Darowizna między małżonkami – czy można jej dokonać? Wszystko co musisz wiedzieć!

×

Czy możliwa jest darowizna między małżonkami?

W przypadku chęci dokonania darowizny między małżonkami pozostającymi we wspólności majątkowej ważne są zapisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o).

Zgodnie art. 35 k.r.o podział majątku w trakcie trwania wspólnoty jest niedopuszczalny.

W praktyce dokonanie darowizny z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego jednego z nich (czyli darowizna między małżonkami) przez niektóre sądy uznawana jest za podział majątku, a w konsekwencji za czynność niedopuszczalną i niezgodną z prawem, co oznaczać powinno, że nawet jeśli darowizna została przeprowadzona, jest nieważna (majątek nadal pozostaje wspólny). Istnieją jednocześnie wyroki wskazujące na taką możliwość, przy czym często odnoszą się one m.in. do wartości darowanego przedmiotu oraz jego „liczebności” w ramach majątku wspólnego.

Wspólnota majątkowa

Zagadnienie wspólnoty majątkowej przedstawia nam przede wszystkim Kodeks rodzinny i opiekuńczy w Dziale III – Małżeńskie ustroje majątkowe, a rozdziale I – Ustawowy ustrój majątkowy.

Powyższe oznacza, że zgodnie z k.r.o w ramach małżeństwa istnieje domyślnie wspólność majątkowa (o ile małżonkowie nie wskażą inaczej, np. w momencie zawierania ślubu lub w trakcie małżeństwa poprzez zawarcie rozdzielności majątkowej).

Ustawowo uznaje się, że małżonek wyraża zgodę na czynności związane z zarządzaniem wspólnym majątkiem wykonane przed drugiego z małżonków. Wynika to z tego, że k.r.o (w art. 36) mówi wprost, że oboje małżonkowie są zobowiązani współdziałać w zarządzaniu majątkiem wspólnym, w tym: informować się o tym co się dzieje z tym majątkiem (w wyjątkowych sytuacjach, jeśli małżonek nie będzie realizował tych obowiązków, np. sprzedawał wspólny majątek bez uzgodnienia / poinformowania lub działał na wspólną szkodę, może to skutkować sądowym ograniczeniem lub pozbawieniem danego małżonka prawa do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym albo ustanowieniem przymusowej rozdzielności majątkowej na żądanie drugiego z nich).

Zgoda drugiego małżonka na dysponowanie majątkiem wspólnym

Co prawda mogą pojawić się sytuacje, w których dana instytucja wymaga pisemnego potwierdzenia, że drugi małżonek zgadza się np. na zawarcie kredytu (czyli rozszerzenie majątku wspólnego o zobowiązanie), ale jest to bardziej praktyka wypracowana przez banki w celach dowodowych w ewentualnych sprawach sądowych. Takie oświadczenie nie jest wymagane ustawowo przez k.r.o, ale może być wymagane przez inne ustawy.

W podatku dochodowym (ustawa PIT) nie ma takiego wymogu. Domyślnie przyjmuje się, że małżonkowie, dysponując majątkiem wspólnym, spełniają wymogi ustawowe, czyli informują się wzajemnie o tym, co się dzieje w tym zakresie (np.: sprzedaż auta).

W myśl obowiązujących przepisów, na podstawie art. 37 k.r.o zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

• czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
• czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego (na przykład własności), którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
• czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
• darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

§ 2. „Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od jej potwierdzenia przez drugiego małżonka”.

W przypadku gdy jedna strona planuje dokonać czynności prawnej wymagającej zgody małżonka, może wyznaczyć odpowiedni termin na jej wyrażenie. Jeśli zgoda nie zostanie udzielona w wyznaczonym czasie, strona ta ma prawo do przeprowadzenia planowanej czynności.

Warto wiedzieć, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna, a więc nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Jednakże zgoda współmałżonka nie jest konieczna w przypadku czynności, które mieszczą się w zakresie zwykłego zarządu majątkiem wspólnym, a więc na przykład gdy dotyczą pojedynczego przedmiotu wchodzącego w skład przedsiębiorstwa, takiego jak np. biurko czy drukarka.

Wspólnota majątkowa a majątek w biznesie

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 36 § 3. mówi, że „Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności”.

