Ustawa o rynku pracy. Nowe przepisy od czerwca 2025

Nowe przepisy dla rynku pracy od czerwca 2025 roku – omówione zagadnienia:

Reforma rynku pracy 2025 – najważniejsze informacje

W dniu 7 stycznia 2025 r. do Sejmu wpłynął projekt dotyczący kompleksowej modernizacji instytucji rynku pracy poprzez udoskonalenie funkcjonowania Publicznych Służb Zatrudnienia (PSZ) i form aktywizacji zawodowej oraz podnoszenie umiejętności kadr gospodarki. Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia została podpisana w dniu 10 kwietnia 2025 r. i wejdzie w życie z dniem 1 czerwca.

REFORMA RYNKU PRACY W POLSCE – GŁÓWNE CELE

Modernizacja publicznych służb zatrudnienia, w tym urzędów pracy.
Zwiększenie zatrudnienia, szczególnie w miejscach pracy o wysokiej jakości.
Dostosowanie rynku pracy do zmian strukturalnych (transformacja energetyczna, cyfryzacja, starzenie się społeczeństwa).
Realizacja celów Krajowego Planu Odbudowy (KPO), w szczególności kamienia milowego „Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy”.

NOWE ROZWIĄZANIA I PRIORYTETY USTAWY O RYNKU PRACY I SŁUŻBACH ZATRUDNIENIA

Aktywizacja nowych grup społecznych, np. rolników chcących się przekwalifikować, młodzieży, kobiet wracających na rynek pracy, opiekunów, osób z niepełnosprawnościami.
Skrócenie czasu poszukiwania pracy i zwiększenie mobilności pracowników.
Wsparcie dla rodzin i opiekunów, w tym powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka.
Wsparcie pracodawców, uproszczenie procedur i zmniejszenie obowiązków biurokratycznych.
Cyfryzacja i automatyzacja usług urzędów pracy.
Dostęp do KFS dla osób samozatrudnionych i pracujących na umowach cywilnoprawnych.
Elastyczniejsze zarządzanie Funduszem Pracy.

SYSTEMOWE ZMIANY

Zastąpienie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nową regulacją.
Uporządkowanie i częściowa kontynuacja dotychczasowych rozwiązań, ale z nowymi priorytetami i instrumentami.
Wprowadzenie przepisów przejściowych – m.in. zasady przetwarzania danych, losy postępowań w toku, zachowanie dotychczasowych świadczeń, obsługa kadrowa instytucji.

ZMIANY W INNYCH USTAWACH

Ustawa o pomocy społecznej – świadczenia z programu „Aktywny rodzic” nie będą wliczane do dochodu przy ustalaniu prawa do świadczeń z pomocy społecznej.
Ustawa o świadczeniach przedemerytalnych – liberalizacja warunków uwzględniania okresów pobierania świadczeń opiekuńczych.
Ustawa o praktykach absolwenckich – umożliwienie dłuższych praktyk dla niepełnoletnich absolwentów szkół ponadpodstawowych.

WAŻNE – projektowane mają na celu stworzenie bardziej dostępnego i nowoczesnego systemu wspierającego zatrudnienie, w szczególności zakłada się:

Zmianę podejścia publicznych służb zatrudnienia – nowy model działania zakłada odejście od sztywnego urzędniczego schematu na rzecz elastycznego podejścia zorientowanego na potrzeby rynku pracy, osób poszukujących zatrudnienia i pracodawców.
Bardziej nowoczesne i dostosowane do aktualnych realiów działania – nacisk położono na aktywizację zawodową osób do tej pory nieaktywnych, wsparcie rolników planujących zmianę profesji, a także pomoc określonym grupom: młodym, seniorom, osobom z niepełnosprawnościami, kobietom wychowującym dzieci czy osobom zainteresowanym założeniem własnej działalności. Celem jest zwiększenie liczby osób aktywnych zawodowo.
Lepszą skuteczność urzędów pracy – planowane zmiany mają poprawić nie tylko jakość obsługi, ale też trwałość zatrudnienia wśród osób, które wcześniej pozostawały bez pracy.
Większą mobilność pracowników – nowe rozwiązania mają ułatwić poszukiwanie pracy także poza miejscem zamieszkania, dając większą elastyczność osobom gotowym zmienić region w celu podjęcia zatrudnienia.
Szybszy proces znalezienia pracy – dzięki lepszemu dopasowaniu ofert i wsparciu doradczym, osoby poszukujące zatrudnienia mają skrócić czas potrzebny na znalezienie odpowiedniego stanowiska.
Skuteczniejsze wsparcie rodzin – reforma ma ułatwić powrót na rynek pracy m.in. kobietom po urodzeniu dziecka, a także osobom sprawującym opiekę nad dziećmi, osobami starszymi lub chorymi.
Więcej korzyści dla pracodawców – uproszczenia formalne, mniej obowiązków raportowych i większe wsparcie kadrowe to konkretne udogodnienia dla firm, zwłaszcza tych z sektora MŚP.

