Zasiłek chorobowy czy wynagrodzenie za czas choroby?

Zasiłek chorobowy czy wynagrodzenie - omówione zagadnienia:

Pokaż więcej ↓

Każdy może zachorować, tego nie jesteśmy w stanie przewidzieć. Jednak nie każdy otrzyma wynagrodzenie za czas choroby czy zasiłek chorobowy. Mogą wystąpić również okoliczności, w których dojdzie do utraty prawa do wypłaty wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego. Tym tematem zajmiemy się w dzisiejszej publikacji.

Wynagrodzenie za czas choroby – kiedy przysługuje?

O wypłacie wynagrodzenia za czas choroby mówimy w kontekście pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Zasady funkcjonowania tego typu umów zostały uregulowane w ustawie Kodeks pracy. Z tych też przepisów wynikają zasady rozliczania wynagrodzenia za czas choroby i są one obowiązujące w 2025 roku.

Wynagrodzenie za czas choroby przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę.

Wynagrodzenie chorobowe jest wypłacane ze środków pracodawcy przez okres w roku kalendarzowym:

14 dni w przypadku pracowników, którzy ukończyli 50 lat,
33 dni w pozostałych przypadkach.

Prawo do wynagrodzenia chorobowego przysługuje pracownikowi po upływie 30 dni nieprzerwanego zatrudnienia. Do tego okresu wlicza się również poprzednie okresy zatrudnienia, o ile przerwa pomiędzy nimi nie przekroczyła 30 dni.

Wynagrodzenie chorobowe jest naliczane w wysokości:

80% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracownika, do której zalicza się te składniki wynagrodzenia, od których naliczana jest składka na ubezpieczenie chorobowe,
100% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przysługuje pracownikom z powodu niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy, ciąży lub poddanie się badaniom dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów lub zabiegowi ich pobrania. Zasady wypłaty świadczeń chorobowych zostały szczegółowo omówione w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Po upływie 14 lub 33 dni zwolnienia lekarskie powstaje obowiązek wypłaty zasiłku chorobowego, który jest wypłacany ze środków ZUS. W przypadku pracodawców zatrudniających powyżej 20 pracowników płatnik składek wypłaca zasiłek, ale jest on potrącany ze składek przekazywanych do ZUS.

Wypłata zasiłku chorobowego 2025

Po upływie okresu, w którym wypłacane jest wynagrodzenie chorobowe, wypłatę zasiłku chorobowego przejmuje ZUS, jeśli pracodawca zatrudnia do 20 pracowników. Zasada wyliczania podstawy do naliczania zasiłku jest taka sama jak w przypadku wynagrodzenia chorobowego. Przy czym należy pamiętać, że przepisy przewidują maksymalny okres zasiłkowy, a mianowicie:

182 dni,
270 dni w przypadku ciąży i zachorowania na gruźlicę.

Po tym czasie można ubiegać się o wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego.

Zasady ubiegania się o świadczenie rehabilitacyjne i możliwość jego utraty zostało szczegółowo omówione w podlinkowanej publikacji.

Kiedy pracownik nie otrzyma wynagrodzenia chorobowego i zasiłku 2025?

Przepisy opisują również okoliczności, w których pracownik może zostać pozbawiony prawa do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego, bądź z innych powodów takie świadczenie nie będzie mu przysługiwało.

Kiedy pracownik lub osoba prowadząca działalność gospodarczą nie otrzyma wynagrodzenia za czas choroby i zasiłku chorobowego:

Pracownik lub osoba prowadząca działalność gospodarczą jest w okresie wyczekiwania. Jest to czas, który musi upłynąć od momentu zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego do czasu uzyskania prawa do świadczenia i wynosi on odpowiednio:

30 dni w przypadku pracowników,
90 dni w przypadku przedsiębiorców.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała w okresie:

urlopu bezpłatnego, wychowawczego,
tymczasowego aresztowania,
odbywania kary pozbawienia wolności.

Za okres od dnia śmierci pracodawcy do dnia wygaśnięcia umowy o pracę albo dokonania uzgodnienia z zarządem sukcesyjnym jest okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

W czasie urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym.

Niezdolność do pracy powstała w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego pracownika, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.

Za pierwsze 5 dni niezdolności do pracy spowodowanej nadużyciem alkoholu.

Jeśli pracownik lub przedsiębiorca w okresie zwolnienia wykonuje inną pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem.

Zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.

Jak widać okoliczności, w których dochodzi do utraty prawa do wynagrodzenia, lub zasiłku chorobowego jest wiele. W przypadku większości z nich nie ma problemów z ustaleniem podstawy utraty prawy. Jednak jeden punkt nie jest zbyt precyzyjny i na tym tle dochodzi do licznych sporów z organem ZUS. Mianowicie chodzi o wykonywanie pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem. I tym zagadnieniem zajmiemy się w dalszej części naszej publikacji.