Powyższe oznacza, że takim majątkiem każdy z małżonków zarządza samodzielnie, czyli np. nie musi posiadać zgody drugiego małżonka, aby dany przedmiot sprzedać. Nie oznacza to jednocześnie, że majątek ten jest wykluczony ze wspólnoty majątkowej – nadal jest wspólny, ale tylko jeden z małżonków nim zarządza (podejmuje decyzje czy sprzedać, jak wykorzystywać itd.). Drugi małżonek może dysponować majątkiem przedsiębiorstwa wyłącznie w razie przemijającej przeszkody w dysponowaniu nim przez właściciela firmy.

Majątek osobisty a majątek wspólny, co wchodzi w zakres?

Na podstawie art. 31 § 2 k.r.o do majątku wspólnego wchodzi m.in.:

• wszystko, co zostało kupione w trakcie trwania małżeństwa,
• otrzymane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków (np. etat, zlecenie, dzieło, przychód z praw autorskich, przychód z działalności gospodarczej itp.).

Z kolei w art. 33 k.r.o odnajdziemy informacje, co nie jest wspólne, nawet jeśli mamy wspólnotę majątkową. Zgodnie z nim do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. Przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, czyli wszystko, co zostało kupione przed zawarciem małżeństwa oraz w trakcie rozdzielności majątkowej.
2. Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, czyli jeśli w trakcie małżeństwa jeden z małżonków otrzymał spadek/darowiznę, to będzie to wyłącznie jego majątek, chyba że w testamencie/ innym dokumencie spadkodawca/ darczyńca wskaże, że spadek ten dziedziczą/ darowiznę otrzymują małżonkowie.
3. Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom.
4. Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków – chodzi tutaj o rzeczy, które są wykorzystywane tylko przez jedno z małżonków i z samego ich “przeznaczenia” nie będą wykorzystywane przez drugiego, jak np. ubrania, kosmetyki, biżuteria, wózek inwalidzki, zegarek, aparat słuchowy, specjalistyczny sprzęt sportowy (którego drugi małżonek nie wykorzystuje itd.). Tutaj wyjątkiem jest samochód osobowy, który uznawany jest za służący korzyści małżeństwa (rodziny).
5. Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.
6. Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb, lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość – przykładowo mąż, który uległ wypadkowi, otrzymał odszkodowanie oraz rentę z tytułu częściowej utraty zdolności do pracy od towarzystwa ubezpieczeniowego. Odszkodowanie należy do jego majątku osobistego, natomiast renta wchodzi do majątku wspólnego.
7. Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków. Jako wierzytelność należy rozumieć coś, co jeszcze nie zostało uregulowane” – przykładowo wynagrodzenie żony za pracę, które nie zostało jeszcze wypłacone przez pracodawcę, należy do jej majątku osobistego. Zaś po otrzymaniu stosownego wynagrodzenia, kwota ta staje się częścią majątku wspólnego małżonków.
8. Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków. Przykładowo, jeden z małżonków otrzymał nagrodę pieniężną za projekt naukowy albo za udział w zawodach sportowych – nie stanowi ona majątku wspólnego.
9. Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy. Do majątku osobistego wchodzą prawa autorskie dotyczące napisanej książki, ALE wynagrodzenie z tego tytułu już jest wspólne.
10. Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, np. jeden z małżonków przed ślubem zakupił samochód/ mieszkanie, które sprzedał po ślubie – otrzymane z tego tytułu środki stanowią jego osobisty majątek.

Sytuacje szczególne

Otrzymane w darowiźnie przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków.

Art. 34 k.r.o „Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił”.

Mowa tu o „zwykłych” urządzeniach codziennego wspólnego użytku w domu, np. lodówka, kanapa, telewizor itp. Jeśli zostały otrzymane w ramach darowizny, ale są zazwyczaj wykorzystywane dla wspólnego użytku, to w tym przypadku wyjątkowo stają się wspólne, chyba że w darowiźnie jest wpisane wprost, że są darowane wyłącznie jednej osobie – wtedy nie powinny wchodzić do majątku wspólnego w małżeństwie. Brak takiego zapisu, nawet jeśli jest to darowizna na jedną osobę, oznacza, że stają się wspólne.