Ustawa o rynku pracy 2025 – założenia

Zadania państwa w zakresie aktywności zawodowej, wspierania zatrudnienia oraz rynku pracy realizowane są w następujących celach:

pełnego i produktywnego zatrudnienia;
rozwoju zasobów ludzkich;
wzmacniania integracji i solidarności społecznej;
zwiększania mobilności na rynku pracy.

Wskazać należy, że projekt ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia ma rozbudowaną strukturę, dlatego ustawa została podzielona na szereg działów, z których każdy reguluje odrębny obszar – od organizacji instytucji, przez instrumenty wsparcia, po finansowanie i nadzór.

Dział I – przepisy ogólne
Zawiera definicje ustawowe, cele ustawy oraz podstawowe zasady prowadzenia polityki rynku pracy.
Dział II – polityka rynku pracy i dialog społeczny
Reguluje strukturę i zadania publicznych służb zatrudnienia (PSZ), w tym:
- kompetencje ministra właściwego do spraw pracy,
- wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy,
- zasady powoływania dyrektorów,
- role OHP oraz agencji zatrudnienia.
Dział III –publiczne służby zatrudnienia
Reguluje kwestie związane z organami zatrudnienia, którymi są:
- minister właściwy do spraw pracy,
- minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w sprawach z zakresu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
- wojewodowie,
- marszałkowie województw,
- starostowie.
Dział IV – indywidualne konta oraz prowadzenie i udostępnianie dokumentacji w systemie teleinformatycznym
Zawiera rozwiązanie w postaci indywidualnego konta w systemie teleinformatycznym – czyli elektronicznego konta użytkownika, które będzie pełnić centralną rolę w kontakcie obywateli i pracodawców z publicznymi służbami zatrudnienia (PUP, WUP, minister właściwy ds. pracy).
Dział V – przetwarzanie danych osobowych
Nowe przepisy regulują zakres i zasady przetwarzania danych osobowych przez powiatowe urzędy pracy (PUP) w ramach realizacji ich ustawowych zadań, czyli m.in. wsparcia bezrobotnych, pośrednictwa pracy, obsługi programów aktywizacyjnych, szkoleń, dotacji i staży.
Dział VI – rejestracja oraz status bezrobotnego i poszukującego pracy
Projekt ustawy reguluje podstawowe zasady nadawania statusu bezrobotnego, ale jednocześnie wprowadza kilka istotnych modyfikacji, które mają ułatwić procedury i dostosować je do współczesnych realiów, zwłaszcza w zakresie cyfryzacji i elastyczności.
Ustawa o rynku pracy będzie w tym dziale regulować m.in.
Kontynuacja dotychczasowego modelu rejestracji
- Urzędy pracy (PUP) pozostają odpowiedzialne za rejestrowanie osób bezrobotnych i poszukujących pracy oraz za prowadzenie rejestru tych osób.
- Rejestracja nadal będzie koniecznym warunkiem formalnym do uzyskania statusu bezrobotnego lub poszukującego pracy.
Nowe możliwości rejestracji i kontaktu z PUP
- Możliwość rejestracji online (ale będzie można rejestrować się w urzędzie).
- Rejestracji będą mogli dokonywać także pracodawcy, przedsiębiorcy, agencje zatrudnienia, np. przy wnioskowaniu o formy pomocy.
Nowe zasady wyboru urzędu pracy
- Po zmianach rejestracji dokonuje się w urzędzie właściwym dla miejsca zamieszkania, co jest bardziej elastyczne i praktyczne (np. dla osób studiujących lub wynajmujących mieszkanie w innym mieście)
Rozszerzenie katalogu osób mogących uzyskać status bezrobotnego
- Po spełnieniu ustawowych warunków status bezrobotnego będą mogły uzyskać również:
- osoby uczące się w formach niestacjonarnych (szkoły dla dorosłych, policealne, branżowe II stopnia, studia niestacjonarne),
