Czym jest tytuł egzekucyjny?

×

Tytuł egzekucyjny a tytuł wykonawczy

W egzekucji sądowej kluczowe są dwa pojęcia – tytuł egzekucyjny i tytuł wykonawczy. Choć są blisko powiązane, pełnią różne funkcje.

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej [por. 776 Kodeksu postępowania cywilnego].

Tym samym tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności stanowi tytuł wykonawczy. Wskazać należy, że klauzulę wykonalności nadaje sąd. Treść tytułu określa:

• wierzyciela;
• dłużnika;
• świadczenie podlegające wykonaniu.

Schemat relacji między tytułem egzekucyjnym, tytułem wykonawczym i klauzulą wykonalności:

1. TYTUŁ EGZEKUCYJNY
   • to dokument stwierdzający roszczenie wierzyciela wobec dłużnika;
   • sam w sobie nie pozwala od razu na egzekucję;
   • przykłady: wyrok sądu, nakaz zapłaty, ugoda przed sądem, akt notarialny z poddaniem się egzekucji.
2. KLAUZULA WYKONALNOŚCI
   • to adnotacja sądu, która mówi, że tytuł egzekucyjny może zostać wykonany przez komornika;
   • bez klauzuli nie można wszcząć egzekucji.
3. TYTUŁ WYKONAWCZY
   • to tytuł egzekucyjny, który został opatrzony klauzulą wykonalności;
   • jest dokumentem urzędowym i stanowi podstawę do natychmiastowej egzekucji;
   • zawiera dokładnie te same elementy, co tytuł egzekucyjny: wierzyciela, dłużnika i świadczenie podlegające wykonaniu.

Tytuł egzekucyjny = dokument stwierdzający roszczenie wierzyciela wobec dłużnika. Sam w sobie nie pozwala jeszcze na wszczęcie egzekucji.

Klauzula wykonalności = formalna zgoda sądu (lub organu uprawnionego, np. notariusza) na to, aby tytuł egzekucyjny mógł być wyegzekwowany przymusowo. Nadaje się ją do tytułu egzekucyjnego w drodze postanowienia.

Tytuł wykonawczy = tytuł egzekucyjny + klauzula wykonalności jako to dokument urzędowy, który uprawnia do wszczęcia egzekucji przez komornika w stosunku do wierzyciela wobec dłużnika, zgodnie z tym, co jest określone w tytule egzekucyjnym:

• zapłata określonej kwoty pieniędzy,
• wydanie rzeczy oznaczonych co do gatunku lub indywidualnie,
• wykonanie określonej czynności przewidzianej w tytule egzekucyjnym.

Rodzaje tytułów egzekucyjnych

Jeśli chodzi o rodzaje tytułów egzekucyjnych, to określa je przepis art. 777 § 1 KPC, które można podzielić w uproszczeniu na kilka kategorii:

• orzeczenia sądów – prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, w tym także ugody zawarte przed sądem;
• orzeczenia referendarza sądowego – prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty – z mocy ustawy mogą być wykonywane w drodze egzekucji sądowej;
• akty notarialne, w których dłużnik poddaje się egzekucji – obejmujące obowiązek zapłaty lub wydania rzeczy (ilościowo lub indywidualnie oznaczonych) z terminem lub zdarzeniem warunkującym wykonanie;
• akty notarialne z klauzulą waloryzacyjną – z możliwością żądania nadania klauzuli wykonalności w określonym terminie lub po zajściu zdarzenia;
• akty notarialne dotyczące osób trzecich – np. gdy osoba niebędąca dłużnikiem osobistym zgadza się na egzekucję z obciążonego przedmiotu (hipoteka, zastaw) w celu zaspokojenia wierzyciela.

Tym samym wszystkie te dokumenty same w sobie są tytułami egzekucyjnymi, czyli stwierdzają roszczenie. Aby jednak mogły być użyte do rozpoczęcia egzekucji przez komornika, zwykle wymagają nadania klauzuli wykonalności przez sąd (chyba że przepisy stanowią inaczej). Po nadaniu klauzuli wykonalności tytuł egzekucyjny przekształca się w tytuł wykonawczy, który jest już dokumentem umożliwiającym wszczęcie egzekucji.

Tytuł egzekucyjny wobec wspólników i podmiotów powiązanych – zasady egzekucji w spółkach i fundacjach

Zasadą ogólną jest prowadzenie egzekucji przeciwko osobie bezpośrednio zobowiązanej. Wyjątki dotyczą wspólników spółek, partnerów prywatnych w PPP oraz fundacji rodzinnych – odpowiedzialność tych podmiotów zachodzi dopiero, gdy egzekucja przeciwko głównemu dłużnikowi okaże się bezskuteczna. To rozwiązanie chroni wierzyciela, pozwalając mu dochodzić roszczeń z majątku innych powiązanych podmiotów, ale wyłącznie w ustawowo określonych sytuacjach.