Kontrole na zwolnieniu lekarskim

Przepisy dają uprawnienia zarówno dla pracodawców jak i organu rentowego do przeprowadzania kontroli zwolnień lekarskich, jest to dość powszechna praktyka. Takie kontrole są przeprowadzane w celu ustalenia, czy zwolnienie jest wykorzystywane w sposób prawidłowy. Niezdolność do pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej co do zasady wyklucza również inne formy aktywności. Chodzi przykładowo o takie sytuacje, w których osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim wyjeżdża na wypoczynek czy remontuje mieszkanie. Kolejną bardzo ważną kwestią jest podejmowanie aktywności zawodowej na rzecz innego podmiotu lub prowadzenie działalności gospodarczej.

Kontrole zwolnień lekarskich może przeprowadzić:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Pracodawca, który zgłasza do ubezpieczeń więcej niż 20 pracowników.

W przypadku pracowników kontrola ma celu sprawdzenie, czy zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem. Przykładowo lekarz zaleca pacjentowi leżenie w łóżku, a pracownik jest na zakupach w sklepie lub pracuje na działce.

Ponadto jeżeli pracownik będzie otrzymywał np. wynagrodzenie z jakiejkolwiek umowy cywilnoprawnej lub ze stosunku pracy zawartego z innym pracodawcą, to automatycznie pozbawia go prawa do wypłaty wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego.

Pamiętajmy, że wszystkie informacje o zawartych umowach znajdują się w ZUS, więc sprawdzenie i udowodnienie tego faktu nie stanowi żadnego problemu. W przykładowym wyroku sądowym sygn. akt III UK 72/17 z dnia 09.05.2018 r. Sąd Najwyższy rozpatrywał sprawę pracownika, który był zatrudniony u różnych pracodawców i w okresie pobytu na zwolnieniu lekarskim przedłożył to zwolnienie tylko u jednego z nich, gdzie miał wypłacane świadczenie chorobowe. Natomiast u pozostałych pobierał w tym samym czasie wynagrodzenie. SN zgodził się z organem ZUS, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi, szczegóły sprawy zostały opisane w wyroku.

Wynagrodzenie chorobowe i zasiłek – kiedy można utracić prawa do nich?

Wiele kontrowersji powstaje wokół wykonywania czynności sporadycznych w czasie trwania zwolnienia lekarskiego. Bardzo często w wyrokach sądowych przewija się wątek wykonywania czynności przykładowo w związku z pełnieniem funkcji członka zarządu w spółce. Niekiedy dochodzi jedynie do złożenia podpisu na dokumentach i to już może pozbawić prawa do wypłaty zasiłku chorobowego. Taka sytuacja miała miejsce w sprawie, do której zapadł wyrok Sądu Najwyższego sygn. akt I UK 22/19 z dnia 30.09.2020 r. Osoba, która dochodziła swoich praw przed ZUS, prowadziła działalność gospodarczą jako komandytariusz w spółce prawa handlowego, a także jako członek zarządu w innej spółce z o.o.. Jako pracownik spółki z o.o. wnioskodawca podlegał pod ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczenie chorobowe. W czasie zwolnienia lekarskiego wnioskodawca w imieniu spółki, jako prezesa zarządu złożył podpis na akcie notarialnym, co miało uchronić spółkę przed upadłością. I ta czynność była przedmiotem sporu. W uzasadnieniu SN napisał m.in., że każda praca zarobkowa wykonywana w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje utratę prawa do świadczeń. Choć nie zdefiniowano określenia “praca zarobkowa”, to chodzi o każdą aktywność ludzką zmierzającą do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolniczą działalność gospodarczą. Wszelkie zajęcia związane z prowadzeniem firmy, jak nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, przyjmowanie i wydawanie towarów, oznacza wykonywanie pracy zarobkowej. Oznacza to również obowiązek powstrzymania się od wykonywania czynności zarządu w okresach niezdolności do pracy, nakazuje umocowanie lub wyznaczenie innej osoby do podejmowania koniecznych czynności prawnych, lub faktycznych w okresie korzystania ze świadczeń chorobowych. Szczegóły sprawy zostały opisane w obszernym wyroku sądowym. Jak widać, podejście sądów jest dość rygorystyczne, a bogata linia orzecznicza, która jest również omawiana w tym wyroku, świadczy o wadze problemu.

Prowadzenie działalności gospodarczej – jakie czynności można podejmować w trakcie zwolnienia lekarskiego?

Co do zasady przedsiębiorca w okresie pobierania zasiłku chorobowego nie powinien podejmować żadnych aktywności w związku z prowadzeniem firmy. Podejście sądów w tym temacie jest dość jednoznaczne i nie są to opinie przychylne dla przedsiębiorców, takie trendy utrzymuje się również w 2025 roku. Nie odpowiemy na pytanie co można robić w okresie pobierania zasiłku, jednak pokażemy na podstawie wyroków sądowych, jaka jest widoczna tendencja w ocenie pewnych zdarzeń.

