Pojęcie sukcesji pojawiło się stosunkowo niedawno w przestrzeni podatkowej. Śmierć przedsiębiorcy, często niespodziewana, może skomplikować życie najbliższej rodziny. Dlatego ważne, żeby przedsiębiorcy, ale nie tylko, poznali podstawowe informacje na temat sukcesji firmy. W dzisiejszej publikacji skupimy się na rozliczaniu podatku dochodowego.

Co to jest przedsiębiorstwo w spadku?

Zanim przejdziemy do rozliczania podatku dochodowego przez zarządcę sukcesyjnego ważna jest jeszcze odpowiedź na pytanie, jak należy rozumieć przedsiębiorstwo w spadku.
Przedsiębiorstwo w spadku tworzą wszystkie składniki posiadane przez przedsiębiorcę w chwili śmierci, które wykorzystywał w prowadzonej działalności gospodarczej.
W chwili śmierci przedsiębiorcy nie ma znaczenia ustrój majątkowy, jaki istniał pomiędzy małżonkami (wspólność czy rozdzielność majątkowa). W skład przedsiębiorstwa w spadku wchodzi całe przedsiębiorstwo, a żyjący współmałżonek jest jego właścicielem.

W jaki sposób rozlicza się podatek dochodowy przedsiębiorstwo w spadku?

Wraz z wejściem w życie przepisów o zarządzie sukcesyjnym w ustawie o podatku dochodowym pojawiły się pojęcia przedsiębiorstwa w spadku. Jak wynika z przepisów, do końca roku podatkowego, w którym zmarł przedsiębiorca wpisany do CEIDG, przedsiębiorstwo w spadku kontynuuje sposób rozliczania podatku dochodowego według formy wybranej przez zmarłego:

• jeżeli to będą zasady ogólne – skala podatkowa lub podatek liniowy, to takie zasady rozliczania obowiązują również po śmierci przedsiębiorcy,
• taka sama zasada obowiązuje przy zryczałtowanym podatku dochodowym,
• w przypadku karty podatkowej podatek jest płacony w wysokości ustalonej w decyzji organu podatkowego.

Dopiero w kolejnym roku podatkowym można zmienić formę opodatkowania dochodów.

Zasady rozliczania niektórych przychodów i kosztów

Jeżeli przedsiębiorca wybrał zasady ogólne rozliczaniu podatku dochodowego mogą wystąpić sytuacje opisane poniżej:

Niektóre nierozliczone przychody uzyskane przed śmiercią rozlicza przedsiębiorstwo w spadku.

Przykład 1

Przedsiębiorca zmarł 12 stycznia 2021 roku. W dniu 10 stycznia wpłynęła zaliczka na poczet przyszłej dostawy, która została zrealizowana 20.02.2021 r. Przychód w podatku dochodowym powstał w lutym 2021 roku i wykaże go już przedsiębiorstwo w spadku, pomimo że zaliczka wpłynęła jeszcze przed jego śmiercią, ale nie zrodziła obowiązku w podatku PIT.

Niektóre nierozliczone koszty poniesione przed śmiercią rozlicza przedsiębiorstwo w spadku.

Przykład 2

Przedsiębiorca przed śmiercią zamówił reklamę, która została sfinalizowana już w okresie po jego śmierci, faktura została wystawiona po śmierci podatnika. W takim przypadku koszt reklamy może zostać wykazany przez przedsiębiorstwo w spadku.

Jeżeli przedsiębiorca zatrudniał pracowników przedsiębiorstwo w spadku rozlicza koszty wynagrodzeń.

Przykład 3

Przedsiębiorca zatrudniał 5 pracowników przed swoją śmiercią. Powołany zarządca sukcesyjny zawarł porozumienia z pracownikami, które gwarantują ciągłość stosunków pracy aż do wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. W tym przypadku zarządca sukcesyjny będzie miał obowiązek naliczać, pobierać i odprowadzać zaliczki na podatek dochodowy. Natomiast po zakończeniu roku podatkowego będzie zobowiązany do złożenia deklaracji rocznej PIT-4R i informacje o dochodach pracowników PIT-11. W składanych deklaracjach i informacjach uwzględnia się kwoty dotyczące wypłaconych należności oraz dokonanych świadczeń od początku roku podatkowego, w tym należności i świadczenia wypłacone lub dokonane od otwarcia spadku (art. 42f ust. 4 ustawy o PIT).

