Rozwód jest jednym z najbardziej stresogennych czynników w życiu człowieka, tak przynajmniej mówią badania naukowe. Na pewno każda osoba, która znajdzie się w takiej sytuacji, będzie miała swoje zdanie na ten temat. Jeśli jednak w trakcie trwania małżeństwa była prowadzona działalność gospodarcza, to dodatkowo problematyczny może się okazać podział tego majątku po rozwodzie i tym zajmiemy się w dzisiejszej publikacji. Napiszemy również, jak wygląda rozwiązanie spółki małżeńskiej i odpowiemy na pytanie, czy w takim przypadku ustrój majątkowy pomiędzy małżonkami coś zmienia.
Majątek osobisty a majątek wspólny małżonków
Zanim przejdziemy do zasadniczego tematu, przybliżymy sobie podstawowe pojęcia, które nierozerwalnie łączą się z podziałem majątku. Większość osób przed zawarciem związku małżeńskiego posiadała jakieś dobra materialne. Na temat majątku osobistego i wspólnego wypowiada się ustawa Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
| Majątek osobisty
|
Majątek wspólny*
|
Do majątku osobistego każdego z małżonków zalicza się w szczególności:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
|
Do majątku wspólnego należą w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych,
- środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego
|
* Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa małżeńska (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Intercyza
Dość częstą praktyką, szczególnie wśród małżeństw, gdzie jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, jest zawieranie umowy o rozdzielności majątkowej, nazywanej intercyzą.
| Intercyza jest podpisywana przed zawarciem związku małżeńskiego lub w trakcie jego trwania
|
| W intercyzie można swobodnie ustalić, które składniki stanowią majątki osobiste małżonków, a które składniki wchodzą w skład majątku wspólnego
|
| Umowa majątkowa małżeńska może być w każdej chwili zmieniona albo rozwiązana. Z chwilą jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami
wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej
|
Rozwód a podział majątku
Podział majątku dość często wywołuje niemiłe emocje, a wcale nie musi tak być. Jak podkreślają prawnicy, małżonkowie mogą się porozumieć w tej sprawie i wcale taki podział nie musi odbywać się w sądzie. Można w ten sposób zaoszczędzić czas, a przede wszystkim koszty, które potrafią być bardzo wysokie.
| Podział majątku obejmuje jedynie majątek wspólny małżonków
|
Ważne!
Wskutek podziału majątku małżonkowie rozliczają wszystkie wydatki i nakłady, które zostały poczynione z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego
|
Odrębną kwestią będzie podział majątku przedsiębiorcy, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Nasze rozważania odniesiemy do dwóch stanów faktycznych:
- Działalność gospodarcza założona w trakcie trwania związku małżeńskiego.
- Działalność gospodarcza założona przed zawarciem związku małżeńskiego z intercyzą.
Działalność gospodarcza założona w trakcie trwania związku małżeńskiego
Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej ma to do siebie, że przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania związane z firmą. W takim przypadku nie ma wyraźnej granicy pomiędzy majątkiem firmowym a majątkiem wspólnym. Majątek firmowy może stać się majątkiem prywatnym i na odwrót.
Ważne!
Jeśli działalność gospodarcza została zawarta w trakcie trwania małżeństwa, majątek w prowadzonej działalności gospodarczej stanowi wspólność majątkową małżeńską
|
| W trakcie trwania związku małżeńskiego małżonek prowadzący działalność gospodarczą może swobodnie dysponować majątkiem firmy. Składniki majątku przedsiębiorstwa są dzielone dopiero po rozwodzie
|
Majątek w jednoosobowej działalności gospodarczej stanowi m.in.:
- wszystkie składniki majątkowe, które zostały wprowadzone do przedsiębiorstwa na podstawie faktury bądź oświadczenia o przekazaniu składnika majątku do majątku przedsiębiorstwa,
- zgromadzone środki pieniężne
|
| Przy wspólności majątkowej małżeńskiej przyjmuje się, że przedsiębiorstwo zostało utworzone z majątku wspólnego małżonków. Wszystkie nakłady na zakupy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą są realizowane ze wspólnych środków. Wypracowane zyski stanowią majątek wspólny małżonków i podlegają podziałowi
|
W praktyce wycena majątku firmy może nie być wcale taka oczywista, niekiedy trzeba będzie sięgnąć po pomoc przykładowo rzeczoznawcy. Jeśli nie będzie wspólnej woli uzyskania porozumienia, to taki podział może się ciągnąć latami. Co gorsza, może się to odbić również na firmie, jeśli jeden z małżonków będzie chciał kontynuować działalność. Warto wypracować kompromis i starać się, żeby emocje nie wzięły przewagi. Odrobina dobrej woli może czasami zdziałać cuda.
Działalność gospodarcza założona przed zawarciem związku małżeńskiego z intercyzą
W przypadku, gdy działalność gospodarcza była już prowadzona na moment zawarcia związku małżeńskiego i do tego została podpisana intercyza, odmiennie będzie wyglądał podział majątku po rozwodzie.
Ważne!