Sygn. akt	Uzasadnienie
I USKP 19/21 z dnia 12.05.2021 r.	Przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa kredytowego. W okresie zwolnienia lekarskiego wystawił rachunek za usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów w okresie, kiedy nie przebywał na zwolnieniu lekarskim. Czynność wystawiania rachunków powtarzała się cyklicznie w okresie trwania zwolnienia z uwagi na wypłatę prowizji z tytułu świadczonych wcześniej usług. W tym wyroku SN podkreślił, że w odniesieniu do ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, należy brać pod uwagę różne formy prowadzenia takiej działalności. Inaczej musi być oceniana działalność gospodarcza wykonywana jednoosobowo, bez udziału osób współpracujących, pełnomocników oraz pracowników a inaczej działalność realizowana w ramach przedsiębiorstwa, w którym poza przedsiębiorcą pracują inne wymienione wcześniej osoby. W takich przypadkach ocena, czy doszło do utraty prawa do zasiłku, wymaga ustalenia „stopniowalności” zachowań osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, uwzględniająca specyfikę tej działalności. Jeśli w okresie zwolnienia lekarskiego działalność ograniczona jest wyłącznie do podejmowania sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych, np. regulacjami prawnymi, czynności takich jak złożenie podpisu na dokumencie, zwłaszcza urzędowym, sporządzenie rachunku lub faktury, których niedopełnienie prowadziłoby do niedochowania ustawowego lub umówionego z kontrahentem terminu należałoby przyjąć, że nie dochodzi do utraty prawa do zasiłku. Takie też rozstrzygnięcie zapadło w tym wyroku
I USK 20/22 z dnia 17.11.2022 r.	W tym przypadku przedsiębiorca w okresie pobierania zasiłku chorobowego podpisywał rachunki uproszczone za wykonywane usługi przygotowane przez pracownika. Sąd uznał, że w tym przypadku zakres czynności wykonywany przez przedsiębiorcę w okresie zdolności i niezdolności do prowadzenia działalności jest taki sam, dlatego brak jest podstaw do wypłaty zasiłku chorobowego. Przedsiębiorca w okresie zwolnienia lekarskiego był tak samo aktywny, jak w trakcie normalnego prowadzenia firmy. Nie były to czynności sporadyczne, incydentalne a wymuszone okolicznościami przejawy aktywności zawodowej.

W każdym z tych przywołanych wyroków Sądu Najwyższego prezentowana jest bogata linia orzecznicza, która została wypracowana przez ostatnie lata. Każdy przedsiębiorca powinien skonsultować, czy wykonywana czynność w okresie pobierania zasiłku chorobowego, czy świadczenia rehabilitacyjnego nie pozbawi go prawa do zasiłku. W tym miejscu należy podkreślić, że w ostatnim czasie jest tendencja pozbawiania prawa do zasiłku za cały okres zasiłku, a nie tylko czas, w którym jakaś czynność była dokonywana.

Zasiłek chorobowy 2026

Projektowana jest zmiana przepisów, która zmniejszy obciążenia pracodawców. Zakłada się, że jeszcze w 2025 lub najpóźniej w 2026 roku wprowadzone zostaną rozwiązania, które nałożą na ZUS obowiązek wypłaty zasiłku chorobowego od pierwszego dnia zwolnienia lekarskiego. Zakłada się, że w ślad za tym pójdą kontrole ZUS, które będą przeprowadzane z większą częstotliwością.

Na chwilę obecną brakuje szczegółowych informacji na temat kierunku projektowanych zmian, nie znany jest również termin ich wprowadzania. Szerzej na temat planowanych zmianach w L4 pisaliśmy w podlinkowanej publikacji.

Podsumowanie

Podsumowanie W dzisiejszej publikacji omówiony został temat wynagrodzenia chorobowego i zasiłku, a także okoliczności utraty do nich prawa. Utrata prawa do wypłaty wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego wymaga przeprowadzenia kontroli i wydania decyzji w konkretnej sprawie. W pewnych sytuacjach, szczególnie kiedy jest prowadzona działalność gospodarcza, mogą wystąpić okoliczności, w których przedsiębiorca podejmie jakąś aktywność. Należy pamiętać, że w bogatej linii orzeczniczej na ten temat przewija się pojęcie “incydentalnych i sporadycznych” czynności, nie mogą to być czynności, które są wykonywane tak jak w okresie normalnego prowadzenia firmy. Większość wyrok zapada na wokandzie Sądu Najwyższego, co również pokazuje, jak długa i trudna jest droga dochodzenia swoich praw.

Każda osoba, czy to pracownik, czy przedsiębiorca powinien sobie zdawać sprawę, że niezdolność do pracy oznacza ograniczenie wszelkiej aktywności. Nie ma znaczenia, że czynności będą wykonywane przez internet, a osoba uprawniona będzie siedziała w łóżku. Chodzi o przebieg procesu wychodzenia z choroby, który wymaga odpoczynku i spokoju, a każda nawet najmniejsza aktywność może to zakłócać.

Pamiętajmy, że ZUS jest bezwzględny w tego typu sprawach. Jeśli więc przedsiębiorca będzie zmuszony do jakiekolwiek działania w czasie zwolnienia lekarskiego, to musi brać pod uwagę, że ZUS może zakwestionować wypłatę zasiłku chorobowego za cały okres jego pobierania.

Stan prawny na dzień: 19.05.2025 r.