Pozostałe zasady rozliczania podatku dochodowego

Przepisy pozwalają na skorzystanie z pewnych przywilejów, które powstały jeszcze za życia przedsiębiorcy:

Dochód można pomniejszać o stratę podatkową, zarówno zmarłego przedsiębiorcy, jak i przedsiębiorstwa w spadku.

Przykład 4

Przedsiębiorca zmarł w marcu 2021 roku, firma była przez niego prowadzona od 2015 roku. W 2018 roku przedsiębiorca poniósł stratę w wysokości 50.000 zł, której do tej pory nie rozliczył. Jeżeli w zeznaniu rocznym za 2021 rok przedsiębiorstwo w spadku uzyska dochód, to będzie mogło odliczyć maksymalnie 50% straty z 2018 roku, a więc nie więcej niż 25.000 zł.

Można rozliczyć wydatki na działalność badawczo-rozwojową (B+R), również w części nieodliczonej przez przedsiębiorcę.

Należy rozliczać amortyzację według wcześniej przyjętej metody amortyzacji.

Przykład 5

Przedsiębiorca nabył przed swoją śmiercią samochód osobowy o wartości początkowej 90.000 zł, który został wpisany do ewidencji środków trwałych i jest amortyzowany metodą liniową w wysokości 20% w skali roku. Przedsiębiorstwo w spadku ma obowiązek kontynuowania naliczania amortyzacji na takich samych zasadach z uwzględnieniem dotychczas dokonanych odpisów. W tym przypadku odpis miesięczny będzie wynosił 1.500 zł.

Zaliczka na podatek dochodowy przedsiębiorstwa w spadku

Przedsiębiorstwo w spadku nie ma obowiązku obliczenia zaliczki od dochodu z działalności gospodarczej i odprowadzenia jej do urzędu skarbowego za miesiące przed śmiercią przedsiębiorcy. Do zapłaty zaliczki na podatek dochodowy zobowiązany był podatnik. Z chwilą jego śmierci jego byt prawny, jako osoby fizycznej ustał, nie ma więc podmiotu, na który przepisy podatkowe nakładają taki obowiązek. Sposób rozliczania zaliczek w podatku dochodowym został omówiony na przykładach wskazanych poniżej.

Przykład 6

Jan Kowalski prowadził działalność handlową, rozliczał się podatkiem liniowym w okresach miesięcznych, zmarł 25 października 2020 roku. Przedsiębiorca ustanowił zarządcę sukcesyjnego, w takim przypadku jego działalność gospodarcza będzie kontynuowana, jako przedsiębiorstwo w spadku. Obliczając zaliczkę na podatek dochodowy za miesiąc październik 2020 r. zarządca sukcesyjny ujmie jedynie przychody i koszty powstałe od 25.10.2020 r. do 31.10.2020 r.

Przedsiębiorstwo w spadku – rozliczenie roczne

Jeżeli chodzi o rozliczenie roczne przedsiębiorstwa w spadku, to odbywa się ono na specjalnych formularzach, o których jest mowa w przepisach, w zależności od formy rozliczania dochodów będą to:

• PIT-36S,
• PIT-36LS,
• PIT-28S.

Więcej szczegółów na temat rozliczania zeznania rocznego przedsiębiorstwa w spadku można przeczytać w podlinkowanej publikacji.

Pomimo tego, że ustawa o sukcesji firmy obowiązuje od 2018 roku, to i tak temat ten jest na razie mało znany i stosowany przez polskich przedsiębiorców. Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego nie wiąże się z ponoszeniem nakładów finansowych, dlatego właściciele jednoosobowych firm powinni chociażby rozważać tego typu rozwiązanie.