Po raz pierwszy w historii za 2022 rok dokonujemy rocznego rozliczenia składki zdrowotnej w działalności gospodarczej. Wiele osób się zastanawia, jak to rozliczenie powinno być zrobione. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że wiele zależy od wybranej formy opodatkowania dochodów. W dzisiejszej publikacji opiszemy, jak wyliczyć roczną podstawę składki zdrowotnej.

Kto dokonuje rocznego rozliczenia składki zdrowotnej?

Osoby, które prowadzą działalność gospodarczą począwszy od 2022 roku muszą opłacać składkę zdrowotną na zupełnie odmiennych zasadach niż to miało miejsce do końca 2021 roku. Obecnie wysokość składki jest uzależniona od kwoty osiąganych przychodów/dochodów w działalności gospodarczej.

Pozostali przedsiębiorcy, jeżeli chodzi o soby fizyczne, którzy nie muszą dokonywać rocznego rozliczenia składki zdrowotnej:

• osoby na karcie podatkowej,
• wspólnik spółki komandytowej,
• osoba współpracująca.

Jak ustalić roczną podstawę składki zdrowotnej?

Ustalenie rocznej podstawy składki zdrowotnej będzie zależało od wybranej przez przedsiębiorcę formy opodatkowania w działalności gospodarczej.

Przy ustalaniu rocznej podstawy składki zdrowotnej jest pewna kategoria przychodów i kosztów, których nie ujmuje się w tej podstawie.

Wszelkiego rodzaju ulgi, z których można skorzystać takie jak przykładowo: internetowa, rehabilitacyjna, IKZE, krwiodawcy, przekazane darowizny, nie będą pomniejszały dochodu, od którego naliczana jest składka zdrowotna.

Przy rozliczeniu pojawia się pojęcie roku składkowego.

Roczna podstawa składki zdrowotnej – skala podatkowa

Jak już zostało to napisane powyżej przy obliczaniu składki zdrowotnej na skali podatkowej brany jest pod uwagę dochód w działalności gospodarczej.

Przykład 1

Pani Michalina w 2022 roku była opodatkowana według skali podatkowej. Dochód za 2022 rok wyniósł 100.000 zł, składki na ubezpieczenia społeczne są księgowane do kosztów uzyskania przychodów. W 2022 roku pani Michalina zapłaciła 6.000 zł składki zdrowotnej. Zobaczmy jak będzie wyglądało roczne rozliczenie składki zdrowotnej:

Pani Michalina musi dopłacić 3.000 zł w terminie do 22 maja 2023 r.

Przykład 2

Pani Irena w 2022 roku poniosła stratę, składki społeczne są zaksięgowane w kosztach uzyskania przychodów. W trakcie 2022 roku pani Irena zapłaciła składkę zdrowotną w kwocie 5.000 zł, spójrzmy na roczne rozliczenie składki zdrowotnej:

Z rozliczenia rocznego powstała nadpłata 1.749,20 zł, z którą pani Irena może postąpić na dwa sposoby: złożyć wniosek o jej zwrot do 31 maja 2023 r. lub zaliczyć na bieżące płatności składek ZUS w 2023 roku.

Przykład 3

Pan Maciej w 2022 roku miał zawieszoną działalność przez 10 miesięcy. Dochód roczny w działalności gospodarczej wyniósł 5.000 zł, składki społeczne znajdują się w kosztach uzyskania przychodów. W tym przypadku składka zdrowotna była opłacana przez 2 miesiące prowadzenia działalności w kwocie 541,80 zł.

Roczna podstawa składki zdrowotnej – podatek liniowy

Zasada wyliczania podstawy do rocznej składki zdrowotnej na podatku liniowym jest identyczna, jak przy skali podatkowej, z tą tylko różnicą, że składka zdrowotna jest naliczana w innej wysokości.

Przykład 4

Pani Ilona w 2022 roku osiągnęła dochód w kwocie 200.000 zł, w trakcie roku składki społeczne były księgowane bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów w PKPiR. W trakcie roku składkowego zapłaciła składkę zdrowotną w kwocie 11.000 zł, zobaczmy rozliczenie roczne:

Nadpłata 1.200 zł z rozliczenia rocznego może być zwrócona na rachunek bankowy pani Ilony jeśli prześle wniosek o jej zwrot w terminie 31.05.2023 r. lub może pomniejszyć wpłaty do ZUS za kolejne miesiące 2023 roku.

