Ochrona konkurencji i konsumentów – dodatkowe zabezpieczenia dla przedsiębiorców

Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga od przedsiębiorcy wszechstronnej wiedzy. Często trudno połapać się w gąszczu obowiązujących przepisów i nie chodzi tylko o przepisy podatkowe. Bardzo ważna jest znajomość m.in. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która ma za zadanie chronić interesy obu stron. Zobaczmy co zmienia ostatnia nowelizacja przepisów, szczególnie jeżeli chodzi o dodatkowe zabezpieczenia dla przedsiębiorców.

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów

Jak już rozpoczniemy prowadzenie działalności gospodarczej musimy mieć na uwadze, że wiele naszych działań będzie musiało być zgodne z obowiązującymi przepisami. Znana jest zasada, że nieznajomość przepisów nie uchroni nas przed ewentualnymi konsekwencjami. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów jest bardzo ważna, ponieważ zawarte są w niej najważniejsze regulacje zasad funkcjonowania w obrocie gospodarczym. Z założenia ma bronić praw konsumentów, ale i przedsiębiorców a w szczególności m.in.:

• przeciwdziałać praktykom ograniczającym konkurencję,
• zabezpieczać przed stosowaniem niedozwolonych klauzul w umowach,
• chronić przed narzucaniem nieuczciwych cen,
• ustrzec konsumentów przed nierzetelnymi informacjami na temat towaru czy usługi.

Organem kontrolnym jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), który otrzymuje i analizuje sygnały pochodzące z rynku i nadzoruje zachowania przedsiębiorców. Urząd dysponuje szerokim wachlarzem uprawnień i może nakładać niekiedy bardzo wysokie kary finansowe. Ustawa jest nowelizowana cyklicznie, w dzisiejszej publikacji odniesiemy się do ostatniej zmiany.

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

Ostatnia zmiana przepisów zaczęła obowiązywać od 20 maja 2023 r. Nowelizacja była podyktowana koniecznością implementacji przepisów unijnych do przepisów krajowych. Zasadniczym celem wprowadzanych zmian jest zwiększenie skuteczności egzekwowania unijnych zasad konkurencji na rynkach wewnętrznych wszystkich krajów unijnych. Niektóre zmiany mają charakter porządkujący i doprecyzowujący, inne wprowadzają nowe reguły, z którymi będą musieli mierzyć się przedsiębiorcy. Poniżej opiszemy tylko niektóre z wprowadzonych przepisów, których znajomość będzie pomocna dla przedsiębiorcy.

Przekazywanie informacji Prezesowi UOKiK

Przed zmianą przepisów Prezes UOKiK mógł zażądać przekazania dokumentów i informacji, w tym celu kierował pismo do przedsiębiorcy. Po zmianie ta zasada się nie zmieniała, jednak poszerzony został krąg osób, co do których takie żądanie można skierować. Obecnie Prezes może wystąpić z takim wnioskiem również do osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej a także do osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi o przekazanie informacji, dokumentów wskazanych w piśmie. Jak można przeczytać w uzasadnieniu do ustawy zmieniającej w kategorii takich osób mogą się znaleźć m.in.:

• osoby fizyczne, które dopuściły się praktyk antykonkurencyjnych prowadząc działalność gospodarczą a następnie ją zlikwidowały,
• aktualni i byli pracownicy przedsiębiorcy zaangażowanego w antykonkurencyjną praktykę,
• tzw. sygnaliści.

W piśmie Prezesa UOKiK musi być dokładnie sprecyzowany zakres żądanych informacji czy lista dokumentów, jakich oczekuje. Dodatkowo powinien zostać wskazany termin do ich przekazania i pouczenie o ewentualnych konsekwencjach w przypadku niewywiązania się z nałożonego obowiązku. Żądanie udzielenia informacji przez osoby fizyczne, wiąże się z zagwarantowaniem takim osobom wolności od samooskarżania. Oznacza to, że jeżeli przekazanie informacji naraziłoby ich lub ich najbliższych na odpowiedzialność karną, to mają prawo do odmowy udzielenia informacji.

