



Chcesz otworzyć działalność gospodarczą i współpracować z byłym pracodawcą? Jeśli tak, to powinieneś poznać przepisy dotyczące ulg w ZUS i wyboru formy opodatkowania, które mogą być pomocne.
Dość powszechną praktyką stało się “wypychanie” pracowników na samozatrudnienie. Czasami to pracownicy oceniają, że mogą robić to samo co na etacie, ale już na własny rachunek. Jak się okazuje, przepisy wprowadzają pewne ograniczenia co do wyboru formy opodatkowania czy też skorzystania z ulg w opłacaniu składek ZUS w takich przypadkach. W dzisiejszej publikacji zajmiemy się tematem współpracy z byłym pracodawcą a prawem do ulgi w ZUS i wyborem formy opodatkowania.
Dla początkującego przedsiębiorcy ważne są obowiązkowe obciążenia finansowe. Składki ZUS są płacone bez względu na to, czy przedsiębiorca uzyskuje dochody, czy też nie. Nic więc dziwnego, że przedsiębiorcy dążą do minimalizacji, o ile jest to tylko możliwe, obciążeń z tym związanych. W ostatnich latach ustawodawca wprowadził szereg ulg w opłacaniu składek ZUS, które po kolei omówimy.
Ulgi w opłacaniu składek ZUS: |
Ulga na start |
ZUS preferencyjny |
Mały ZUS Plus |
Przywilej skorzystania z ulgi na start zwalnia przedsiębiorcę z obowiązku opłacania składek społecznych przez okres pierwszych 6 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. Okres 6 miesięcy obejmuje pełne miesiące, a to oznacza, że rozpoczęcie działalności w trakcie miesiąca pozwala liczyć ten okres od kolejnego miesiąca.
Pan Michał rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej 3 lipca 2025 r. i chce skorzystać z ulgi na start. W jego przypadku okres 6 miesięcy będzie liczony od miesiąca sierpnia do 31 stycznia 2026 r. Ulga na start obejmuje okres pełnych 6 miesięcy. Warunki uprawniające do skorzystania z ulgi zostały opisane poniżej.
Z ulgi na start skorzystają przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą i wspólnicy spółek cywilnych. |
Działalność jest podejmowana po raz pierwszy lub po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej zawieszenia, lub zakończenia. |
W ramach działalności gospodarczej przedsiębiorca nie wykonuje takich samych czynności na rzecz byłego pracodawcy, jakie wykonywał w ramach stosunku pracy przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym. Ta sama zasada odnosi się do sytuacji zatrudnienia u obecnego pracodawcy. |
Ważne!
Współpraca z byłym lub obecnym pracodawcą na podstawie umów cywilnoprawnych nie pozbawia prawa do ulgi na start. |
Najczęściej przedsiębiorcy korzystają z ulgi w opłacaniu składek ZUS chronologicznie. Po 6-miesięcznej uldze na start przedsiębiorca może skorzystać z preferencyjnych składek ZUS przez okres 24 miesięcy i o ile to możliwe to korzysta. Może również nie korzystać z ulgi na start i od razu płacić preferencyjne składki ZUS. Również w tym przypadku ustawodawca wprowadził ustawowe ograniczenia, które mają przeciwdziałać nadużyciom i służą ochronie stosunku pracy.
Z opłacania ZUS preferencyjnego można skorzystać przez okres 24 miesięcy. |
Minimalna podstawa do naliczania składek społecznych wynosi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, ale przedsiębiorca może zadeklarować wyższą podstawę. |
Działalność jest podejmowana po raz pierwszy lub po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej zawieszenia, lub zakończenia. |
W ramach działalności gospodarczej przedsiębiorca nie wykonuje takich samych czynności na rzecz byłego pracodawcy, jakie wykonywał w ramach stosunku pracy przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym. Ta sama zasada odnosi się do sytuacji zatrudnienia u obecnego pracodawcy. |
Ważne!
Współpraca z byłym lub obecnym pracodawcą na podstawie umów cywilnoprawnych nie pozbawia prawa do ZUS preferencyjnego. |
Z opłacania składek na Małym ZUS Plus przedsiębiorca skorzysta już w momencie kiedy działalność gospodarcza jest prowadzona. Oznacza to, że nie można skorzystać z tej ulgi w pierwszym roku prowadzenia działalności gospodarczej i jeśli przedsiębiorca ma prawo do opłacania ZUS preferencyjnego. Zobaczmy więc, jakie w tym przypadku warunki powinny być spełnione.
