Prawo cytatu – kiedy możesz użyć czyjegoś dzieła w swoim?

Kiedy ktoś tworzy własne treści, niekiedy spotyka się z pokusą wykorzystania cudzej twórczości dla wzbogacenia tej własnej. Granice, w jakich może to uczynić, wyznaczają regulacje prawa autorskiego, w szczególności instytucja dozwolonego użytku, której przykład stanowi tzw. prawo cytatu.
Biuro rachunkowe - ifirma.pl

Prawo cytatu przewiduje możliwość przechwycenia pewnych elementów twórczych cudzego autorstwa, celem uzyskania określonego, wskazanego przez ustawę rezultatu jakościowego. Wszelkie działania podejmowane poza jej granicami, stanowią naruszenie praw autorskich i wiążą się z dalekosiężnymi konsekwencjami. Zanim więc podejmiesz kroki w kierunku wykorzystania cudzej twórczości w ramach prawa cytatu na YouTube albo powołasz się na prawo cytatu zdjęcia, które nie należy do Ciebie, polecamy zapoznanie się z dalszą częścią artykułu.

Co to jest prawo cytatu?

Jak zostało wspomniane na wstępie, prawo do cytatu stanowi jedną z form dozwolonego użytku, przewidzianą przez ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Sam dozwolony użytek stanowi przy tym instytucję, której celem jest wypośrodkowanie interesów autora dzieła oraz potrzeb całego społeczeństwa. Ten pierwszy dąży do maksymalizowania zakresu korzyści, jakie uzyskuje w związku ze stworzonym utworem, jednakże zawyżony poziom przyznanej mu ochrony odbywałby się kosztem społeczeństwa, które rozwija się również dzięki dostępowi do stworzonych dotychczas treści. Jak zatem ukształtowano prawo cytatu w polskim ustawodawstwie? 

Jak działa prawo cytatu? 

Zgodnie z treścią art. 29. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.

Legalne czynienie użytku z prawa cytatu wymaga jednoczesnego spełnienia wszystkich, wymienionych w powyższej regulacji warunków. Inkorporując cudzą twórczość w ramy własnego dzieła (filmu na YouTube, utworu muzycznego, plastycznego, literackiego itd.), warto odpowiedzieć sobie, czy czyni się to w realizacji kilku przesłanek.

Status utworu dzieła własnego i wykorzystanego

Zgodnie z art. 1. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ochronie prawnoautorskiej podlegają utwory, a więc dzieła o charakterze indywidualnym, twórczym i ustalonym w jakiejkolwiek postaci. Poniżej, w niezbędnym zakresie znaleźć można definicje poszczególnych składowych utworu:

  • indywidualizm – niepowtarzalność, jednostkowość dzieła, wynikająca z faktu, że stworzyła go jedyna w swoim rodzaju jednostka – człowiek,
  • twórczość – wynik kreatywnej, oryginalnej działalności ludzkiej,
  • ustalenie – uzewnętrznienie dzieła osobie innej niż twórca (ustalenie nie jest równoznaczne z utrwaleniem).

Aby móc skorzystać z prawa do cytatu zarówno dzieło inkorporowane, jak i to, w którym je wykorzystano, muszą łącznie spełniać powyższe przesłanki.

Rozpowszechnienie wykorzystanego utworu 

Termin „rozpowszechnienia utworu” również posiada swoją definicję ustawową. Zgodnie z art. 6. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie. Poza zakresem tego pojęcia znajdują się więc wszelkie przypadki udostępnienia utworu poza wiedzą i zgodą autora, jak i udostępnienia z założenia ograniczone co do grona odbiorców treści.

Bez znaczenia jest przy tym sam sposób, w jaki udostępniono wykorzystywany utwór. 

Prawo cytatu – proporcje 

Założeniem cytowania określonych treści jest uzupełnienie tych własnych, w przeważającej mierze stanowiących o jakości utworu wyjściowego – który to, jak zostało wspomniane, sam w sobie musi spełniać wymogi indywidualności i twórczego charakteru. Trudno więc wskazać jednoznacznie ile wersów, czy ile sekund prawo cytatu pozwala zamieścić w ramach własnego dzieła. Sytuacja, w której to cytowany fragment odgrywa decydująca rolę dla nowo powstałego dzieła, wyłącza możliwość czynienia użytku z tej ochrony.