Kontrola i przeszukanie

Jeżeli chodzi o kontrolę i przeszukanie, to przed nowelizacją Prezes UOKiK miał również uprawnienia w tym obszarze. Można było dokonać przeszukania m.in. w lokalu mieszkalnym lub w jakimkolwiek innym pomieszczeniu czy środku transportu, w którym mogły być przechowywane przedmioty, akta, księgi, dokumenty i informatyczne nośniki danych, które mogły mieć wpływ na ustalenie stanu faktycznego w prowadzonym postępowaniu. Przeszukania dokonywali funkcjonariusze Policji. Po zmianie przepisów uprawnienia do takich czynności nabyli pracownicy UOKiK. Na wniosek Prezesa w dalszym ciągu istnieje również możliwość skorzystania ze wsparcia Policji. Postanowienie w tej sprawie wydaje Sąd UOKiK a strona postępowania ma 7 dni na złożenie odwołania. Utrudnianie lub uniemożliwianie dokonanie przeszukania może się wiązać z nałożeniem dotkliwej kary finansowej. Dlatego zalecana jest szeroko rozumiana współpraca w takich przypadkach, co usprawni i przyspieszy cały proces.

Kary nakładane przez Prezesa UOKiK

W nowelizowanej ustawie dużo miejsca i uwagi przeznaczono na zagadnienia związane z nakładaniem kar, obniżaniem tych kar lub odstąpieniem od ich nałożenia. Co do zasady nakładane kary mają na celu doprowadzenie do zaprzestania nieuczciwych praktyk i naprawienia szkód, które spowodowały. Środków do realizacji tego celu może być wiele, część z nich jest wymieniona w ustawie, ale nie jest to katalog zamknięty. Należy mieć na uwadze, że kara nie zawsze musi mieć wymiar finansowy, ustawa przewiduje również środki zaradcze o charakterze behawioralnym lub strukturalnym, które powinny być proporcjonalne do popełnionego naruszenia i doprowadzić do skutecznego jego zaprzestania. W ustawie brakuje definicji działań behawioralnych czy strukturalnych, wskazana jest jedynie informacja na dużym poziomie ogólności, jakie działania noszą takie znamiona. Z uzasadnienia do ustawy wynika, że krajowe organy ochrony konkurencji powinny wybrać środek, najmniej uciążliwy dla danego przedsiębiorstwa. Pozostaje więc mieć nadzieję, że tak się będzie działo w praktyce.

Podsumowanie

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera bardzo wiele nowych przepisów, które są opisane w sposób bardzo obszerny i zawiły. Z tej też przyczyny w artykule napisano tylko o niektórych z nich a zasadniczą intencją było zwrócenie uwagi, że kolejna zmiana ustawy już obowiązuje. Jednak podmioty, które czują niedosyt przekazanej wiedzy powinny zajrzeć do przepisów, a w szczególności do obszernego uzasadnienia, które znajduje się pod projektem ustawy. Część wprowadzonych zmian jest nowych, a część modyfikuje dotychczasowe zapisy. Przedsiębiorcy muszą pamiętać, że nawet jak zakończą prowadzenie działalności, to i tak mogą zostać wezwani przez Prezesa UOKiK w uzasadnionych przypadkach. O ile zachodzi podejrzenie nieprzestrzegania przepisów można spodziewać się kontroli lub przeszukania. Kary nakładane przez Prezesa UOKiK są bardzo wysokie, jeżeli chodzi o wymiar finansowy, jednak nie trzeba tej informacji demonizować, ponieważ najczęściej zależy to od charakteru nieprawidłowości, ale również od rozmiaru prowadzonej działalności gospodarczej. Przed ukaraniem można również się bronić składając pismo do Prezesa UOKiK o obniżenie kary, czy wręcz od odstąpienie od jej nałożenia. Każdy przedsiębiorca powinien pamiętać, że nie tylko ma obowiązki, ale również prawa.