Warunki uprawniające do skorzystania z Małego ZUS Plus:
|
Mały ZUS Plus można płacić przez okres co najmniej 36 miesięcy w okresie kolejnych 60 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. |
W ramach działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać takich samych czynności na rzecz byłego pracodawcy, jakie wykonywał w ramach stosunku pracy przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym. Ta sama zasada odnosi się do sytuacji zatrudnienia u obecnego pracodawcy. |
Ważne!
Współpraca z byłym lub obecnym pracodawcą na podstawie umów cywilnoprawnych nie pozbawia prawa do Małego ZUS Plus. |
Z Małego ZUS Plus nie skorzystają również osoby, które prowadziły działalność jako:
|
Z Małego ZUS Plus nie skorzysta również przedsiębiorca, który korzysta ze zwolnienia w VAT i opłaca kartę podatkową. |
Jak łatwo zauważyć w każdej z omówionych preferencji opłacania składek ZUS, przedsiębiorca nie będzie miał do nich prawa, o ile wykonuje takie same czynności jak na umowę o pracę na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy.
Jak się okazuje przedsiębiorcom, którzy współpracują z byłym lub obecnym pracodawcą, sporo problemów sprawia ocena, czy mogą, czy nie mogą skorzystać z omówionych powyżej ulg w ZUS? Przedsiębiorcy mogą mylnie zakładać, że jeśli nie będą współpracowali z byłym lub obecnym pracodawcą w momencie rozpoczęcia korzystania z ulgi w ZUS, to z takiej ulgi skorzystają nawet jeśli w trakcie jej trwania nawiązaliby współpracę.
Do tej kwestii odniósł się ZUS w jednej z interpretacji numer sprawy DI/100000/43/410/2020 z dnia 22 lipca 2020 r., w której zostało napisane, że należy pamiętać, że warunek nie wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy dotyczy nie tylko pierwszego dnia prowadzenia działalności, ale całego 24-miesięcznego okresu. Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy (także wtedy, gdy moment ten wystąpi np. po upływie kilku miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności) następuje utrata prawa do deklarowania do podstawy wymiaru kwoty niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Natomiast od dnia zaprzestania wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy osoba ta ma ponownie prawo do opłacania składek od niższej podstawy wymiaru.
Pani Ilona rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej 1 marca 2025 r. i spełnia warunki do opłacania składek preferencyjnych w ZUS i korzysta z tej preferencji. Były pracodawca, z którym współpracowała do 28 lutego 2025 r., zaproponował jej nawiązanie współpracy od lipca 2025 r. Zakres czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy i prowadzonej działalności gospodarczej pokrywają się. Jeśli pani Ilona zdecyduje się na współpracę, to od lipca powinna rozpocząć, opłacać Duży ZUS, ponieważ utraci prawo do ZUS preferencyjnego. Jeśli jednak zaprzestanie współpracy w okresie 24 miesięcy obowiązywania ulgi z tytułu ZUS, to będzie mogła do końca tego okresu ponownie powrócić do opłacania składek preferencyjnych.,/p>
Pan Michał przez ostatnie 5 lat do końca stycznia 2025 rok był zatrudniony na stanowisku programisty w firmie A. Począwszy od lutego 2025 r., postanowił założyć działalność gospodarczą, w której również będzie zajmował się programowaniem. Firma A chce, żeby pan Michał z nimi współpracował od samego początku i wykonywał takie same zlecenia, jak na umowie o pracę. W takiej sytuacji pan Michał musi wiedzieć, że nie będzie mógł skorzystać ani z ulgi na start, ani z ZUS preferencyjnego.,/p>
Pani Jola rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej w styczniu 2024 roku. Do końca 2023 roku pracowała w firmie Alfa na umowę o pracę. W okresie od stycznia do czerwca 2024 r. przysługiwała jej ulga na start, ponieważ nie wykonywała w ramach działalności czynności na rzecz byłego pracodawcy. Jednak w kwietniu 2024 roku firma Alfa zaproponowała pani Joli współpracę na umowę o pracę w wymiarze ⅛ etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 4.000 zł, a ona się zgodziła. Zakres wykonywanych czynności w ramach umowy o pracę jest taki sam jak w działalności gospodarczej. Oznacza to, że traci prawo do ulgi na start, nie może się zarejestrować do ZUS preferencyjnego, ale od razu do Dużego ZUS. Od czerwca 2025 roku pani Jola przestała współpracować z firmą Alfa, a więc jeszcze w okresie, w którym może skorzystać z ZUS preferencyjnego (od lipca 2024 r. do czerwca 2026 r.). W takiej sytuacji ZUS powinien pozwolić na wyrejestrowanie z Dużego ZUS i powrót do ZUS preferencyjnego, ponieważ ma to miejsce w okresie 24 miesięcy przysługiwania tej ulgi.