Jeśli działalność gospodarcza była prowadzona przed zawarciem małżeństwa z podpisaniem intercyzy przy podziale majątku nie uwzględnia się majątku firmy
|
Uwaga!
Jeśli prowadzona działalność gospodarcza była dofinansowywana ze środków wspólnych, to składniki majątku nabyte w ten sposób będą podlegały podziałowi po rozwodzie
|
W przypadku podpisania intercyzy jeszcze przed zawarciem małżeństwa powinno być mniej komplikacji z podziałem majątku. Najczęściej w tym przypadku występują jasne granice pomiędzy majątkiem osobistym, wspólnym i firmowym.
Majątek spółki cywilnej
Kluczowe przy zakładaniu spółki cywilnej jest wniesienie wkładów przez wspólników, które stanowią majątek spółki. Wkłady mogą być w równych, lub różnych częściach, a od tego zależą udziały w zyskach spółki na dalszym etapie. Na okoliczność powstania spółki cywilnej sporządza się umowę, w której powinny się znaleźć wszystkie najważniejsze informacje, m.in.: dane wspólników, przedmiot działalności, wysokość wkładów wniesionych przez wspólników, zasada podziału dochodu.
Czym się charakteryzuje spółka cywilna zostało szczegółowo opisane w podlinkowanej publikacji.
Rozwiązanie spółki cywilnej
Wspólnicy spółki cywilnej powinni znać także zasady, jakie obowiązują przy rozwiązaniu umowy spółki, jeśli taka sytuacja będzie miała miejsce. Pozwoli to na uniknięcie rozczarowań i wzajemnych pretensji, jeśli już do tego dojdzie. Spółka może być rozwiązana z wielu powodów.
| Przyczyny rozwiązania umowy spółki cywilnej:
|
| Śmierć wspólnika
|
| Upadłość jednego ze wspólników
|
| Wyrok sądu o rozwiązaniu umowy spółki
|
| Inne umowne powody, przykładowo: utrata uprawnień, za niski poziom dochodów w stosunku do zakładanych, brak zleceń, osiągnięcie zakładanego celu, dla którego została powołana spółka
|
Decydując się na założenie spółki cywilnej najlepiej jest znać również najważniejsze zasady, jakie obowiązują przy rozwiązaniu umowy spółki.
| Spółka jest współwłasnością jej właścicieli
|
| Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności
|
| Każdy ze współwłaścicieli może żądać, żeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej
|
| Na dzień likwidacji spółki powinien być sporządzony wykaz składników majątkowych spółki
|
| Zanim dojdzie do podziału majątku spółki w pierwszej kolejności muszą być uregulowane zobowiązania
|
| Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki
|
| Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki
|
Podział majątku w przypadku rozwodu w spółce cywilnej
Odrębną kwestią będzie podział majątku w spółce cywilnej, której udziałowcem może być jeden czy obydwoje małżonków. W tym przypadku majątek spółki stanowi wspólność łączną wszystkich wspólników – udziałowców. W takim przypadku, jeśli pomimo rozwodu spółka cywilna będzie dalej funkcjonowała, to nie ma możliwości podziału majątku spółki.
| Jeśli jeden z małżonków jest wspólnikiem spółki cywilnej, to drugi nie ma prawa do majątku spółki aż do czasu jej rozwiązania
|
Ważne!
Zakupy dokonywane w spółce cywilnej pochodzą ze środków wspólników i stanowią majątek spółki, a nie wchodzą ani w skład majątku osobistego czy wspólnego małżonków
|
| Ważne!
Podziałowi mogą podlegać prawa majątkowe wypłacane w trakcie trwania spółki takie jak wypracowane zyski czy wypłacone zaliczki na poczet zysku i podziału majątku spółki
|
| Kłopotliwa może być sytuacja, w której wkład do spółki pochodzi z majątku wspólnego. W takim przypadku małżonek, który nie jest wspólnikiem spółki, może żądać zwrotu połowy kwoty, chyba że sąd orzeknie inaczej
|
Rozwiązanie spółki cywilnej, która została założona przez małżonków, może rodzić dodatkowe komplikacje. W umowie spółki powinna być zawarta szczegółowa informacja na temat wniesionych wkładów do spółki. Inną ważną informacją jest doprecyzowanie, czy jest to majątek osobisty, czy wspólny małżonków. Do spółki może być wniesiony majątek w postaci pieniężnej i przedmiotów majątkowych, co nie pozostaje bez znaczenia przy jej likwidacji. Problematyczne przy rozwiązaniu umowy spółki małżeńskiej jest ustalenie, do jakiego majątku trafiają środki z tytułu rozwiązania umowy spółki – wspólnego czy osobistego?
