Ochrona przed oszustwami w e-commerce

Ochrona przed oszustwami w e-commerce – omówione zagadnienia:

Jakie są najczęstsze oszustwa internetowe?

Oszustwo to świadome wprowadzenie kogoś w błąd w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia szkody. W kontekście Internetu oszustwo polega na wykorzystaniu sieci, aby wyłudzić pieniądze, dane osobowe lub dostęp do kont, na przykład poprzez phishing, fałszywe sklepy czy kradzież tożsamości.

Oszustwo internetowe zostało uregulowane w przepisie art. 287 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, zgodnie z którym:

§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Jeżeli oszustwo popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Z powyższego przepisu wynika kilka kwestii:

Oszustwo komputerowe ma miejsce wtedy, gdy ktoś bez upoważnienia wpływa na przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych albo zmienia, usuwa lub wprowadza nowe dane, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia komuś szkody.
Kary za przestępstwo:
- w wersji „łagodnej” (§1) sprawca może być skazany na pozbawienie wolności od 3 miesięcy do 5 lat;
- w przypadku mniejszej wagi (§2) możliwe są łagodniejsze kary: grzywna, ograniczenie wolności lub więzienie do roku.
Jeśli oszustwo dotyczy osoby najbliższej, organy ścigania działają dopiero po wniosku pokrzywdzonego (§ 3).

Jeśli chodzi o oszustwa podczas zakupów online, a także wszelkie inne zagrożenia, które mogą przytrafić się podczas korzystania z usług internetowych, poniżej przedstawiamy listę najczęściej spotykanych przypadków oraz sposób, w jaki działają:

PHISHING – PODSZYWANIE SIĘ POD INSTYTUCJE

Przestępcy wysyłają fałszywe maile, SMS-y lub tworzą strony przypominające banki, sklepy czy firmy kurierskie.
Ich celem jest wyłudzenie loginów, haseł, danych karty lub innych informacji osobowych i finansowych.
Skutki są poważne – od utraty pieniędzy po kradzież tożsamości.

SCAM / FAŁSZYWE OFERTY

Oszustwa bazujące na manipulacji emocjami, np. fałszywe loterie, sprzedaż „super i jedynej takiej okazji” online, inwestycje, kredyty, nagrody, programy partnerskie, które w rzeczywistości mają na celu wyłudzenie środków finansowych.
Ofiara traci pieniądze, a sprawca osiąga korzyść finansową, często pozostając anonimowy.

SPAM – NOŚNIK ZAGROŻEŃ

Duże ilości niechcianych wiadomości e-mail czy postów w sieci ułatwiają ukrycie prawdziwych oszustw, takich jak phishing czy scam.
Mimo że spam nie zawsze jest przestępstwem, może prowadzić do ujawnienia danych lub infekcji złośliwym oprogramowaniem.

FAŁSZYWE SKLEPY INTERNETOWE

Sklepy wyglądają profesjonalnie, oferują atrakcyjne produkty, ale po dokonaniu płatności towar nigdy nie zostaje wysłany.
Sprzedawcy pozostają anonimowi, co uniemożliwia dochodzenie roszczeń.

OSZUSTWA NA PLATFORMACH SPRZEDAŻOWYCH

Na serwisach np. OLX czy Vinted kupujący lub sprzedawcy mogą wyłudzić pieniądze lub dane logowania, np. poprzez fałszywe linki „do odbioru płatności”.
Po transakcji oszuści znikają, a ofiary pozostają bez środków.
O tym, gdzie i jak zgłosić przestępstwo internetowe, przeczytasz w tym artykule.

PODRABIANE PRODUKTY

Towary niezgodne z opisem lub podróbki sprzedawane jako oryginały.
Brak możliwości reklamacji i atrakcyjna cena sprawiają, że ofiary tracą pieniądze
Więcej o sprzedaży podrabianych produktów przeczytasz tutaj.

WYŁUDZENIE DANYCH OSOBOWYCH

Oszuści celowo pozyskują dane osobowe, np. PESEL, adres, numer karty, aby wykorzystać je do kradzieży pieniędzy, zakładania kont bankowych lub zaciągania zobowiązań.
To poważne zagrożenie, które może mieć długotrwałe konsekwencje prawne i finansowe.
O tym, gdzie i jak zgłosić wyłudzenie danych osobowych, przeczytasz tutaj.

FAŁSZERSTWO W SERWISACH AUKCYJNYCH I OGŁOSZENIOWYCH

Dotyczą sprzedaży nieistniejących przedmiotów, fikcyjnych wynajmów mieszkań lub usług, które nigdy nie zostaną zrealizowane.
To klasyczne wyłudzenie pieniędzy od nieuważnych klientów.