Przepis dotyczący zakazu wykonywania takich samych czynności na rzecz byłego pracodawcy, który pozbawia prawa do ulg w ZUS, nie oznacza, że przedsiębiorca nie może nawiązać współpracy przy jednoczesnym zachowaniu ulgi. Chodzi mianowicie o sytuacje, w których przedsiębiorca będzie wykonywał zupełnie inne czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej niż te, które wykonywał na umowę o pracę.
Samo doprecyzowanie sformułowania: “czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy” już na starcie przysparza problemów. Pojęcia nieostre budzą zawsze najwięcej kontrowersji. W wyroku Sądu Najwyższego sygn. akt I UK 323/09 z dnia 23 marca 2010 r. czytamy, że zwrot „wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej” z art. 18a ustawy systemowej należy odnieść do czynności zatrudnienia (obowiązków) powierzonych przez pracodawcę i wykonywanych faktycznie przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie do wszystkich czynności jakie pracownik może wykonywać z racji posiadanych kwalifikacji.
W jednej z interpretacji ZUS sygn. akt DI/200000/43/247/2024 z dnia 9 kwietnia 2024 r. opisana została sytuacja, w której obecny przedsiębiorca pracował wcześniej na etacie na stanowisku mechanika samochodowego, a w ramach działalności gospodarczej współpraca miałaby polegać na wykonywaniu usług usuwania wgnieceń w pojazdach. ZUS zgodził się przedsiębiorcą, że w tym przypadku nie występują negatywne przesłanki i przedsiębiorca może skorzystać z ulgi na start.
W innej interpretacji ZUS sygn. akt DI/100000/43/11/2023 z dnia 2 lutego 2023 r. przedstawiona została sytuacja osoby zatrudnionej na umowę o pracę na stanowisku inżynier do spraw oprogramowania a w ramach umowy o współpracy, jako świadcząca usługi na stanowisku konsultanta. Również w tym przypadku ZUS przyznał rację przedsiębiorcy, że może korzystać z ulgi na start i ZUS preferencyjnego. W tym rozstrzygnięciu ZUS podkreślił, że wystarczy, aby zakres wykonywanej przez daną osobę działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy tylko w części pokrywał się z czynnościami wykonywanymi w ramach łączącego ją uprzednio z tym pracodawcą stosunku pracy, żeby osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej nie miała prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Jak widać nie każda współpraca z byłym pracodawcą, pozbawi przedsiębiorcy prawa do ulg w ZUS. Kluczowy oczywiście będzie zakres czynności, jaki był/jest wykonywany w ramach stosunku pracy i prowadzonej działalności gospodarczej.
Pan Jakub do końca 2023 roku pracował w firmie X na stanowisku architekta. Od stycznia 2024 roku rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej, w której zajmuje się budową domów. Zakres czynności wykonywany w ramach działalności i pracy na etacie nie pokrywają się, więc pan Jakub może korzystać z ulg w rozliczaniu składek ZUS, jeśli nawiąże współpracę z firmą X.
Praca na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy ma również pewne ograniczenia co do możliwości wyboru formy opodatkowania. W jednoosobowej działalności gospodarczej przedsiębiorcy mogą opodatkować swoje przychody/dochody w następujący sposób:
Jeśli chodzi o skalę podatkową, to jest to podstawowa forma opodatkowania i tutaj ustawodawca nie wprowadza żadnych ograniczeń co do możliwości nawiązywania współpracy z byłym lub obecnym pracodawcą. Jeśli natomiast chodzi o ryczałt i podatek liniowy, to już obowiązują pewne wyłączenia, o których napiszemy poniżej.
