Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO) to świadczenie, którego celem jest pokrycie części wydatków związanych z opieką nad drugim i kolejnym dzieckiem w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. RKO jest przyznawany bez względu na dochody rodziny. Świadczenie przysługuje także rodzinom ukraińskim, które w wyniku działań wojennych przebywają na terenie Polski. Przeczytaj artykuł, a dowiesz się, jak obywatel Ukrainy może złożyć wniosek o wypłatę RKO i o co wcześniej musi się zatroszczyć.
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy – co to jest?
Świadczenie RKO wprowadziła ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (dalej: ustawa), która weszła w życie 1 stycznia 2022 r.
Zgodnie z jej zapisami maksymalna kwota RKO to 12 tys. zł. Jest to świadczenie dla rodzin z dwójką lub więcej dzieci, o ile przynajmniej jedno z dzieci jest w wieku od 12. do 35. miesiąca życia.
Komu przysługuje Rodzinny Kapitał Opiekuńczy?
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia. RKO jest wypłacane na każde dziecko w tym wieku, o ile żadne z tych dzieci nie jest najstarszym.
Prościej mówiąc – RKO nie przysługuje na każde dziecko w uprawnionym wieku, jeżeli są to jedyne dzieci w rodzinie. Wtedy jedno z dzieci traktowane jest jako “najstarsze”, a na to nie jest wypłacane świadczenie.
Przykład 1
Pani Dorota, dotychczas bezdzietna, urodziła bliźnięta. Dzieci przyszły na świat tego samego dnia i tego samego dnia ukończą 12. miesiąc życia. Pani Dorota we wniosku o wypłatę kapitału musi wskazać któreś z dzieci jako pierwsze (najstarsze). Na to dziecko nie otrzyma świadczenia. Sytuacja byłaby zupełnie inna, gdyby bliźnięta posiadały starszą siostrę lub brata – żadne z nich nie byłoby wtedy “najstarszym dzieckiem”, a więc RKO przysługiwałby na oboje z bliźniąt.
Za członków rodziny w rozumieniu ustawy są:
- małżeństwa,
- rodzice wychowujący wspólne dziecko,
- samotni rodzice (panny i kawalerowie, wdowy i wdowcy, rozwodnicy, osoby pozostające w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu),
- osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.
RKO przysługuje bez względu na wiek pierwszego dziecka, czyli także w przypadku, kiedy jest ono pełnoletnie.
Rodzice dziecka mogą zdecydować, czy chcą pobierać RKO przez:
- 24 miesiące w kwocie 500 zł,
- 12 miesięcy w kwocie 1 000 zł.
Jeden raz w okresie otrzymywania kapitału rodzic może złożyć wniosek o zmianę formy wypłaty, tzn. zamienić kwotę 500 zł na 1 000 zł lub na odwrót.
W przypadku orzeczenia sądu o sprawowaniu opieki naprzemiennej, każdemu rodzicowi przysługuje RKO w wysokości połowy kwoty za dany miesiąc (250 zł albo 500 zł).
Przykład 2
Anna i Piotr są rodzicami 20-latka. 17 stycznia 2022 r. Anna urodziła drugie dziecko. 12. miesiąc życia ukończyło ono 17 stycznia 2023 r., a więc od 1 stycznia tego roku są oni uprawnieni do pobierania RKO. 29 marca 2023 r. Anna urodziła kolejne (trzecie) dziecko, na które także przysługuje RKO po ukończeniu przez nie 12 miesiąca życia. Poniżej symulacje, w jakich okresach rodzice mogą pobierać RKO w zależności od wybranej wysokości wypłaty.
Przy 500 zł co miesiąc na każde dziecko:
- od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2024 r. na pierwsze dziecko (drugie w rodzinie) i od 1 marca 2024 r. do 28 lutego 2026 r. na drugie dziecko (trzecie w rodzinie).
Przy 1 000 zł co miesiąc na każde dziecko:
- od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. na pierwsze dziecko i od 1 marca 2024 r. do 28 lutego 2025 r. na drugie dziecko.
Anna i Piotr mają oczywiście prawo zdecydować, że RKO chcą otrzymywać w różnych wysokościach – na jedno dziecko po 500 zł przez 2 lata, a na drugie po 1 000 zł przez rok.