- osoby z niepełnosprawnościami uczące się w szkołach zawodowych,
- cudzoziemcy spełniający określone kryteria obywatelstwa i legalnego pobytu.
Otrzymanie/utrata statusu bezrobotnego
- Status bezrobotnego może otrzymać osoba, która:
  - ma 18 lat i nie przekroczyła 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna),
  - nie prowadzi działalności gospodarczej lub zawiesiła ją,
  - nie jest tymczasowo aresztowana ani nie odbywa kary pozbawienia wolności (z wyjątkiem dozoru elektronicznego),
  - nie ma prawa do stałego zasiłku społecznego,
  - nie pełni funkcji w zarządach, radach nadzorczych, nie jest wspólnikiem określonych spółek,
  - nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (poza rolnikami),
  - nie prowadzi działalności gospodarczej za granicą (tam gdzie wymagana jest rejestracja),
  - nie posiada stałego źródła dochodu (np. emerytury, renty, świadczeń wyższych niż połowa minimalnego wynagrodzenia, przychodu przekraczającego połowę minimalnego wynagrodzenia itp.).
- Status bezrobotnego nie traci się przez:
  - wolontariuszy (przy spełnieniu warunków),
  - praktykantów odbywających praktykę absolwencką.
- Pozbawienie statusu bezrobotnego następuje, jeśli osoba:
  - przestała spełniać warunki do bycia bezrobotnym,
  - z własnej winy nie podjęła lub przerwała formę pomocy po skierowaniu (chyba że podjęła pracę),
  - odmówiła prac społecznie użytecznych,
  - otrzymała środki publiczne na działalność gospodarczą lub pożyczkę,
  - rozpoczęła program zatrudnienia socjalnego,
  - była niezdolna do pracy ponad 180 dni,
  - nie dostarczyła zaświadczenia o niezdolności do pracy,
  - sama złożyła wniosek o pozbawienie statusu,
  - nie utrzymuje kontaktu z urzędem pracy przez 90 dni,
  - odmówiła udziału lub przerwała realizację indywidualnego planu działania.
- Wyjątki — starosta nie może pozbawić statusu bezrobotnego:
  - kobiety w ciąży z powodu choroby związanej z ciążą (do 90 dni),
  - rodziców/opiekunów dzieci w okresach urlopów macierzyńskich, rodzicielskich i ojcowskich,
  - osób wpisanych do KRS jako założycieli spółdzielni socjalnej.
- Obowiązkiem bezrobotnego jest zawiadomić urząd pracy o zmianach powodujących utratę statusu w ciągu 7 dni.
- Status osoby poszukującej pracy może być utracony, jeśli:
  - nie utrzymuje kontaktu z urzędem pracy co 90 dni,
  - z własnej winy nie podjęła formy pomocy,
  - pobierała zasiłek dla bezrobotnych z UE i go utraciła lub opuściła Polskę,
  - złożyła wniosek o pozbawienie statusu.
- W projekcie ustalono, że status bezrobotnego będzie przysługiwał maksymalnie przez 3 lata, w tym okresie instytucje zatrudnienia będą aktywnie wspierać bezrobotnego w znalezieniu pracy. (ważne: jeśli jednak nie nastąpi jego powrót na rynek pracy, status bezrobotnego zostanie zawieszony na 90 dni).

Dział VII – formy pomocy kierowane do bezrobotnych, poszukujących pracy i osób niezarejestrowanych

Pierwszeństwo w skierowaniu do udziału w formach pomocy przysługuje:

bezrobotnym posiadającym Kartę Dużej Rodziny, o której mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny;
bezrobotnym powyżej 50. roku życia;
bezrobotnym bez kwalifikacji zawodowych;
bezrobotnym niepełnosprawnym;
długotrwale bezrobotnym;
bezrobotnym i poszukującym pracy, będącym osobami do 30. roku życia;
bezrobotnym samotnie wychowującym co najmniej jedno dziecko;

Dział VIII – fundusz pracy

W projekcie ustawy zachowano dotychczasowy podział przychodów Funduszu Pracy, uwzględniając ich typy oraz klasyfikację według poszczególnych kategorii źródeł.

