczyźni 61 lat, aby korzystać ze świadczenia – więcej w art. 4 ust 3 ustawy),
• rozwiązali stosunek pracy.

Prawo do świadczenia kompensacyjnego ma charakter okresowy i ustaje wraz z przyznaniem prawa do emerytury.

Uwaga – w rozumieniu ustawy nauczycielami są wszyscy pedagodzy zatrudnieni w placówkach: nauczyciele, wychowawcy i inni pedagodzy.

Do stażu pracy nauczycielskiej nie wlicza się okresu, kiedy nauczyciel w rzeczywistości nie wykonywał pracy, ale pobierał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Nie wliczają się zatem okresy otrzymywania zasiłku opiekuńczego lub macierzyńskiego, okres przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia, bezpłatnym itp.

Przykład 1

Marzena złożyła wniosek o świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli. Wcześniej przez 20 lat i 8 miesięcy pracowała w szkole jako pedagog. W tym czasie korzystała z 12-miesięcznego urlopu na poratowanie zdrowia. Tym samym Marzena nie spełnia wymogu stażu pracy nauczycielskiej przez co najmniej 20 lat, ponieważ roczny urlop dla poratowania zdrowia nie wlicza się do tego stażu.

Świadczenie kompensacyjne a praca w szkole

Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu w razie podjęcia pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 ustawy Karta Nauczyciela. Krótko mówiąc – nauczyciel przebywający na świadczeniu kompensacyjnym, który jednocześnie podejmie pracę nauczycielską (bez względu na wymiar etatu), straci prawo do całości świadczenia.

Działalność gospodarcza i świadczenie kompensacyjne- jakie składki?

Przepisy nie zabraniają jednoczesnego pobierania kompensacyjnego świadczenia nauczycielskiego i prowadzenia działalności gospodarczej. Z tego powodu wielu nauczycieli rozważa przejście na świadczenie i założenie jednoosobowej działalności gospodarczej, ale mają wątpliwości, jakie składki ZUS będą zobowiązani opłacać.

System nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych nie jest elementem systemu ubezpieczenia społecznego, a w szczególności systemu emerytalnego. To specyficzny rodzaj wsparcia, przypominający w swoim mechanizmie świadczenie przedemerytalne.

Nie można go utożsamiać z prawem do emerytury w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dlatego pobieranie świadczenia kompensacyjnego nie powoduje zwolnienia ze składek społecznych ZUS. Tym samym osoby otrzymujące świadczenie i jednocześnie prowadzące działalność gospodarczą są zobowiązane do odprowadzania składek społecznych i obowiązkowej składki zdrowotnej.

Jednocześnie przypominamy, że osoby wykonujące działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy (w tym samym lub poprzednim roku) nie mają prawa do składek preferencyjnych. Oznacza to, że płynne przejście z etatu na własną działalność gospodarczą jest możliwe pod warunkiem opłacania składek w pełnej wysokości od początku prowadzenia działalności.

Przykład 2

Marek pracuje jako nauczyciel historii w placówce niepublicznej i spełnia warunki do pobierania świadczenia kompensacyjnego dla nauczycieli. Chciałby kontynuować pracę w tej samej szkole w ramach działalności, którą założy dopiero po rozwiązaniu umowy z placówką. W takim wypadku Marek od pierwszego dnia działalności będzie musiał opłacać pełne składki ZUS. Ich podstawę wymiaru stanowi 60% przeciętnego wynagrodzenia prognozowanego na dany rok (w 2024 roku jest to 4 694,40 zł).

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne a odprawa

Nauczycielowi, który uzyskał prawo do świadczenie kompensacyjnego, przysługuje odprawa w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole.

Warto też wiedzieć, że świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli ulega zmniejszeniu po uzyskaniu przychodu przekraczającego 70% przeciętnego wynagrodzenia. A po uzyskaniu przychodu powyżej 130% przeciętnego wynagrodzenia świadczenie jest zawieszane. Nie ma znaczenia źródło przychodu, o ile nie pochodzi on z umowy zawartej z placówką wskazaną w Karcie Nauczyciela – w takim przypadku świadczenie zawsze ulega zawieszeniu (niezależnie od wysokości przychodu).

Świadczenie kompensacyjne a składki ZUS – podsumowanie

Świadczenia kompensacyjne przysługują nauczycielom i innym pedagogom, którzy spełniają warunki wieku, stażu pracy oraz rozwiążą umowę z placówką. Świadczenia są poza systemem ubezpieczeń społecznych, więc były nauczyciel pobierający takie świadczenie, który założy działalność gospodarczą, jest zobowiązany do opłacania składek społecznych i oczywiście zdrowotnej.

Jednocześnie uzyskanie przychodu z działalności lub z innego źródła powyżej 70% przeciętnego wynagrodzenia powoduje obniżenie świadczenia, a powyżej 130% – jego zawieszenie.

Zawieszenie świadczenia kompensacyjnego następuje także po podjęciu pracy w szkole lub podobnej placówce i w tej kwestii nie ma limitu przychodu. Aktualnie obowiązuje ustawa o pomocy Ukrainie i na jej mocy świadczenie nie zostanie zawieszone, jeżeli uprawniony do niego podejmie pracę jako nauczyciel języka polskiego albo innego przedmiotu, pod warunkiem, że w szkole uczy się przynajmniej jeden uczeń będący obywatelem Ukrainy. Przepis ten jest ważny do 31.08.2024 r.