RKO – czy przysługuje obywatelom Ukrainy?
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy przysługują Ukraińcom, którzy zamieszkują z dziećmi w Polsce i mają zezwolenie na pobyt czasowy lub kartę stałego pobytu. Na stronie ZUS znajduje się informacja wprost, że RKO należy się na dziecko, które przybyło z Ukrainy do Polski w związku z działaniami wojennymi po 23 lutego 2022 r.
Złożenie wniosku o wypłatę RKO przez obywatela Ukrainy
Ukraińcy, tak samo jak Polacy, mogą złożyć wniosek o wypłatę RKO poprzez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.
Zanim to zrobią, muszą zatroszczyć się o kwestie formalne, do których należą:
- nadanie polskiego nr PESEL (PESEL musi posiadać zarówno rodzic, jak i dziecko),
- założenie adresu e-mail,
- założenie polskiego numeru telefonu,
- założenie polskiego rachunku bankowego (świadczenie jest wypłacane wyłącznie bezgotówkowo na numer polskiego konta bankowego).
Do PUE ZUS można zalogować się poprzez bankowość elektroniczną lub po uprzednim założeniu profilu na PUE ZUS. Do założenia profilu wymagany jest m.in. polski nr PESEL. Profil można zarejestrować klikając link https://www.zus.pl/pue/rejestracja i w część “Dla Ciebie”. Po kliknięcie tego komunikatu warto zmienić język na ukraiński, dzięki czemu wszystkie kolejne informacje będą się wyświetlały w tym języku.
Po zalogowaniu się do PUE ZUS należy wybrać zakładkę Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, a następnie rodzaj wniosku RKO-U. Formularz jest analogiczny jak RKO-R (dla obywateli Polski), tylko przetłumaczony na język ukraiński.
Formularz będzie w większości wypełniony o dane pochodzące z systemów ZUS.
Wnioskujący musi uzupełnić go o dane takie jak:
- wpisanie polskiego numeru telefonu i adresu e-mail,
- wskazanie, czy świadczenie ma być wypłacane w wysokości 500 zł czy, 1 000 zł.
- wskazanie numeru polskiego rachunku bankowego, adresu i nazwy banku,
- uzupełnienie wymaganych danych dziecka.
Załączniki do wniosku o RKO dla obywateli Ukrainy
Do formularza należy dołączyć akt urodzenia starszego dziecka albo zaświadczenie z placówki konsularnej Ukrainy, jeżeli:
- wnioskujący jest rodzicem tego dziecka, a dziecko nie ma nadanego numeru PESEL lub ma więcej niż 18 lat lub
- wnioskujący nie jest rodzicem tego dziecka, ale jego rodzicem jest partner osoby wnioskującej, z którą wychowuje dziecko, na które występuje o RKO.
Jeżeli partnerzy są małżeństwem, potrzebny jest też akt małżeństwa.
ZUS ma 2 miesiące od dnia złożenia wniosku wraz z wymaganymi dokumentami na rozpatrzenie wniosku o przyznanie RKO. Jeśli kapitał zostanie przyznany, rodzic otrzyma informację o przyznaniu świadczenia, która będzie znajdować się w skrzynce odbiorczej na profilu na PUE ZUS. W przypadku decyzji odmownej, rodzicowi przysługuje odwołanie do Prezesa ZUS, a następnie skarga do sądu administracyjnego.
Wniosek o RKO – podsumowanie
Obywatele i obywatelki Ukrainy, które przybywają w Polsce w związku z konfliktem wojennym i wychowują co najmniej dwójkę dzieci, z których jedno jest pomiędzy 12. a 35 miesiącem życia, mogą pobierać RKO.
Wniosek o Rodzinny Kapitał Opiekuńczy mogą złożyć przez platformę PUE ZUS z formularzem RKO-U w języku ukraińskim. W razie problemów warto wiedzieć, że ZUS uruchomił infolinię pod numerem 22 444 02 55 dotyczącą świadczeń rodzinnych dla obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski z powodu wojny. Telefon działa od poniedziałku do piątku w godz. od 8.00 do 18.00 i obsługują go m.in. osoby z Ukrainy.