Dział IX – agencje zatrudnienia

Z projektowanych przepisów dotyczących funkcjonowania agencji zatrudnienia wynika kilka istotnych zmian, które mają zarówno uprościć działalność tych podmiotów, jak i zwiększyć nadzór nad obszarami potencjalnie bardziej wrażliwymi – zwłaszcza związanymi z zatrudnianiem cudzoziemców:

uproszczenie działalności agencji – mniej biurokracji;
wyższa opłata za wpis do rejestru;
nowe zasady dla agencji kierujących cudzoziemców do pracy;
brak dodatkowych obowiązków informacyjnych.

Dział X – OHP

Nowelizowane przepisu przewidują, że OHP będą prowadziły działania na rzecz młodzieży uczącej się, sprawiającej problemy wychowawcze lub mającej opóźnienie w realizacji obowiązku nauki, a także działań aktywizacyjnych adresowanych do młodzieży niepracującej i nieuczącej się.

Projekt zakłada:

wprowadzenie górnej i dolnej granicy wieku osób, które mogą być objęte pomocą OHP;
utrzymanie dotychczasowych rozwiązań umożliwiających naukę w szkołach dla dorosłych 15-latkom, którzy mają trudności z realizacją nauki w szkołach dla młodzieży;
utrzymanie nadzoru ministra właściwego do spraw pracy nad OHP i jako podstawową formę nadzoru utrzymanie akceptacji planów i kontrolę ich wykonania;
kontynuowanie refundacji wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom zatrudnianym w celu przygotowania zawodowego realizowanego przez OHP.

Dział XI– nadzór i kontrola

Reguluje kompetencje organów nadzorczych i zasady kontroli realizacji zadań PSZ oraz agencji zatrudnienia.

Dział XII – przepisy karne i sankcyjne

Zawiera przepisy dotyczące naruszeń przepisów ustawy – m.in. kary grzywny za brak aktualizacji danych lub prowadzenie działalności bez wymaganych uprawnień.

Do kogo będzie mieć zastosowanie ustawa o rynku pracy 2025?

Nowa ustawa o rynku pracy będzie mieć zastosowanie do:

obywateli polskich poszukujących i podejmujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w Polsce i za granicą;
cudzoziemców podejmujących pracę w Polsce, w tym:
- obywateli:
  - państw członkowskich Unii Europejskiej (UE);
  - państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), nienależących do UE;
  - państw spoza EOG, które zawarły umowy z UE umożliwiające swobodny przepływ osób;
  - Wielkiej Brytanii, zgodnie z postanowieniami umowy o wystąpieniu z UE, oraz ich rodzin;
- osób posiadających w Polsce:
  - zezwolenie na pobyt stały;
  - zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE;
  - status uchodźcy;
  - ochronę uzupełniającą;
  - zgodę na pobyt humanitarny lub tolerowany;
  - ochronę czasową;
  - zaświadczenie o toczącym się postępowaniu o ochronę międzynarodową;
- osób z zezwoleniem na pobyt czasowy udzielonym:
  - ze względów humanitarnych lub w związku z pracą, nauką, badaniami (np. studenci, doktoranci, naukowcy);
  - w celu prowadzenia działalności gospodarczej, wykonywania pracy, łączenia rodzin;
  - w ramach programów mobilności, wolontariatu lub pobytu rezydenta;
- osób posiadających:
  - wizę krajową w celu nauki, badań naukowych, pracy lub pobytu czasowego;
  - zezwolenie lub wizę na pracę sezonową lub pracę w ramach ruchu bezwizowego (zarejestrowany wniosek o pracę sezonową);
  - wizę humanitarną lub rodzinną;
członków rodzin:
- cudzoziemców wymienionych powyżej (m.in. uchodźców, osób z ochroną uzupełniającą, itd.);
- obywateli UE i EOG oraz ich rodzin;
- obywateli polskich – jeśli posiadają odpowiednie zezwolenia lub wizy pobytowe.

Podsumowanie

W 2025 roku w Polsce weszła w życie nowa ustawa o rynku pracy, która wprowadza szereg zmian mających na celu wsparcie osób bezrobotnych i ułatwienie im powrotu na rynek pracy. Mimo że zmiany w ustawie o rynku pracy 2025 są spore, to zdecydowanie mają korzystny wydźwięk, bowiem wprowadzają bardziej przejrzyste zasady, które mają realnie pomagać osobom bezrobotnym.