Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Od 2019 roku związki zawodowe są również dostępne dla przedsiębiorców.

Kto może należeć do związku zawodowego?

Zgodnie z aktualną ustawą o związkach zawodowych, do związku zawodowego może należeć każdy kto wykonuje pracę zarobkową.

Z kolei za osobę wykonującą pracę zarobkową, na podstawie art. 11 pkt 1 ww. ustawy rozumie się:

• pracownika,
• osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy – jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy

Powyższe oznacza, że każdy, kto jest zatrudniony bez względu na umowę stanowiącą podstawę tego stosunku, może przystąpić (lub założyć) związek zawodowy.

Przedsiębiorca w związku zawodowym?

Ponieważ przedsiębiorca jest osobą wykonującą pracę zarobkową (patrz poprzedni akapit) to również on może należeć do związku zawodowego, jeśli spełnia poniższe warunki:

• nie zatrudnia innych osób do wykonywania swojej pracy (konieczność samodzielnego wykonywania obowiązków),
• ma interesy zawodowe, które mogą być grupowo chronione.

A zatem związek zawodowy jest również dostępny dla osób zatrudnionych na umowę zlecenie, o dzieło, o świadczenie usług, umowy o współpracę, a także dla osób samozatrudnionych – jednoosobowej działalności.

Korzyści z członkostwa w związku zawodowym

Osoba wykonująca pracę zarobkową ma prawo do zwolnienia od wykonywania pracy na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jej funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Osoba ta zachowuje prawo do wynagrodzenia, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Umowa zawarta między “pracodawcą” a osobą wykonującą pracę zarobkową, w której określono termin wykonania pracy, nie ulega przedłużeniu o czas zwolnienia od pracy w związku z wykonaniem czynności na rzecz związku.

Odliczenie od dochodu składek na rzecz związków zawodowych

Ustawa Polski Ład wprowadziła nowe odliczenie od dochodu. Jest nim odliczenie składek na rzecz związków zawodowych w kwocie faktycznie zapłaconej, nie wyższej jednak niż 500 zł.

Nie ma żadnych wyłączeń związków zawodowych w ustawie o PIT, stąd również przedsiębiorcy, czy samozatrudnieni, którzy dokonują takich wpłat mogą je odliczyć w zeznaniu rocznym: PIT-36, PIT-36L lub PIT-28.

Podstawą do odliczenia składki członkowskiej jest dowód wpłaty, z którego powinny wynikać:

• dane identyfikujące członka związku zawodowego dokonującego wpłaty,
• nazwa organizacji związkowej, na rzecz której dokonano wpłaty,
• tytuł i data wpłaty,
• kwota wpłaconych składek.

Jak założyć związek zawodowy?

Związek zawodowy może być utworzony przez co najmniej 10 osób w drodze uchwały. Podlega on obowiązkowej rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, przez co nabywa osobowość prawną.

Postępowanie w sprawach rejestracji jest wolne od opłat sądowych.

Związki zawodowe przedsiębiorców w Polsce

Aktualnie, najbardziej znanym związkiem zawodowym przedsiębiorców jest Ogólnopolski Związek Zawodowy Samozatrudnionych „wBREw”.