Przykład 5

Pan Roman, który rozliczał się na podatku liniowym w 2022 roku po zakończeniu roku wyliczył dochód, który wyniósł 50.000 zł, składki społeczne były księgowane bezpośrednio do kosztów podatkowych w PKPiR. W trakcie 2022 roku zapłacił składki zdrowotne w kwocie 6.000 zł, z rozliczenia rocznego powstała nadpłata składki zdrowotnej:

Pan Roman może wnioskować o zwrot nadpłaty w kwocie 2.749,20 zł lub wykorzystać ją na bieżące płatności w ZUS.

Przykład 6

Pani Krystyna w 2022 roku na podatku liniowym zapłaciła składki zdrowotne w kwocie 5.000 zł. Dochód po zakończeniu roku wyniósł 150.000 zł, składki społeczne w trakcie roku były księgowane do kosztów uzyskania przychodów. Zobaczmy jak będzie wyglądało rozliczenie roczne składki zdrowotnej:

Pani Krystyna ma obowiązek zapłacić kwotę 2.350 zł w terminie do 22 maja 2023 roku.

Roczna podstawa składki zdrowotnej – zryczałtowany podatek dochodowy

Składka zdrowotna na ryczałcie zależy od wysokości przychodów, jakie przedsiębiorca uzyskał w bieżącym lub poprzednim roku podatkowym. Dla przypomnienia przedstawiamy wysokość rocznej składki zdrowotnej za 2022 rok.

Przyczyn niedopłaty lub nadpłaty w składce zdrowotnej na ryczałcie może być kilka, spróbujemy je opisać na przykładach.

Przykład 7

Pan Piotr wybrał na 2022 rok jako formę opodatkowania ryczałt. Składkę zdrowotną postanowił opłacać na podstawie przychodów 2021 roku, które wyniosły 200.000 zł. Oznacza to, że składka zdrowotna zapłacona w 2022 roku wyniosła 6.718,68 zł. Po zakończeniu roku okazało się, że przychody pana Piotra wyniosły 250.000 zł, co jednak nie ma wpływu na wysokość składki zdrowotnej, ponieważ mieszczą się one w przedziale do 300.000 zł.

Przykład 8

Pan Filip wybrał na 2022 rok obliczanie składki zdrowotnej na podstawie kwoty przychodów roku bieżącego, czyli 2022 roku. Z uwagi na to, że wysokość przychodu w trakcie 2022 roku zmieniała się, to miało to wpływ na wysokość miesięcznej składki zdrowotnej spójrzmy, jak kształtował się przychód w 2022 roku:

Z uwagi na to, że przychody pana Filipa za cały 2022 rok, po odjęciu od przychodów zapłaconych składek społecznych przekroczyły kwotę 300.000 zł i wyniosły 400.000 zł, będzie on musiał zapłacić za cały rok podatkowy składkę zdrowotną w kwocie 12.093,72 zł (1.007,81 zł x 12):

Dopłata rocznej składki zdrowotnej w kwocie 4.031,26 zł powinna nastąpić w terminie do 22 maja 2023 r., łącznie ze składkami ZUS za miesiąc kwiecień 2023 r.

Roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej – kilka rodzajów działalności gospodarczej

Obecnie składka zdrowotna jest obliczana w cyklu miesięcznym i rocznym. Jeżeli przedsiębiorca w trakcie roku podatkowego będzie stosował różne formy opodatkowania swoich przychodów/dochodów, to również po zakończeniu roku musi dokonać odrębnego rozliczenia.

Przykład 9

Pani Aniela prowadzi JDG i od miesiąca lipca 2022 roku została wspólnikiem spółki cywilnej. W JDG wybrała podatek liniowy i w spółce również. Jeżeli dochody za cały 2022 rok w JDG wyniosą 150.000 zł, natomiast w spółce cywilnej dochody przypadające na wspólnika wyniosły 200.000 zł, to składka zdrowotna będzie wynosiła za cały 2022 rok 17.150 zł (350.000 zł x 4,9%).