Nie dotyczy to jednak drogich sprzętów, przy czym to, czy jest to przedmiot zwykłego urządzenia domowego, podlega każdorazowo indywidualnej ocenie, m.in. w oparciu rynkowe ceny i obecny stan majątkowy małżeństwa.

Dochody z najmu majątku osobistego

Dochody z najmu majątku osobistego (np. najem mieszkania, które jeden z małżonków kupił przed ślubem) są majątkiem wspólnym, ale przedmioty majątkowe (pieniądze, czyli niejako dochód) otrzymane ze sprzedaży tego mieszkania będą już majątkiem osobistym.

Rozdzielność majątkowa – czy zawsze pełna?

Ustanowienie rozdzielności majątkowej (intercyzy) wymaga odrębnego, pisemnego ustalenia.

• Wskazuje się od kiedy obowiązuje (może być zawarta już w trakcie małżeństwa lub z dniem wejścia w związek małżeński).
• Rozdzielność może obejmować cały majątek nabyty w trakcie małżeństwa lub od innego wskazanego okresu.
• W intercyzie można wskazać, co nie wchodzi do majątku wspólnego (pozostaje osobiste) oraz co wejdzie do majątku wspólnego (mimo intercyzy).

Działalność gospodarcza – majątek wspólny czy osobisty?

Majątkiem w działalności gospodarczej jest nie tylko to, co zwykle określa się „majątkiem” (jak np. środki trwałe, wyposażenie, nieruchomości, urządzenia, materiały i towary, prawa rzeczowe i inne namacalne zakupy związane z firmą), ale także: nazwa, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne, koncesje, licencje, zezwolenia, majątkowe prawa autorskie i pokrewne, patenty, tajemnica przedsiębiorstwa, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem firmy.

W skład majątku jednoosobowej działalności gospodarczej wchodzą:

• zgromadzone środki pieniężne,
• wszystko, co zostało wytworzone przez przedsiębiorstwo,
• wszystko, co zostało wprowadzone do przedsiębiorstwa na podstawie faktury bądź oświadczenia o przekazaniu składnika majątku do majątku przedsiębiorstwa.

A zatem majątek przedsiębiorstwa obejmuje wszystko, co zostało przez nie wytworzone w trakcie jego działalności, a także to, co zostało na jego rzecz przekazane poprzez zakup i poprzez złożenie oświadczenia o przekazaniu składnika majątku prywatnego do majątku przedsiębiorstwa).

Jednoosobowa działalność gospodarcza założona w trakcie wspólności majątkowej

Jeśli firma została założona w trakcie trwania wspólnoty majątkowej, to cała ta działalność stanowi wspólną własność. A zatem wszystko, co jest kupione z zysku osiągniętego z działalności gospodarczej prowadzonej przez jednego ze współmałżonków, jest składnikiem majątku wspólnego. Jeśli wypracowane w działalności środki są przeznaczone na zakupy firmowe (np. środki trwałe, wyposażenie itd.), to zakupione przedmioty stają się wspólne.

Majątek przedsiębiorstwa stanowi współwłasność małżeńską, jeżeli działalność została założona w trakcie małżeństwa i małżonkowie nie zawarli umowy o rozdzielności majątkowej (intercyzy). Nie ma przy tym znaczenia, czy działalność prowadził jeden, czy dwoje małżonków, ponieważ:

• przyjmuje się, że przedsiębiorstwo powstaje z majątku wspólnego małżonków;
• wszystkie zyski stanowią dochód wchodzący w skład wspólnego majątku;
• wszystko, co zostanie zakupione z zysku działalności zarejestrowanej na jednego ze współmałżonków, staje się składnikiem majątku wspólnego, na przykład jeżeli z zysku z działalności gospodarczej zostanie zakupione dodatkowe wyposażenie, jest ono współwłasnością małżeńską i w przypadku rozwodu podlega podziałowi;
• wszystko, co zostanie zakupione z przeznaczeniem na użytek przedsiębiorstwa, jest wspólną własnością małżonków, nawet jeżeli zostało sfinansowane przez jednego małżonka, na przykład z wypłaty za pracę.
Małżonek, na którego jest zarejestrowana działalność, może swobodnie dysponować majątkiem przedsiębiorstwa. Dopiero przy podziale majątku po rozwodzie składniki majątku przedsiębiorstwa są dzielone między byłych małżonków.