Oznaczenie cytatu

Cytat powinien dać się wyodrębnić w sposób jednoznaczny z reszty dzieła (cudzysłów, kursywa, znak wodny, komunikat itd.). W każdym razie ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art. 34. wskazuje, że:

można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości.

Określony cel cytowania

Ustawodawca wyszedł z założenia, że cytowanie nie powinno być „sztuką dla sztuki”, ale służyć realizacji konkretnych założeń, zasługujących w jego opinii na ochronę. W związku z tym dopuścił możliwość czynienia użytku z prawa cytatu, gdy uzasadniają to następujące cele: 

  • wyjaśnianie – a więc lepsze zobrazowanie, przybliżenie przedstawianych treści,
  • polemika – dyskusja z cudzymi tezami, czy argumentami,
  • analiza krytyczna lub naukowa – opiniowanie cudzej działalności i tez,
  • nauczanie – ilustrowanie przekazywanych treści za pomocą cudzej twórczości,
  • prawa gatunku twórczości – specyfika konkretnych form twórczych, takich jak parodia, pastisz, czy karykatura.

Sformułowanie „takimi jak” sugeruje, że katalog celów adekwatnych z punktu widzenia wykorzystania prawa cytatu nie jest zamknięty, a jego dopuszczalność warunkowało będzie każdorazowe wskazanie uzasadnionego celu zamieszczenia w dziele cudzych treści.

Podziel się z innymi

Biuro rachunkowe - ifirma.pl
Dodaj komentarz

Zachęcamy do komentowania naszych artykułów. Wyraź swoje zdanie i włącz się w dyskusje z innymi czytelnikami. Na indywidualne pytania (z zakresu podatków i księgowości) użytkowników ifirma.pl odpowiadamy przez e-mail, czat lub telefon – skontaktuj się z nami.

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Administratorem Twoich danych osobowych jest IFIRMA S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Dodając komentarz na blogu, przekazujesz nam swoje dane: imię i nazwisko, adres e-mail oraz treść komentarza. W systemie odnotowywany jest także adres IP, z wykorzystaniem którego dodałeś komentarz. Dane zostają zapisane w bazie systemu WordPress. Twoje dane są przetwarzane na podstawie Twojej zgody, wynikającej z dodania komentarza. Dane są przetwarzane w celu opublikowania komentarza na blogu, jak również w celu obrony lub dochodzenia roszczeń. Dane w bazie systemu WordPress są w niej przechowywane przez okres funkcjonowania bloga. O szczegółach przetwarzania danych przez IFIRMA S.A dowiesz się ze strony polityki prywatności serwisu ifirma.pl.

Klauzula/ zastrzeżenie prawne na ifirma.pl
Twój znajomy zakłada firmę Blog banner

Z biurem rachunkowym IFIRMA masz i czas, i firmę

Już za 149 zł

miesięcznie

  • Pomagamy w przeniesieniu dokumentów i formalnościach
  • Przydzielamy dedykowaną księgową
  • Wygodnie dostarczasz dokumenty,
a księgowa rozlicza miesiąc i wysyła deklaracje
Myślisz o zmianie księgowego?

Zostaw swój numer telefonu, a my znajdziemy księgowego dla Ciebie.

    Mobilnie. Wszędzie

    Z ifirma.pl masz księgowość w swoim telefonie. Wysyłaj dokumenty, sprawdzaj salda i terminy online, gdziekolwiek jesteś. Aplikację znajdziesz na najpopularniejszych platformach.

    Mobilnie

    Ułatwienia dla e‑commerce

    Wygodne integracje
    Wygodne integracje

    Program do faktur IFIRMA w prosty sposób zintegrujesz z Allegro i popularnymi platformami e‑commerce jak Shoper, WooCommerce czy PrestaShop.

    Sprawdź wszystkie integracje →

    Wygodne integracje
    Płatności w jednym miejscu

    ifirma.pl łączy się z urządzeniami fiskalnymi, pozwala na eksport przelewów do banku i zatwierdzanie ich jednym kodem, co znacznie usprawnia codzienną pracę i samodzielne księgowanie.

    Wygodne integracje
    Łatwe generowanie faktur

    Dzięki integracji z bazą GUS ułatwiamy też wystawianie faktur – wystarczy, że wpiszesz NIP kontrahenta, a reszta danych uzupełni się automatycznie.

    allegro integracja ecommerce
    woocommerce integracja ecommerce
    shoper integracja ecommerce
    prestashop integracja ecommerce
    shoplo integracja ecommerce
    magento integracja ecommerce