Przykład 10

Pan Jakub jest wspólnikiem spółki partnerskiej, w której dochody opodatkowane są podatkiem liniowym. Od lipca 2022 r. zaczął prowadzić JDG na własne nazwisko, w której wybrał jako formę opodatkowania ryczałt. W tym przypadku jeżeli dochody spółki przypadające na pana Jakuba za cały 2022 r. wyniosą 300.000 zł, to składka zdrowotna będzie stanowiła kwotę 14.700 zł (300.000 zł x 4,9%). Natomiast w JDG przy przychodach za 6 miesięcy 220.000 zł składka wyniesie 3.359,34 zł (559,89 zł x 6). Łączna składka zdrowotna za 2022 rok 18.059,34 zł.

Zmiana formy opodatkowania a roczna składka zdrowotna

Rok 2022 jest nietypowy pod wieloma względami. Ustawodawca zmienił w trakcie roku wysokość podatku w pierwszym progu skali podatkowej z 17% do 12%, co pociągnęło za sobą lawinę innych rozwiązań, a jednym z nich była możliwość dokonania zmiany formy opodatkowania z ryczałtu na skalę podatkową już w trakcie roku od 1 lipca 2022 r. Jak to się ma do rozliczania składki zdrowotnej pisaliśmy szerzej w podlinkowanej publikacji. Po zakończeniu roku podatkowego przedsiębiorcy mają jeszcze możliwość dokonania zmiany formy opodatkowania w składanym zeznaniu rocznym:

1. Zmiana formy opodatkowania z podatku liniowego na skalę podatkową.
2. Zmiana formy opodatkowania z ryczałtu na skalę podatkową.

Jak to było podkreślane w podlinkowanych publikacjach zmiana formy opodatkowania wstecznie, rodzi także obowiązek rozliczenia rocznej składki zdrowotnej według zasad obowiązujących dla formy opodatkowania po zmianie. Nieco inaczej to wygląda w przypadku zmiany dokonywanej w trakcie 2022 roku, kiedy to przedsiębiorca roczną składkę zdrowotną rozliczy w następujący sposób:

• składka zdrowotna za I półrocze, do 30 czerwca 2022 r. będzie obliczona według zasad dla ryczałtu,
• składka zdrowotna za II półrocze będzie obliczona według zasad dla skali podatkowej,
• roczna składka zdrowotna będzie stanowiła sumę tych dwóch kwot.

Przykład 11

Pan Maciej na 2022 rok wybrał opodatkowanie podatkiem liniowym, jednak po zakończeniu roku podjął decyzję, że zmienia rozliczenie na skalę podatkową. W wyliczeniach przyjęto, że składki społeczne są w kosztach uzyskania przychodów a składka zdrowotna, którą można było odliczyć w trakcie roku nie była ujęta w kosztach uzyskania przychodów. W działalności gospodarczej osiągnął dochód w kwocie 120.000 zł. Zobaczmy rozliczenie roczne składki zdrowotnej:

Pan Maciej będzie musiał dopłacić 4.920 zł składki zdrowotnej po złożeniu deklaracji ZUS DRA za kwiecień 2023 r., w której dokonuje się rozliczenia rocznego. Termin na zapłatę mija 22 maja 2023 r.

Przykład 12

Pani Marta wybrała na 2022 rok zryczałtowany podatek dochodowy, jednak zdecydowała się na zmianę formy opodatkowania po zakończeniu 2022 roku na skalę podatkową. Przychody osiągnięte w 2022 roku wyniosły 100.000 zł a dochód do opodatkowania po uwzględnieniu kosztów uzyskania przychodów 70.000 zł, zobaczmy rozliczenie składki zdrowotnej po zakończeniu roku:

Pani Marta otrzyma zwrot nadpłaty składki zdrowotnej w kwocie 418,68 zł na rachunek bankowy, pod warunkiem, że złoży wniosek do 31 maja 2023 r. Jeśli tego nie zrobi pomniejszy sobie o tę kwotę bieżącą wpłatę do ZUS.