Jednakże tylko małżonek, który jest właścicielem firmy – mimo że jest ona „wspólna” – może dowolnie dysponować majątkiem firmy (nie musi mieć „zgody” drugiego małżonka). Drugi małżonek może dysponować majątkiem przedsiębiorstwa wyłącznie w razie przemijającej przeszkody.

Działalność założona w trakcie rozdzielności majątkowej/ przed ślubem

Jeśli jednoosobowa działalność gospodarcza została założona przed zawarciem wspólnoty majątkowej, wówczas składniki majątku wchodzące w skład firmy przed zawarciem wspólnoty stanowią majątek osobisty (wyłączny majątek tej osoby).

Jednakże jeśli poniesione nakłady z majątku wspólnego (np. po ślubie żona dokładała się do firmy męża z wynagrodzenia z jej umowy o pracę lub właściciel firmy dokonywał zakupów do firmy z wypracowanego w tej firmie dochodu), to jest to wspólna własność.

Powyższe oznacza, że w przypadku JDG założonej przed ślubem można mieć dwa rodzaje majątku: zarówno osobisty, jak i wspólny. Osobistym majątkiem będzie wszystko to, co małżonek posiadał przed ślubem (także środki pieniężne, które posiadał przed ślubem, jak i te uzyskane ze sprzedaży odpowiednich składników, zaś wspólnym majątkiem będzie wszystko to, co zostało wypracowane/ kupione po ślubie, w tym przychód uzyskany dzięki wykorzystywaniu majątku osobistego.

• środki pieniężne z JDG – nawet jeśli jest to zysk wypracowany na majątku, który jest wyłącznie jednego małżonka, to – ponieważ są to dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków – są wspólne;
• przychód ze sprzedaży środka trwałego, który był kupiony w JDG przed ślubem i jest osobistym majątkiem współmałżonka, stanowi wyłącznie jego przychód.

Spółka cywilna

Majątek spółki cywilnej obejmuje:

• zgromadzone środki pieniężne,
• wszystko to, co zostało wytworzone w ramach działalności prowadzonej przez spółkę,
• wszystko to, co zostało wniesione do spółki jako wkład,
• wszystko to, co zostało do niej wniesione w trakcie jej działalności na podstawie faktury VAT lub oświadczenia o przekazaniu składnika majątku do przedsiębiorstwa.

Czym jest spółka cywilna?

Zawierając umowę spółki cywilnej (s.c.), wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez swoje działanie, w szczególności wniesienie wkładów (majątek ruchomy, środki pieniężne, praca, itd.).

W wyniku powstania spółki cywilnej dochodzi do wyodrębnienia masy majątkowej stanowiącej majątek wspólny wspólników. Od tego momentu poza majątkiem osobistym, majątkiem wspólnym małżeństwa mamy do czynienia także z majątkiem wspólnym spółki, który jest całkiem odrębny od majątku małżeństwa czy majątku osobistego wspólnika.

Prawo do udziału w majątku spółki cywilnej

Od strony prawnej majątek spółki jest majątkiem wspólnym wspólników. Co do zasady w równym udziale, czyli każdy ze wspólników jest po równo uprawniony do całego majątku, jak i poszczególnych jego składowych (nie można wykluczyć, np.: wskazać, że dla tego auta będącego w majątku spółki cywilnej jeden ze wspólników nie ma praw).

Obrazując to na przykładzie: w spółce cywilnej auto jest wspólne dla wszystkich wspólników, którzy nie mają osobnych praw do niego. Dopiero po rozwiązaniu spółki i podziale majątku każdy wspólnik nabywa określony udział w prawie do własności auta, na przykład w przypadku czterech wspólników każdy zyskuje 1/4 prawa do auta.

Majątek spółki cywilnej, w której tylko jeden małżonek jest wspólnikiem

Jeśli w trakcie istnienia spółki cywilnej (udziału w tej spółce) doszłoby do podziału majątku małżeństwa (zawarcie intercyzy/rozwód), wówczas drugi z małżonków (niebędący wspólnikiem) nie ma żadnych praw do majątku spółki.

Oznacza to, że majątek spółki w części przypadającej na wspólnika nie wchodzi do majątku wspólnego w małżeństwie tego wspólnika. Jest tak dlatego, że wszelkie nabycia dokonane w ramach s.c. (finansowane z majątku spółki) wchodzą w skład majątku tej spółki, przez co nie mogą wejść do majątku wspólnego w małżeństwie.