W przypadku egzekucji z majątku wspólników i podmiotów powiązanych obowiązują szczególne zasady, które określają, przeciw komu można skierować tytuł egzekucyjny. Poniżej przedstawiamy najważniejsze sytuacje:

Wspólnicy spółki cywilnej (por. art. 778 Kodeksu postępowania cywilnego)

Majątek wspólników spółki cywilnej stanowi współwłasność łączną. Aby prowadzić egzekucję z tego majątku, tytuł egzekucyjny musi być wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. Tytuł wydany tylko przeciwko jednemu lub niektórym wspólnikom nie uprawnia do egzekucji z majątku wspólnego.

Wspólnicy spółek osobowych (por. art. 778(1) Kodeksu postępowania cywilnego)

W przypadku spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, jeśli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna lub jest oczywiste, że będzie bezskuteczna, sąd może nadać klauzulę wykonalności także przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność wspólnika ma charakter subsydiarny, co oznacza, że działa dopiero po wyczerpaniu możliwości egzekucji z majątku spółki. Dotyczy tylko wspólników, którzy byli nimi w chwili wydania tytułu egzekucyjnego.

Spółka-córka partnera prywatnego (por. art. 778(2) Kodeksu postępowania cywilnego)

Tytuł egzekucyjny wydany przeciwko spółce w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego może otrzymać klauzulę wykonalności przeciwko partnerowi prywatnemu, jeśli egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna lub jest oczywiste, że będzie bezskuteczna. Dotyczy to także jednoosobowej spółki partnera prywatnego lub spółki kapitałowej, której jedynymi wspólnikami są partnerzy prywatni.

Fundator fundacji rodzinnej (por. art. 778(3) Kodeksu postępowania cywilnego)

Jeżeli egzekucja wobec fundatora fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna lub jest oczywiste, że będzie bezskuteczna, sąd może nadać klauzulę wykonalności również przeciwko fundacji rodzinnej, która odpowiada za zobowiązania fundatora.

Chcesz wiedzieć na czym polega idea fundacji rodzinnej? Jakie będą płynąć z niej korzyści? Kiedy planowane jest wejście w życie ustawy o fundacji rodzinnej? Jeśli tak to przejdź do tego artykułu.

Dalsze i ponowne tytuły wykonawcze

W razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel, do którego mają służyć, i ich liczbę porządkową. Ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego może nastąpić jedynie na mocy postanowienia sądu wydanego po przeprowadzeniu rozprawy. Na ponownie wydanym tytule wykonawczym czyni się wzmiankę o wydaniu go zamiast tytułu pierwotnego. W postępowaniu tym sąd ogranicza badanie do faktu utraty tytułu wykonawczego.

Nadanie klauzuli wykonalności

Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu, co do zasady, klauzulę wykonalności nadaje sąd I instancji, przed którym sprawa się toczy lub toczyła. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności wymienia także tytuł egzekucyjny, a w razie potrzeby oznacza świadczenie podlegające egzekucji i zakres egzekucji oraz wskazuje czy orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne, czy jako natychmiast wykonalne. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia tej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu podziału nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi [por. art. 783 §1 Kodeksu postępowania cywilnego]. Sąd może odmówić nadania klauzuli wykonalności, jeżeli:

• w świetle okoliczności sprawy jest oczywiste, że wniosek jest sprzeczny z prawem albo zmierza do obejścia prawa;
• z okoliczności sprawy i treści tytułu egzekucyjnego wynika, że objęte tytułem wykonawczym roszczenie uległo przedawnieniu, chyba że wierzyciel przedstawi dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia.

WAŻNE – prawomocne oddalenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności nie pozbawia wierzyciela prawa do wystąpienia z powództwem o ustalenie, że objęta tytułem egzekucyjnym wierzytelność nie uległa przedawnieniu. Nie dotyczy to sytuacji, gdy wierzycielowi przysługuje dalej idące roszczenie.

Jak uzyskać tytuł egzekucyjny i skierować sprawę do komornika – krok po kroku

Skoro już wiemy, czym są tytuł egzekucyjny, klauzula wykonalności i tytuł wykonawczy, to teraz przejdźmy do praktycznej strony – jak krok po kroku przeprowadzić sprawę, aby móc skierować egzekucję do komornika.

KROK I – POZEW

• Wniesienie sprawy do sądu w celu rozpoczęcia postępowania.
• Pozew można złożyć w sądzie rejonowym lub okręgowym w zależności od wartości przedmiotu sporu i rodzaju roszczenia.
• Pozew można również złożyć drogą elektroniczną przez e-sąd.
• Dokumenty wymagane do pozwu:
  • pozew opisujący żądania i wskazujący dłużnika,
  • dowód wniesienia opłaty sądowej,
  • pełnomocnictwo procesowe, jeśli sprawę prowadzi prawnik,
  • potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej za pełnomocnictwo,
  • załączniki do pozwu, np. faktury, umowy – w oryginale lub uwierzytelnionej kopii,
• Do pozwu należy dołączyć odpisy dla każdego pozwanego wraz z odpisami wszystkich załączników.