Pani Jola pracuje w firmie Y na umowę o pracę w charakterze księgowej. Zastanawia się, czy jeśli otworzy własne biuro rachunkowe, będzie mogła świadczyć usługi księgowe dla firmy Y? Zakładając, że pani Jola pracowała do końca czerwca 2025 r., a od lipca 2025 roku otworzyła własne biuro rachunkowe, to podatek liniowy będzie mogła wybrać dopiero od stycznia 2026 r.
Pan Piotr zatrudniony na umowę o pracę w firmie Z zajmował się reklamą. Był zatrudniony do końca października 2024 roku, od listopada 2024 r. otworzył własną działalność gospodarczą, w ramach której również zajmuje się reklamą. Pan Piotr w 2024 roku ze skutkiem na kolejne lata wybrał opodatkowanie ryczałtem. W kwietniu 2025 roku firma Z, zwróciła się z pytaniem, czy nie będzie chciał świadczyć dla nich usług reklamowych. Pan Piotr zastanawia się, czy nie straci prawa do opodatkowania ryczałtem? W tej sytuacji współpraca z byłym pracodawcą wyklucza z ryczałtu, co oznacza, że w 2025 roku pan Piotr musiałby rozliczać się na skali podatkowej.
W przepisach znajdziemy informację na temat zasad rozliczania po utracie prawa do ryczałtu i podatku liniowego w trakcie roku podatkowego.
Pan Michał otworzył działalność w marcu 2025 roku i wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym. Do końca lutego 2025 roku był zatrudniony na umowę o pracę w firmie Beta. W ramach prowadzonej działalności zaczął wykonywać czynności na rzecz byłego pracodawcy od września 2025 roku. W tej sytuacji od tego miesiąca utracił prawo do podatku liniowego i musi dokonać przeliczenia zaliczek od marca 2025 roku, stosując zasady obowiązujące na skali podatkowej. W 2026 roku pan Michał złoży PIT-36, w którym wykaże dochody za cały 2025 rok.,/p>
Pani Lucyna w 2024 roku była zatrudniona na umowę o pracę w firmie Gama. Od stycznia 2025 r. otworzyła własną działalność gospodarczą i opodatkować ją ryczałtem. w lipcu 2025 roku firma Gama nawiązała współpracę z panią Lucyną, która zaczęła wykonywać takie same czynności dla firmy, jak w ramach stosunku pracy. W tym przypadku pani Lucyna od lipca musi założyć PKPiR i dochody do końca grudnia 2025 r. rozliczyć według skali podatkowej. Po zakończeniu roku pani Lucyna złoży dwa zeznania:
Jak się okazuje wykonywanie w ramach działalności gospodarczej pewnej kategorii czynności, takich jak na umowę o pracę na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy nie zawsze pozbawi prawa do podatku liniowego czy ryczałtu. Zobaczmy, jakie stanowisko prezentują organy podatkowe w wydawanych rozstrzygnięciach.
Temat ten został poruszony w interpretacji nr 0114-KDIP3-1.4011.79.2025.1.AC z dnia 10 marca 2025 r. Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą jako fizjoterapeuta od sierpnia 2024 r. i jest jednocześnie zatrudniony na umowę o pracę w szpitalu jako fizjoterapeuta od lutego 2023 r. Dnia 5 września 2024 r. przedsiębiorca podpisał umowę o świadczenie na rzecz szpitala usług medycznych, które częściowo się pokrywają, ale zakres czynności wykonywanych w ramach działalności gospodarczej jest znacznie szerszy niż przy pracy na etacie. Przedsiębiorca chce wybrać w przyszłości opodatkowanie ryczałtem i jest zdania, że ma takie prawo. W uzasadnieniu swojego stanowiska powołał się na wyrok z dnia 18 września 2018 r., sygn. akt II FSK 2416/16, wydany przez Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), który w swojej sentencji pisze, że skoro “zakres czynności wykonywanych przez Skarżącą w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej jest szerszy, niż zakres czynności wykonywanych w ramach umowy o pracę. Z uwagi na to czynności tych nie można uznać za tożsame, tj. odpowiadające sobie. Między innymi na tej podstawie uznał prawo przedsiębiorcy do opodatkowania podatkiem liniowym. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) uznał, że skoro wykonywane obecnie oraz w przyszłości w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej czynności opisane we wniosku nie są i nie będą tożsame z czynnościami, które wykonuje przedsiębiorca na rzecz pracodawcy na podstawie umowy o pracę, to nie będą zachodziły okoliczności określone w art. 8 ust. 2 ustawy o ryczałcie ograniczające prawo do opodatkowania przychodów z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Tym samym przyznał, że przedsiębiorca ma prawo do wyboru ryczałtu, jako formy opodatkowania w prowadzonej działalności gospodarczej.