Jeśli jednak doszłoby do podziału majątku spółki (zwykle: rozwiązanie spółki), wówczas majątek, który otrzyma wspólnik (pozostający we wspólności majątkowej), wchodzi do majątku wspólnego w jego małżeństwie.

Co ważne: wspólnicy zarządzają majątkiem spółki wspólnie, żaden z nich nie może samodzielnie rozporządzać udziałem w tym majątku ani w jego elementach. W trakcie trwania spółki nie można także domagać się podziału majątku wspólników.

Środek trwały wprowadzony do spółki z majątku prywatnego (nie z JDG)

Jeśli np. jeden ze wspólników wprowadza swój samochód do spółki cywilnej, to staje się on wspólnym majątkiem w spółce. Czyli drugi wspólnik staje się współwłaścicielem tego auta (powinien być dopisany w dowodzie rejestracyjnym, dzieje się to zwykle na podstawie oświadczenia o wprowadzeniu auta do spółki), nabywa prawa do tego auta. Jednocześnie przy sprzedaży nabywa prawo do udziału w zysku z tej sprzedaży, a sama sprzedaż powinna być wykonana przez spółkę.

Zmiana umowy spółki powodująca wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki, podlega pod podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Stawka podatku w tym przypadku to 0,5% i obciąża on wszystkich wspólników solidarnie (nie spółkę).

Wycofanie środka trwałego ze spółki na użytek prywatny

Można spotkać się z opinią, że wycofanie środka trwałego ze spółki na użytek prywatny to czynność prawnie nieskuteczna, ponieważ w trakcie istnienia spółki nie może dojść do podziału jej majątku – w czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników, a takie wyprowadzenie na użytek prywatny (jeśli zostałoby wykonane na rzecz jednego wspólnika) na gruncie tej oceny oznaczałoby podział majątku w spółce.

Majątek spółki cywilnej jest współwłasnością wszystkich wspólników i nie może być podzielony, dopóki spółka istnieje (tzw. własność niepodzielnej ręki). Dlatego – jak potwierdza profesor Andrzej Szumański – „(…) nie jest możliwe, żeby wspólnik w czasie trwania spółki cywilnej domagał się podziału wspólnego majątku wspólników. Byłoby to sprzeczne z art. 863 § 2 kodeksu cywilnego i z naturą spółki cywilnej. Tak samo wspólnicy nie mogą wspólnie zdecydować, że właścicielem określonego składnika majątku stanie się tylko jeden z nich(…)”.

Wyrok NSA 26 czerwca 2003 r. (SA/Rz 1765/2001) wskazuje, że „(…) O ile dozwolona jest sprzedaż auta przez wspólników spółki cywilnej jednemu spośród nich, o tyle nie jest możliwe zniesienie współwłasności. (…) cechą tej współwłasności jest szczególny stosunek osobisty łączący pewne osoby, brak określenia udziałów w rzeczy i niemożność żądania zniesienia współwłasności w czasie trwania spółki. Każdy wspólnik jest współwłaścicielem majątku jako całości. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem w majątku wspólnym ani udziałem w poszczególnych jego składnikach (…)”.

Zamiast tradycyjnej sprzedaży istnieje alternatywne rozwiązanie dla wspólników. Mogą oni podzielić zysk spółki w sposób, który pozwoli jednemu z nich otrzymać firmowy samochód zamiast gotówki.

Tak było w sprawie, którą 24 kwietnia 2002 r. zajął się NSA (I SA/Łd 1152/2000). Wprawdzie chodziło wtedy o inny składnik majątku (wierzytelności), niemniej NSA potwierdził: „(…) Użyte w art. 868 kodeksu cywilnego sformułowanie „wypłata zysków” oznacza, że wypłata ta powinna wystąpić w postaci pieniężnej, jednak (…) za dopuszczalne należy uznać przyznanie zysków w formie określonych składników wspólnego majątku wspólników, w tym wierzytelności. Tym bardziej że (…) dopuszczalne jest co do zasady rozporządzenie przez wspólników w czasie trwania spółki składnikiem majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego jednego ze wspólników. Osiągnięcie zysku i dochodu podatkowego – przy istniejących między tymi pojęciami różnicach – nie musi oznaczać przecież posiadania środków pieniężnych (…). Wykładnia niedopuszczająca przekazanie wierzytelności ze wspólnego majątku wspólników na rzecz majątku odrębnego wspólnika (…) prowadziłaby do skutków niedających się pogodzić z zasadami demokratycznego państwa prawnego (…)”.

