Pojęcie sukcesji firmy pojawiło się stosunkowo niedawno, a dotyczy prowadzenia przedsiębiorstwa po śmierci podatnika. Jest to dodatkowy czas dla następców prawnych na podjęcie decyzji, co dalej z firmą, czy będzie kontynuowana działalność, czy jednak firma zostanie zamknięta. Bez względu na dalsze losy przedsiębiorstwa, taka możliwość pozwala zapewnić ciągłość działania firmy. W dzisiejszej publikacji sprawdzimy, w jaki sposób zarządca sukcesyjny będzie rozliczał podatek VAT.

Zarządca sukcesyjny – kto to jest i jaka jest jego rola?

Zarządcę sukcesyjnego można powołać zarówno za życia, jak i po śmierci przedsiębiorcy. Zarządcą może zostać osoba fizyczna, która ma zdolność do czynności prawnych. Podejmuje ona wszystkie decyzje związane z prowadzeniem firmy w okresie, w którym załatwiane są formalności spadkowe. Pozwala firmie przetrwać w trudnym okresie przejściowym. Zarządca wchodzi w prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy. Przedsiębiorca nie zostanie wykreślony z ewidencji podatników ani z rejestru podatników VAT.

Przedsiębiorstwo w spadku w ustawie o VAT

W związku z wejściem w życie przepisów o zarządzie sukcesyjnym wprowadzone zostały przepisy do ustaw podatkowych. W ustawie o VAT pojawił się m.in. zapis, że podatnikiem i płatnikiem VAT jest również jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia:

• zarządu sukcesyjnego lub
• uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony.

Przedsiębiorstwo w spadku jest uznawane za podatnika kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika, co zapewnia ciągłość rozliczeń w podatku VAT. NIP nadany przedsiębiorcy przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku i wygasa wraz z wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego. W powyższym przypadku nie ma obowiązku aktualizacji danych w urzędzie skarbowym.

Zarządca sukcesyjny składa JPK_V7 z deklaracją, wskazując dane zmarłego przedsiębiorcy z dopiskiem „w spadku”. Zgodnie z informacją uzyskaną od konsultanta Krajowej Informacji Skarbowej, aby nazwa prawidłowo wykazywała się w JPK_V7, należy założyć konto w programie księgowym na podatnika niebędącego osobą fizyczną. Jest to niezbędne, ponieważ w pliku JPK_V7 osoby fizycznej nie pokazuje się nazwa podmiotu a jedynie imię i nazwisko podatnika, nie będzie możliwe dopisanie “w spadku”. Natomiast, jak to będzie JPK_V7 podmiotu niebędącego osobą fizyczną, wtedy nie podaje się imienia i nazwiska a nazwę, w naszym przypadku będzie to np. “Jan Kowalski w spadku”. JPK_V7 z deklaracją składany przez zarządcę sukcesyjnego powinien obejmować cały okres rozliczeniowy dla podatku VAT,

Z uwagi na pewne kontrowersje wokół spisu z natury w kontekście podatku VAT, to należy zaznaczyć, że jeżeli działalność jest kontynuowana przez przedsiębiorstwo w spadku nie ma potrzeby sporządzania spisu. Więcej informacji na ten temat można przeczytać w publikacji dedykowanej tej problematyce – spis z natury a przedsiębiorstwo w spadku.

Jak powinien być rozliczany podatek VAT przez przedsiębiorstwo w spadku?

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego, bez względu na to, czy to przed śmiercią, czy po śmierci przedsiębiorcy, wiąże się z kontynuacją rozliczania podatku VAT. Jeżeli śmierć nastąpi w trakcie danego okresu rozliczeniowego w VAT, to i tak zarządca sukcesyjny w pliku JPK_V7 wykaże wszystkie dokumenty z okresu, zarówno przed śmiercią, jak i po śmierci przedsiębiorcy. Pliki JPK_V7 będą wysyłane do urzędu skarbowego właściwego dla zmarłego przedsiębiorcy, z numerem NIP osoby zmarłej, a przy nazwie pojawi się dopisek “w spadku”. Poniżej przedstawimy kilka przykładów obrazujących rozliczenie podatku VAT w pierwszym okresie po śmierci właściciela.

Przykład 1

Jan Kowalski był czynnym podatnikiem VAT, który korzystał z prawa do odliczenia podatku VAT od zakupów. W miesiącu lutym 2021 roku pan Jan dokonał zakupu towarów handlowych, a faktura zakupu dotarła do firmy 3 marca 2021 roku. Pan Jan zmarł 25 lutego 2021 r. W tym przypadku powołany był zarządca sukcesyjny, który rozliczy VAT naliczony od zakupu w rozliczeniu przedsiębiorstwa w spadku w miesiącu marcu 2021 r.

Przykład 2

Przedsiębiorca dokonał dostawy towarów handlowych w miesiącu styczniu 2021 roku, ale nie wystawił od razu faktury sprzedaży. W związku z tym, że zmarł 31 stycznia 2021 r., to fakturę wystawi już przedsiębiorstwo w spadku.

Przykład 3

Pan Jan Kowalski zmarł 5 marca 2021 r. W dniu 28 lutego 2021 r. wystawił fakturę zaliczkową, która została opłacona w dniu 10 marca 2021 r. W tym przypadku przedsiębiorstwo w spadku będzie zobowiązane wykazać VAT należny od zaliczki w JPK_V7 składanym za miesiąc marzec/I kwartał 2021 r.

Przykład 4

Pan Jan Kowalski wybrał miesięczny sposób rozliczania podatku VAT. W miesiącu styczniu 2021 roku z rozliczenia powstała nadwyżka podatku VAT, która w JPK_V7M została wykazana, jako kwota do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy. W miesiącu lutym 2021 r. pan Jan zmarł. Zarządca sukcesyjny wykaże nadwyżkę z deklaracji styczniowej w rozliczeniu za miesiąc luty 2021 r.

Przykład 5

Faktura sprzedaży została wystawiona w miesiącu styczniu 2021 r. Przedsiębiorca, który ją wystawił zmarł 1 lutego 2021 r., a 5 lutego firma dokonała zwrotu zakupionych towarów w części. Z racji powołania zarządcy sukcesyjnego, faktura korygująca zostanie wystawiona przez przedsiębiorcę w spadku.

Powołanie zarządcy sukcesyjnego pozwala kontynuować rozliczenia w podatku VAT, bez potrzeby dzielenia na okresy: przed śmiercią, po śmierci przedsiębiorcy. Wszystkie dokumenty księgowe, które powinny być rozliczone w podatku VAT, zarówno przychodowe, jak i kosztowe będą uwzględnione w JPK_V7 za pełen okres rozliczeniowy miesięczny/kwartalny.