Przykład 13

Pan Paweł wybrał na 2022 rok opodatkowanie ryczałtem, jednak zdecydował się zmienić opodatkowanie w trakcie 2022 rok od 1 lipca na skalę podatkową. Roczna składka zdrowotna będzie stanowiła sumę składki należnej za 6 miesięcy na ryczałcie i za drugie 6 miesięcy na skali podatkowej.
50.000 zł – przychody na ryczałcie do 30.06.2022 r.
30.000 zł – dochód na skali podatkowej od 01.07 – 31.12.2022 r., składki społeczne w kosztach uzyskania przychodów. Zobaczmy roczne rozliczenie składki zdrowotnej:

Roczne rozliczenie składki zdrowotnej:

Termin rocznego rozliczenia składki zdrowotnej

Zgodnie z przepisami, bez względu na wybraną formę opodatkowania, roczne rozliczenie składki zdrowotnej za 2022 roku będzie dokonywane w tym samym terminie przez wszystkich przedsiębiorców. Znajdzie się ono w deklaracji ZUS DRA (ZUS RCA) w rozliczeniu za miesiąc, w którym upływa termin na składanie zeznania rocznego, w przypadku osób fizycznych jest to 30 kwietnia.

Rozliczenie roczne należy wykazać:

• w ZUS DRA blok XII – jednoosobowa działalność gospodarcza,
• W ZUS RCA blok III.F – przedsiębiorcy zatrudniający pracowników.

Minister Rodziny i Polityki Społecznej wydał rozporządzenie zmieniające w sprawie dokumentów rozliczeniowych składanych do ZUS, które w tej części zacznie obowiązywać od 1 maja 2023 r.

Począwszy od zeznań składanych za 2022 rok zarówno PIT-28, jak i PIT-36 czy PIT-36L są składane w tym samym terminie.

Nadpłata składki zdrowotnej

W celu otrzymania nadpłaconej składki zdrowotnej przedsiębiorca ma obowiązek złożyć wniosek do ZUS w tej sprawie w terminie do 31 maja, wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpatrywane.

Dodatkowo warto wiedzieć, że jeżeli na koncie składkowym będą figurowały zaległości, to nadpłata w pierwszej kolejności zostanie zaliczona na poczet tych zaległości. Jeżeli przedsiębiorca zakończył prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie 2022 roku lub w 2023 roku, jeszcze przed terminem do złożenia rocznego rozliczenia składki zdrowotnej, to zgodnie z informacjami ZUS i tak powinien to zrobić w deklaracji za kwiecień do 20 maja 2023 r.

Korekta zeznania za 2022 rok a składka zdrowotna

Wiele kontrowersji jest wokół rozliczania składki zdrowotnej w sytuacji, w której dojdzie do złożenie korekty zeznania rocznego. Każdy przedsiębiorca może złożyć taką korektę w ciągu 5 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Nie ma na razie zbyt wielu informacji na ten temat, ponieważ przepisy ZUS nie wypowiadają się w tej kwestii wprost.

Podsumowanie

Jak widać roczne rozliczenie składki zdrowotnej może przysparzać sporo problemów i rodzi wiele pytań. Z uwagi na to, że przedsiębiorcy i księgowi dokonują tej czynności po raz pierwszy warto cały czas, na bieżąco śledzić wszelkie dostępne informacje. Rok 2022 jest jeszcze o tyle nietypowy, że można dokonywać zmiany formy opodatkowania wstecznie, co rodzi dodatkowe komplikacje. W publikacji zostały przedstawione na typowych przykładach wyliczenia składki zdrowotnej, co powinno być pomocne. Jednocześnie zachęca się do korzystania z infolinii ZUS w sprawach nietypowych, a takich na pewno nie zabraknie. Kwestia dopłaty składki zdrowotnej nie budzi raczej wątpliwości, kiedy i na jakich zasadach trzeba to zrobić. Pamiętajmy, że w przypadku nadpłaty przedsiębiorca ma mało czasu na złożenie wniosku, bo tylko do 31 maja 2023 r. Brak wniosku nie przekreśla jeszcze prawa do nadpłaty, ale może być ona wtedy przeznaczona tylko na bieżące płatności ZUS. Osoby, które zawiesiły lub zakończyły prowadzenie działalności gospodarczej nie mogłyby skorzystać z tej opcji. Na chwilę obecną niejasne są losy nadpłaty, która nie będzie objęta wnioskiem lub rozliczona na bieżąco.