Drugie stanowisko

Mamy także odrębne stanowisku, zgodnie z którymi uznaje się, że jeśli każdy ze wspólników s.c. wyraża zgodę na wycofanie majątku ze spółki, to czynność ta może być wykonana. Wówczas też majątek zostaje wycofany z majątku wspólnego wspólników do ich majątków osobistych (każdy ze wspólników jest nadal właścicielem tego majątku, ale jest to własność rozłączna – może samodzielnie dysponować swoją częścią, bez zgody pozostałych, czyli może np. swoją część sprzedać).

Potwierdza to m.in. interpretacja z dnia 26 stycznia 2018 roku, o sygnaturze: 0113-KDIPT2-3.4011.341.2017.5.RR, w której Dyrektor KIS wskazuje:

„[…] wycofanie „z majątku spółki cywilnej” do majątku prywatnego nie będzie nosić w istocie cech zbycia, jak również nie będzie posiadać przymiotu odpłatności, to wycofanie to nie spowoduje powstania przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych […]”.

Należy jednak mieć na uwadze, że w przypadku wycofania składnika majątku, takiego jak np. samochód, ze spółki cywilnej, nie dochodzi do zmiany właściciela. Właścicielami „majątku spółki cywilnej” są wspólnicy, którzy posiadają go na zasadzie współwłasności łącznej, a nie sama spółka. Wycofanie składnika majątku skutkuje jedynie przekształceniem współwłasności łącznej we współwłasność ułamkową. Często jednak celem wycofania jest przekształcenie danego składnika w prywatną własność jednego ze wspólników. Aby to osiągnąć, konieczne jest zniesienie współwłasności, co można zrobić zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie, co wiąże się z konsekwencjami podatkowymi (podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn).

W przypadku wątpliwości oraz dlatego, że istnieją różne stanowiska co do wyprowadzenia majątku ze spółki – warto skonsultować się z wykwalifikowanym specjalistą, jakim jest np. prawnik, który oceni, czy takie działanie jest możliwe.

Darowizna między małżonkami – FAQ

Czy mogę przekazać małżonkowi darowiznę, jeśli mamy rozdzielność majątkową?

Tak, wówczas darowany przedmiot staje się majątkiem osobistym tego małżonka, a drugi małżonek (darczyńca) przestaje mieć do niego jakiekolwiek prawa.

Czy mogę wprowadzić do mojej jednoosobowej działalności gospodarczej majątek osobisty małżonka?

Co do zasady nie ma takiej możliwości.

Jest to majątek osobisty, więc ewentualnie można go użytkować w firmie w ramach nieodpłatnego użyczenia (nieodpłatne użyczenie w zerowej grupie podatkowej jest dopuszczalne i nie rodzi po stronie otrzymującego ten majątek do użytku obowiązku wykazania przychodu z tego tytułu). Ale takiego przedmiotu nie można wprowadzić na środki trwałe w firmie, nie można go amortyzować.

Natomiast jeśli chcemy, aby przedmiot należący do małżonka był w amortyzowany w działalności gospodarczej drugiego, to możliwe jest:

• przekazanie tego majątku w ramach darowizny (przy czym pamiętajmy, że nie stanowi kosztów uzyskania przychodów amortyzacja przedmiotów otrzymanych w ramach darowizny (nieodpłatnie) korzystającej ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, z wyjątkiem darowizny środków trwałych, które były wcześniej amortyzowane w działalności gospodarczej darczyńcy – w takim przypadku należy kontynuować amortyzację, jaką stosował darczyńca);
• rozszerzenie majątku wspólnego o część/całość majątku osobistego. Rozszerzenie takie może być zrealizowane w momencie zawarcia małżeństwa lub już w jego trakcie. Rozszerzenie może obejmować cały majątek osobisty, ale też pojedynczy jego element. W tym celu należy zawrzeć umowę w formie aktu notarialnego.