Takie samo rozstrzygnięcie zapadło w interpretacji nr 0113-KDIPT2-1.4011.350.2024.2.RK z dnia 21 czerwca 2024 r. Dyrektor KIS w uzasadnieniu napisał, że zawarty w art. 8 ust. 2 ustawy o ryczałcie zwrot normatywny “odpowiadających czynnościom” odnosi się do przychodów ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, tożsamych z czynnościami, które podatnik wykonywał w ramach stosunku pracy, a zatem wyłącznie częściowa zbieżność wykonywanych czynności nie stanowi przesłanki wyłączającej możliwość opodatkowania w formie ryczałtu (częściowa zbieżność nie jest równoznaczna z tożsamością).
Jak widać organy podatkowe, nie kwestionują możliwości wyboru opodatkowania ryczałtem czy podatkiem liniowym przy współpracy z byłym lub obecnym pracodawcą, o ile charakter wykonywanych czynności jest częściowo zbieżny z umową o pracę.
W dzisiejszej publikacji poruszony został temat współpracy z byłym pracodawcą a prawem do ulg w ZUS i wyborem opodatkowania podatkiem liniowym czy zryczałtowanym.
Co do zasady przepisy ZUS pozbawiają przedsiębiorcę prawa do ulgi na start, ZUS preferencyjnego czy Małego ZUS Plus, jeśli przedsiębiorca wykonuje takie same czynności na rzecz byłego pracodawcy, jakie wykonywał w ramach stosunku pracy przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym. ZUS konsekwentnie odmawia przedsiębiorcom prawa do ulg pomimo, że tak naprawdę samo określenie “takie same czynności” jest nieostre i nigdzie nie znajdziemy formalnej definicji. Oznacza to, że każda wątpliwość jaka się pojawia powinna być skonsultowana z ZUS, najlepiej na drodze indywidualnej interpretacji.
Co do możliwości wyboru opodatkowania ryczałtem czy podatkiem liniowym, to w tym przypadku organy podatkowe prezentują już bardziej liberalne podejście. W wydawanych rozstrzygnięciach potwierdzają, że częściowa zbieżność wykonywanych czynności w ramach działalności gospodarczej na rzecz obecnego lub byłego pracodawcy nie pozbawia prawa do ryczałtu czy podatku liniowego.
Temat współpracy z byłym i obecnym pracodawcą w kontekście ulg w ZUS i wyboru formy opodatkowania jest tematem złożonym i wielowątkowym. Nie ma możliwości opracowania wytycznych, które rozwiałyby wszystkie wątpliwości zainteresowanych osób. Publikacja pokazuje na jakie obszary przedsiębiorcy powinni zwrócić szczególną uwagę.
Stan prawny na dzień: 28.06.2025 r.
Zachęcamy do komentowania naszych artykułów. Wyraź swoje zdanie i włącz się w dyskusje z innymi czytelnikami. Na indywidualne pytania (z zakresu podatków i księgowości) użytkowników ifirma.pl odpowiadamy przez e-mail, czat lub telefon – skontaktuj się z nami.
Administratorem Twoich danych osobowych jest IFIRMA S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Dodając komentarz na blogu, przekazujesz nam swoje dane: imię i nazwisko, adres e-mail oraz treść komentarza. W systemie odnotowywany jest także adres IP, z wykorzystaniem którego dodałeś komentarz. Dane zostają zapisane w bazie systemu WordPress. Twoje dane są przetwarzane na podstawie Twojej zgody, wynikającej z dodania komentarza. Dane są przetwarzane w celu opublikowania komentarza na blogu, jak również w celu obrony lub dochodzenia roszczeń. Dane w bazie systemu WordPress są w niej przechowywane przez okres funkcjonowania bloga. O szczegółach przetwarzania danych przez IFIRMA S.A dowiesz się ze strony polityki prywatności serwisu ifirma.pl.
Ulga na start a praca na rzecz byłego pracodawcy - jak to wygląda w praktyce?
Mały ZUS a praca na rzecz byłego pracodawcy - czy to możliwe?