Prawa autorskie - o czym warto pamiętać zawierając umowę?

Tym razem skupiamy się na prawach autorskich. Przybliżamy kluczowe definicje, rozważamy różne możliwości.

Umowy autorskie – o czym warto pamiętać? Obejrzyj materiał!

Ostatnio rozmawialiśmy na temat zasad współpracy freelancerów z przedsiębiorcami. Dzisiaj porozmawiamy o umowach przenoszących autorskie prawa majątkowe i umowach licencyjnych w działalności freelancerów. Zacznijmy może od tego na czym polega przeniesienie praw autorskich?

ML: Przeniesienie praw autorskich to krótko mówiąc przekazanie innej osobie prawa do dysponowania utworem i czerpania z niego korzyści majątkowych.

Brzmi trochę jak sprzedaż swojej twórczości.

ML:Tak. Umowę przeniesienia majątkowych praw autorskich przyrównać można do umowy sprzedaży rzeczy. Jednakże o ile daną rzecz możemy sprzedać tylko jednemu podmiotowi, to majątkowe prawa autorskie do jednego utworu mogę przenieść w różnym zakresie na rzecz kilku podmiotów.

Jak to możliwe?

ML: Dzieje się tak za sprawą tzw. pól eksploatacji czyli różnych, odrębnych pod względem ekonomicznym i technicznym sposobów korzystania z utworu. Można powiedzieć, że pola eksploatacji to takie puzzle, które składają się na majątkowe prawa autorskie do utworu.

Czy oznacza to, że majątkowe prawa autorskie do utworu można przenosić “puzzel po puzzlu”?

ML: Można to tak określić. By twórcy jednak się nie pogubili, ustawodawca poukładał w art. 50 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych pola eksploatacji w kilka grup.

Art.50.[Pola eksploatacji] Prawo autorskie i prawa pokrewne
Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:
w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy
w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Warto pamiętać, że jest to zestawienie przykładowe i nie wyczerpujące, albowiem ostateczne sprecyzowanie pól eksploatacji w umowie zależy i od rodzaju utworu i od sposobu korzystania z niego, no i przede wszystkim od interesu stron.

Czy możemy to wyjaśnić na przykładzie?

ML: Oczywiście. Weźmy np. programistę – wolnego strzelca, który oprogramował określony procedury na zlecenie firmy tworzącej oprogramowanie dla gabinetów medycznych. Firmie zależy na nabyciu praw autorskich do stworzonego przez programistę kodu, tak, by następnie mogła udzielać licencji gabinetom medycznym na korzystanie z dedykowanego dla nich oprogramowania. Stąd przeniesienie praw autorskich do kodu powinno na pewno pozwolić firmie na utrwalanie i zwielokrotnianie kodu, a także obrót kodem oraz jego rozpowszechnianie np. poprzez udzielanie licencji. Na pewno tematem negocjacji będzie również możliwość modyfikacji kodu przez firmę.

A jeżeli autor książki, chce ją wydać ze wsparciem profesjonalnego wydawnictwa?

ML: To wydawnictwu na pewno będzie zależało na monopolu w zakresie utrwalania i zwielokrotniania książki i monopolu w zakresie obrotu egzemplarzami książki.

Użyła Pani słowa monopol. Czy oznacza, to że autor książki przenosząc majątkowe prawa autorskie do książki na wydawnictwo sam traci je w tym zakresie?

ML: Tak. Warto pamiętać, że przeniesienie autorskich praw majątkowych na danym polu eksploatacji jest trwałe i jednorazowe co uniemożliwia twórcy dalszą eksploatację utworu na tym polu.

Rozumiem. A co w przypadku, gdy ktoś chciałby czerpać korzyści ze swojej pracy twórczej oferując ją wielu osobom?

ML: W takiej sytuacji zdecydowanie lepszą opcją byłoby udzielenie licencji.

Czym zatem się różni licencja od przeniesienia praw autorskich?

ML: Licencja to upoważnienie do korzystania z utworu na określonych w umowie polach eksploatacji przez określony czas. Dlatego licencję możemy przyrównać do umowy najmu lub dzierżawy. Po upływie określonego w umowie licencji czasu pełnia praw wraca do twórcy. Ponadto możemy upoważnić do korzystania z utworu na danym polu eksploatacji wiele osób w ten sam sposób, co pozwala na skalowalność naszego biznesu.

Znowu pojawia się tu pojęcie pól eksploatacji. Dlaczego?

ML: Oznaczenie przynajmniej jednego pola eksploatacji w obrębie uprawnienia autorskiego przekazywanego do korzystania czy przenoszącego na nabywcę jest wymogiem ustawowym.

Zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

„Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu – czyli licencja – obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.”

Niewymienienie pól eksploatacji prowadzić będzie do nieważności umowy zarówno licencyjnej, jak i umowy o przeniesienie majątkowych praw autorskich.

Wygląda na to, że pojęcie pól eksploatacji w umowach dotyczących korzystania z twórczości freelancerów to słowo klucz.

ML: Zdecydowanie. Na pewno jest to tzw. element przedmiotowo istotny umowy licencyjnej i umowy przenoszącej autorskie prawa majątkowe do utworu, które choć różnią się skutkami, to dla swej ważności wymagają dookreślenia pól eksploatacji.

Podsumujmy może zatem na koniec różnice pomiędzy umową przenosząca autorskie prawa majątkowe do utworu a umową licencyjną.

umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę prawa do utworu na określonych w umowie polach eksploatacji. Licencja jedynie upoważnia licencjobiorcę do korzystania z utworu na określonych w umowie polach eksploatacji.
w przypadku umowy o przeniesienie praw majątkowych nie można przenieść tych samych praw w tym samym czasie na dwa różne podmioty; w przypadku umowy licencyjnej możliwe udzielenie jest licencji na korzystanie z utworu w tym samym zakresie i w tym samym czasie dwóm lub większej liczbie podmiotów.

Łatwo pogubić się w szczegółach dotyczących prawa autorskiego. Jest wiele pojęć, które musimy przyswoić oraz zasad, o których musimy pamiętać. Dlatego też dobrym nawykiem jest dokładnie zaplanowanie działań mających na celu zabezpieczenie naszych utworów.