Jak skorzystać z czynnego żalu w 2025 roku? Wzór zawiadomienia wraz z omówieniem!

×

Czym jest czynny żal i jak z niego skorzystać?

Ustawa z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy reguluje w przepisie art. 16 instytucję związaną z zagadnieniem czynnego żalu, czyli tzw. zaniechania ukarania sprawcy przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

• „Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu” [por. §1];
• „Przepis § 1 stosuje się tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia — uiścić ich równowartość pieniężną; nie nakłada się obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4” [por. §2];
• „Jeżeli złożone przedmioty podlegające przepadkowi mogą ulec szybkiemu zniszczeniu lub zepsuciu, ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie ich wartości, organ postępowania przygotowawczego nakłada na sprawcę obowiązek uiszczenia ich równowartości pieniężnej, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4” [por. §3].

Aby móc skorzystać z czynnego żalu, trzeba spełnić jednocześnie kilka warunków:

• zawiadomić organ ścigania o popełnionym czynie, ujawniając istotne okoliczności, w szczególności osoby współdziałające;
• dochować właściwej formy zawiadomienia;
• uiścić całą wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną czynem zabronionym w terminie wyznaczonym przez organ lub złożyć przedmiot podlegający przepadkowi albo zapłacić jego równowartość pieniężną.

Kto może złożyć czynny żal? Czynny żal może złożyć sprawca przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, który:

• samodzielnie popełnił czyn zabroniony, np. nie złożył deklaracji podatkowej;
• działał samodzielnie albo wspólnie z inną osobą fizyczną;
• przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe nie zostało formalnie wykryte przez organ ścigania.

Skoro wiadomo już, kto może skorzystać z instytucji czynnego żalu, warto teraz wyjaśnić, kto takiego prawa nie ma. Ustawodawca wprost wskazuje, że są sytuacje, w których złożenie czynnego żalu nie wywoła skutku – nawet jeśli spełnione zostały inne warunki formalne.

Zatem czynny żal nie przysługuje osobie, która:

• kierowała wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
• wykorzystała zależność innej osoby od siebie, polecając jej popełnienie czynu zabronionego;
• zorganizowała grupę lub związek w celu popełnienia przestępstwa skarbowego albo kierowała taką grupą lub związkiem, chyba że zawiadomienie złożyła wspólnie z wszystkimi członkami tej grupy lub związku;
• nakłoniła inną osobę do popełnienia czynu zabronionego tylko po to, aby później skierować przeciwko niej postępowanie.

Kiedy czynny żal nie wywoła określonego skutku?

Zawiadomienie o popełnionym czynie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:

• w czasie kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
• po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego bądź wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Zatem złożenie czynnego żalu będzie skuteczne tylko wtedy, gdy urząd skarbowy jeszcze nie dowiedział się o przestępstwie. Tym samym:

• jeśli organ ścigania dowiedział się o przestępstwie przed zgłoszeniem– np. ma już dowody lub rozpoczął kontrolę, wtedy zawiadomienie sprawcy jest bezskuteczne;
• jeśli organ ścigania nie rozpoczął jeszcze działań, to, wtedy czynny żal nie wywoła oczekiwanego skutku.

Wobec kogo nie można zastosować czynnego żalu?

Instytucja czynnego żalu nie przysługuje osobie, która:

• kierowała wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
• wykorzystała uzależnienie innej osoby od siebie i poleciła jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
• zorganizowała grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego bądź kierowała taką grupą lub związkiem, chyba że zawiadomienia dokonała ze wszystkimi członkami tej grupy lub związku;
• nakłaniała inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Jak i do kogo się składa czynny żal?

Zawiadomienie o popełnionym czynie może być złożone w następujących formach:

• ustnie do protokołu;
• na piśmie;
• za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym.

Zawiadomienie można złożyć do:

• urzędu skarbowego;
• inspektora kontroli skarbowej;
• urzędu celnego;
• za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym.

Zawiadomienie powinno zawierać elementy, takie jak:

• dane sprawcy;
• dane adresata, czyli naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celno-skarbowego;
• opis popełnionego czynu i okoliczności jego popełnienia;
• wskazanie osób, które współuczestniczyły w czynie zabronionym;
• informacja o dopełnieniu obowiązku w postaci naprawienia czynu.

Wzór zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego (czynny żal)

Wzór zawiadomienia o popełnieniu czyny zabronionego możesz pobrać tutaj.

Podsumowanie

Czynny żal ma charakter dobrowolny i umożliwia uniknięcie sankcji skarbowej, o ile sprawca złoży zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego do naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celno-skarbowego oraz dopełni obowiązków np. złożenie deklaracji czy też uiszczenie w całości zaległości podatkowej.

Czy wiesz, co zrobić, gdy faktura VAT ulegnie zniszczeniu albo zostanie zgubiona? Jeśli nie znasz odpowiedzi na to pytanie, to przeczytaj ten artykuł.