Przykładowo jeśli samochód jest osobistym autem męża (np.został kupiony przed małżeństwem lub w trakcie rozdzielności majątkowej), ale żona chce go wprowadzić do jej działalności gospodarczej, a obecnie istnieje między małżonkami wspólność majątkowa, to, aby pojazd ten wprowadzić do jej firmy, małżonkowie mają m.in. poniższe możliwości:

1. Powinni wcześniej przeprowadzić rozszerzenie majątku wspólnego (w formie aktu notarialnego) o ten samochód. Z dniem zawarcia umowy rozszerzającej wspólność majątkową ten pojazd staje się wspólny i może być wprowadzony na środki trwałe w firmie żony.

   W konsekwencji sprzedaż tego przedmiotu (samochodu) będzie co do zasady stanowiła przychód z działalności gospodarczej żony, nawet jeśli będzie wykonana przez męża i nawet jeśli mąż widnieje w dowodzie rejestracyjnym. Znaczenie ma w tym przypadku fakt, że w firmie żony był to środek trwały, był amortyzowany (koszt) i sprzedaż nastąpiła w trakcie użytkowania w działalności lub w terminie do 6 lat od wycofania z firmy.

2. Małżonek powinien auto darować żonie (i tu uwaga: jeśli żona otrzyma auto w ramach darowizny – stanie się ono wyłącznie jej osobistym majątkiem, a mąż nie będzie już miał w nim udziału), i wówczas, ponieważ jest to już pojazd tylko żony, może go ona wprowadzić do swojej firmy. Tutaj jednak należy pamiętać, że w niektórych przypadkach amortyzacja darowanego składnika majątku nie może być uwzględniana w kosztach (art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a ustawy o PIT), jednakże możliwe jest jej stosowanie, jeśli środek trwały był amortyzowany w firmie darczyńcy (art. 23 ust. 9 PIT).

   W tym przypadku sprzedaż samochodu będzie stanowiła przychód z działalności gospodarczej żony (lub nie – jeśli sprzedaż nastąpiła po 6 latach od wycofania z firmy) i sprzedaż taka nie może być wykonana przez męża (żona jest już jedynym właścicielem, mąż zbył własność na jej rzecz poprzez darowiznę).

   Przychód ze sprzedaży tego majątku (majątek osobisty) stanowi osobisty przychód (nie wchodzi do wspólności majątkowej), ale przychód z użytkowania tego auta w firmie jest już przychodem wspólnym (przychód „z pracy”).

   Czy mogę wprowadzić do firmy auto, które w trakcie małżeństwa kupił mąż i on jest w dowodzie rejestracyjnym?

   Tak, ponieważ jest to co do zasady majątek wspólny. Nie ma tutaj znaczenia, że w dowodzie rejestracyjnym czy w umowie widnieje tylko mąż.

   Przedmiot ten żona może wprowadzić do swojej działalności gospodarczej oraz amortyzować (koszt).

   W konsekwencji sprzedaż tego przedmiotu będzie stanowiła przychód z działalności gospodarczej żony (co do zasady), nawet jeśli będzie wykonana przez męża i nawet jeśli tylko mąż widnieje w dowodzie rejestracyjnym. Znaczenie ma w tym przypadku fakt, że w firmie żony był to środek trwały, był amortyzowany (koszt) i sprzedaż nastąpiła w trakcie użytkowania w jej firmie lub w terminie do 6 lat od wycofania z działalności.

   Czy mogę przekazać małżonkowi w darowiźnie coś, co jest wspólne (i nadal mamy wspólnotę majątkową)?

   Darowizny majątku wspólnego wykonane pomiędzy małżonkami oznaczałyby podział tego majątku wspólnego w trakcie trwania wspólnoty – coś co jest wykluczone ustawowo. Taka umowa darowizny jest więc w zasadzie ustawowo nieważna a majątek nadal pozostaje wspólny.

   Art. 35 k.r.o. „W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku”.

   Uwaga! Powyższy artykuł ma charakter informacyjny (edukacyjny), nie stanowi wykładni prawa, czy opinii prawnej oraz na jego podstawie nie należy podejmować decyzji w odniesieniu do spraw związanych z własnością majątkową. W zakresie prawnym należy zasięgnąć opinii wykwalifikowanego specjalisty z danej dziedziny.

   Redakcja: Dorota Łesak