KROK II – UZYSKANIE TYTUŁU EGZEKUCYJNEGO (NAKAZ ZAPŁATY LUB WYROK SĄDU)

• Wydawany w postępowaniu upominawczym lub nakazowym.
• Pozwany może wnieść sprzeciw (upominawcze) lub zarzuty (nakazowe).
• Jeśli sprzeciw lub zarzuty nie zostaną wniesione skutecznie, nakaz zapłaty staje się prawomocny i powstaje tytuł egzekucyjny.
• Dokument: nakaz zapłaty.

• Wydawany po rozprawie, gdy pozwany wniósł sprzeciw lub zarzuty.
• Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe i bada twierdzenia stron.
• Po uprawomocnieniu wyrok staje się tytułem egzekucyjnym.
• Dokument: wyrok sądu (możliwość wniosku o uzasadnienie).

KROK III – KLAUZULA WYKONALNOŚCI

KROK IV – CZAS OCZEKIWANIA

• Czas postępowania zależy od złożoności sprawy, liczby dowodów i konieczności opinii biegłych.
• Sąd stara się zakończyć sprawę jak najszybciej.
• Strony muszą współpracować, aby postępowanie nie było przewlekłe.

KROK V – ODWOŁANIE OD ORZECZENIA

• Od wyroku sądu pierwszej instancji można złożyć apelację do sądu drugiej instancji (tj. do sądu okręgowego lub apelacyjnego).
• Termin na złożenie apelacji wynosi 2 tygodnie od doręczenia wyroku z uzasadnieniem.
• Jeśli nie złożono wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, termin biegnie od dnia, w którym upłynął termin na jego złożenie.

KROK VI – KOMORNIK

• Jeżeli dłużnik nie ureguluje należności dobrowolnie, sprawa może zostać skierowana do komornika.
• Egzekucja komornicza jest możliwa wyłącznie po uzyskaniu tytułu wykonawczego, czyli tytułu egzekucyjnego z nadaną przez sąd klauzulą wykonalności.
• Wniosek o wszczęcie egzekucji należy złożyć do komornika właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę dłużnika (wierzyciel może również wybrać innego komornika działającego na terenie kraju – zgodnie z zasadą tzw. wyboru komornika).
• Do wniosku o wszczęcie egzekucji dołącza się oryginał tytułu wykonawczego.
• Komornik po jego otrzymaniu podejmuje czynności zmierzające do przymusowego odzyskania należności, przykładowo poprzez zajęcie rachunku bankowego dłużnika, czy zajęcie wynagrodzenia za pracę lub świadczeń.
• Wierzyciel może monitorować przebieg egzekucji i składać wnioski dotyczące jej zakresu lub sposobu prowadzenia (np. wniosek o zajęcie konkretnego składnika majątku).
• Wierzyciel ma obowiązek uiścić zaliczkę na poczet kosztów działań komornika. Po skutecznym zakończeniu egzekucji koszty te obciążają dłużnika.

KROK VII – ZAKOŃCZENIE POSTĘPOWANIA

• Postępowanie egzekucyjne kończy się, gdy:
  • dłużnik ureguluje należność w całości,
  • wierzyciel cofnął wniosek o egzekucję,
  • egzekucja okaże się bezskuteczna (brak majątku dłużnika),
  • sąd lub komornik umorzy postępowanie z innych przyczyn przewidzianych w przepisach.
• Po zakończeniu egzekucji komornik przekazuje wierzycielowi sprawozdanie z przebiegu postępowania oraz rozliczenie pobranych środków.
• W przypadku częściowego zaspokojenia roszczenia wierzyciel może złożyć wniosek o dalsze czynności egzekucyjne w stosunku do pozostałej kwoty.
• Jeżeli egzekucja była bezskuteczna, tytuł wykonawczy można zachować, nie traci on ważności i może być ponownie wykorzystany, jeśli w przyszłości ujawni się majątek dłużnika.

A jeśli chcesz wiedzieć, jak napisać pozew o zapłatę, to przejdź tutaj, gdzie również znajdziesz gotowy wzór pozwu o zapłatę.

Podsumowanie

Jeśli chcesz skutecznie odzyskać należności pieniężne, które winny jest Ci Twój dłużnik, to pamiętaj, że wystąpienie do właściwego sądu umożliwi zdobycie tytułu egzekucyjnego, na podstawie którego komornik rozpocznie egzekucję z majątku dłużnika.

A jeśli chcesz wiedzieć co może zająć komornik w jednoosobowej działalności gospodarczej, to przeczytaj ten artykuł.