Jeśli pomiędzy małżonkami istnieje wspólność majątkowa małżeńska, to udziały w spółce każdego z małżonków są jednakowe. Przy rozdzielności majątkowej udziały będą proporcjonalne do wysokości wniesionego majątku. W jednym z wyroków Sądu Najwyższego sygn. akt I CSK 639/17 z dnia 16 listopada 2018 roku można przeczytać, że majątek spółki cywilnej stanowi wspólność łączną regulowaną odrębnymi przepisami (art.33 pkt 3 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy). Oznacza to, że w przypadku rozwiązania
umowy spółki cywilnej udział w poszczególnych przedmiotach wchodzących w skład majątku spółki cywilnej staje się majątkiem osobistym małżonków. Nie ma przy tym znaczenia, z jakiego majątku pochodził wkład do spółki.
| Podział majątku spółki cywilnej małżeńskiej po rozwiązaniu umowy spółki
|
| Wspólność majątkowa małżeńska
|
Rozdzielność majątkowa
|
| Każdy z małżonków ma takie same udziały
|
Udział majątkowy do wysokości wniesionego majątku
|
| Ważne!
Udziały po rozwiązaniu umowy spółki cywilnej stanowią majątek odrębny małżonków
|
| Jeżeli do spółki zostały wniesione przedmioty majątkowe (np. samochód, maszyny) pochodzące z majątku osobistego małżonków, to po rozwiązaniu umowy spółki przechodzą one do majątków osobistych
|
| Podział majątku spółki małżeńskiej odbywa się na zasadach ogólnych w oparciu o przepisy ustawy Kodeks cywilny
|
Podział majątku w pozostałych spółkach
Każda osoba może prowadzić kilka rodzajów działalności gospodarczej, a także być wspólnikiem różnych spółek. W przypadku rozwodu do podziału majątku będzie wchodziło wszystko, co może stanowić majątek wspólny i warto o tym pamiętać. W przypadku różnych form opodatkowania i jeszcze aktywnie działających firm ustalenie kwot, które podlegają podziałowi, nie będzie wcale takie proste. Zobaczmy, jak taki podział wygląda w przypadku spółek osobowych i kapitałowych.
| Rodzaj spółki
|
Podział majątku
|
| Spółka osobowa: jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna
|
Majątek spółki stanowią zgromadzone przez spółkę środki pieniężne oraz wszystko, co w czasie istnienia spółki zostało wniesione jako wkład bądź zostało przez spółkę nabyte lub wytworzone. Podział majątku spółki jest możliwy dopiero po jej likwidacji. Jeśli małżonkowie nie zawarli intercyzy, to dopiero przy likwidacji spółki będzie to stanowiło majątek wspólny podlegający podziałowi
|
| Spółka kapitałowa
|
Podobnie jak przy spółkach osobowych udziały, akcje stanowią majątek spółki. Dopiero po likwidacji spółki nastąpi podział majątku pomiędzy wspólników. Jeśli jednak udziały czy akcje były nabyte z majątku wspólnego, to współmałżonek niebędący udziałowcem może dochodzić swoich praw na 3 sposoby:
- Przyznanie udziałów/akcji w spółce, o ile umowa spółki tego nie zabrania.
- Przyznanie udziałów tylko jednemu z małżonków pod warunkiem spłaty drugiego małżonka.
- Sprzedaż udziałów lub akcji osobie trzeciej i podział uzyskanych środków
|
Podsumowanie
Podział majątku po rozwodzie jak widać może mieć wiele twarzy i na pewno nie pokazaliśmy wszystkich. W dzisiejszej publikacji zwrócono uwagę na aspekty podziału majątku firmy w zależności od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. Małżonkowie mogą mieć wspólność majątkową małżeńską, ale również decydują się na podpisanie intercyzy. Każdy przypadek jest inny i tak też będzie analizowany.
Podział majątku przy prowadzeniu działalności gospodarczej będzie dość utrudniony, szczególnie jeśli ta działalność jest kontynuowana pomimo rozwodu. Istnieje możliwość podziału majątku przez notariusza, tylko warto najpierw sprawdzić, jakie to mogą być koszty.
Jeżeli małżonkowie zdecydują się na założenie spółki cywilnej, to powinni znać konsekwencje związane z jej rozwiązaniem. Majątek spółki stanowią wniesione środki finansowe i przedmioty majątkowe. Każda umowa spółki małżeńskiej powinna zawierać szczegółowe informacje m.in. na temat ustroju majątkowego, jaki istnieje pomiędzy małżonkami, w przypadku rozdzielności majątkowej powinny być określone udziały w spółce.
Udziały w spółkach osobowych czy kapitałowych również nie są łatwe do odzyskania, chyba że jeden z małżonków zdecyduje się na spłatę drugiego. W takich przypadkach trzeba brać jeszcze pod uwagę dobro firmy i pozostałych wspólników, którzy nie powinni z tego powodu ucierpieć. Zawsze mile widziane jest wypracowanie porozumienia, co jednak nie zawsze jest takie proste, ale na pewno możliwe.
Stan prawny na dzień: 04.11.2024 r.
Małgorzata Jagusiak 
Emocjonalny branding – jak tworzyć marki, które ludzie pokochają
Wojciech Samborski
Działalność nierejestrowana a składki ZUS
Czynny żal sposobem na uniknięcie kary
Monika Kobylak
Odprawa dla pracownika za zwolnienie z pracy
Adrianna Glapiak
