Jak rozliczyć faktury na podstawie umowy barterowej, które chcemy kompensować?

Umowa barterowa jest to rodzaj umowy nienazwanej. Strony zawierają porozumienie na mocy, którego dokonują wymiany towaru na towar, towaru na usługę, usługi na usługę. Cała transakcja przebiega bezgotówkowo i powinna być równoważna kwotowo. Często obiegową opinią jest uznawanie barteru na gruncie podatków jako neutralnego podatkowo. W rzeczywistości gospodarczej może dojść do sytuacji, w których kwoty transakcji mogą być różne lub mogą ulec zmianie na skutek nieprzewidzianych okoliczności na etapie zawierania umowy. Co w takiej sytuacji?

Jak rozliczyć umowę barterową w PIT i VAT?

Rozliczenia podatkowe w modelowym układzie, tzn. gdy kwoty umowy są ekwiwalentne odbywają się na zasadach ogólnych. Faktury wystawiane są zarówno przez sprzedawcę jak i nabywcę na dostarczone towary lub usługi – są równe kwotowo.

W przypadku zryczałtowanego podatku dochodowego barter będzie wykazany jedynie po stronie przychodów i ujęty w ewidencji przychodów.

W podatku VAT stosujemy stawki podatku od towarów i usług właściwe dla danego towaru lub usługi. Księgowania przeprowadza się zarówno w rejestrze VAT sprzedaży jak również w rejestrze VAT zakupu.

W jakich sytuacjach barter może nie być równoważny kwotowo?

Barter jest umową nienazwaną, a z tym wiąże się dość duża swoboda jej konstruowania. Może dojść do sytuacji, że kwoty barteru będą różne i część zobowiązania pozostaje do uregulowania. Nie ma przeszkód natury prawnej, aby te kwoty nie mogły być różne. Może to wystąpić w sytuacjach typu:

• Przeszkody natury obiektywnej niemożliwe do przewidzenia na etapie podpisywania umowy,
• Niedochowanie warunków umowy – częściowe lub całkowite.

Przykład 1

Firma X zawarła umowę barterową z firmą Y. Firma X ma wyremontować maszynę przemysłową firmy Y, natomiast firma Y ma dostarczyć określone towary do firmy X. Na etapie realizacji umowy firma Y nie może się z niej wywiązać, ponieważ dostawca nie produkuje już towarów, o których była mowa w umowie barterowej.

Firma X rozpoczęła już naprawę maszyny w związku z tym ustalono, że zapłata za naprawę zostanie zrealizowana poprzez kompensatę zobowiązania.

W jaki sposób rozliczyć barter mieszany?

Może się zdarzyć, że kwoty umowy barterowej będą różne. W takiej sytuacji pozostałą kwotę zobowiązania można regulować w dowolny, ustalony przez strony sposób. Może to być zapłata w pieniądzu, ale może to być również kompensata. Należy pamiętać, że podstawa opodatkowania będzie równa sumie barteru i zapłaty lub kompensaty. Barter mieszany albo częściowy to jest potoczne określenie dla transakcji handlowej, w której dochodzi w części do barteru a w części do zapłaty lub kompensaty.

Księgowanie faktur barterowych częściowo kompensowanych

Pomimo, że barter jest transakcją bezgotówkową to i tak w umowie określa się kwoty, na które będzie opiewała dana transakcja zamiany. W związku z tym rozliczanie faktur barterowych co do zasady nie różni się od księgowania faktur wystawianych i otrzymywanych na zasadach ogólnych.

W przypadku rozliczania barteru częściowego wystąpią okoliczności „zapłaty”: w towarze, usłudze, pieniądzu bądź kompensacie. Aby dokonać kompensaty wierzytelności powinna ona być wymagalna, a gdy jest niewymagalna strony wyrażają zgodę na jej dokonanie.

Faktura wystawiana jest przez obie strony na całą kwotę zobowiązania i należności bez względu na formę rozliczenia: barter, kompensata, płatność gotówkowa, bezgotówkowa.

Księgowania w PKPiR dokonuje się w kwotach netto po stronie przychodów ze sprzedaży. Po stronie kosztów uzyskania przychodów w kolumnie zakup towarów handlowych i materiałów albo pozostałe wydatki, w zależności od charakteru przeprowadzonej transakcji.

Księgowań w rejestrze VAT sprzedaży i zakupów dokonuje się w sposób typowy dla innych operacji gospodarczych. Podstawą ujęcia w ewidencjach jest prawidłowo wystawiona faktura VAT.

Barter czy też kompensata jest formą rozliczeń finansowych pomiędzy przedsiębiorcami. Właściwe ich udokumentowanie ma znaczenie między innymi z uwagi na ulgę na złe długi w VAT czy też limit płatności gotówkowych do 15.000 zł.