Oszustwa podczas zakupów online to działania, których celem jest wyłudzenie pieniędzy, danych lub innych korzyści od użytkowników sieci, np. poprzez fałszywe sklepy, fałszywe e-maile czy fałszywe ogłoszenia. Często bazują na nieuwadze i zaufaniu ludzi, a nie na technicznych włamaniach.

Z kolei ataki hakerskie polegają na bezpośrednim naruszeniu systemów komputerowych, sieci lub oprogramowania. Hakerzy wykorzystują luki w zabezpieczeniach, aby:

włamać się do systemów i wykraść dane,
zainstalować złośliwe oprogramowanie (wirusy, ransomware, spyware),
przejąć kontrolę nad urządzeniami lub serwerami,
blokować dostęp do systemów (ataki typu DoS),
podsłuchiwać komunikację sieciową.

Jeśli chodzi o podstawowe zasady ochrony firmy przed atakami hakerskimi, to są nimi:

stosowanie silnych haseł i menedżera haseł,
ograniczenie uprawnień administracyjnych,
regularne aktualizacje oprogramowania,
tworzenie kopii zapasowych danych (backup),
szkolenia pracowników w zakresie cyberbezpieczeństwa,
wprowadzenie uwierzytelniania wieloskładnikowego,
monitorowanie systemów i przygotowanie planu reakcji na incydenty (Disaster Recovery Plan).

Więcej o atakach hakerskich przeczytasz tutaj.

WAŻNE – oszustwa internetowe atakują głównie ludzi, wykorzystując ich nieuwagę i zaufanie, natomiast ataki hakerskie uderzają w systemy i urządzenia, wykorzystując luki w oprogramowaniu.

Jak chronić się przed oszustwami internetowymi? Przede wszystkim ochrona przed oszustwami w sieci wymaga zarówno ostrożności i stosowania odpowiednich narzędzi.

Poniżej przedstawiamy praktyczne zasady, które pomogą zminimalizować ryzyko utraty danych lub pieniędzy:

SILNE I UNIKALNE HASŁA I WERYFIKACJA DWUETAPOWA

Stosuj kombinację małych i wielkich liter, cyfr oraz znaków specjalnych.
Włącz weryfikację dwuetapową na swoich kontach, to dodatkowa warstwa ochrony poza samym hasłem (nawet jeśli ktoś pozna Twoje hasło, nie będzie mógł zalogować się bez jednorazowego kodu wysyłanego na telefon lub generowanego przez aplikację).

WERYFIKACJA ŹRÓDEŁ WIADOMOŚCI I LINKÓW

Zanim klikniesz w link w e-mailu, SMS-ie czy w mediach społecznościowych, sprawdź jego prawdziwość.
Nie odpowiadaj na podejrzane wiadomości i nigdy nie podawaj swoich danych osobowych na stronach, które nie są oficjalnie zweryfikowane.

WERYFIKACJA SKLEPÓW I SPRZEDAWCÓW

Zanim dokonasz zakupu, sprawdź wiarygodność sklepu lub sprzedawcy i zwracaj uwagę na: dane kontaktowe i NIP/KRS, regulamin i politykę zwrotów, opinie innych klientów w Internecie.
Dzięki temu łatwiej unikniesz fałszywych sklepów i oszustw na platformach sprzedażowych.

OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

Ogranicz udostępnianie swoich danych w Internecie.
Przechowuj ważne dokumenty w bezpiecznym miejscu, a te, które nie są już potrzebne, to usuń.

AKTUALIZACJE OPROGRAMOWANIA

Regularnie instaluj poprawki systemowe i aktualizacje aplikacji.

ANTYWIRUS I FIREWALL

Zainstaluj i aktualizuj programy antywirusowe oraz zapory sieciowe (firewall), które pomagają one wykrywać i blokować złośliwe oprogramowanie, ransomware oraz inne zagrożenia w sieci.

CZUJNOŚĆ

Obserwuj swoje konta bankowe, profile w mediach społecznościowych oraz historię płatności.

BEZPIECZNE METODY PŁATNOŚCI

Korzystaj z płatności przez zaufanych pośredników lub BLIK bezpośrednio w aplikacji bankowej.
Karty kredytowe często oferują opcję chargeback, która umożliwia odzyskanie środków w przypadku oszustwa.

Co zrobić, gdy padniesz ofiarą oszustwa?

Jeśli staniesz się ofiarą oszustwa internetowego, kluczowe jest szybkie i odpowiednie działanie. Poniżej znajdziesz praktyczny przewodnik krok po kroku, jak zgłosić sprawę i zabezpieczyć się przed dalszymi konsekwencjami.

ZABEZPIECZ DOWODY

Zapisuj wszystkie istotne informacje: e-maile, linki, dane sprzedawcy, korespondencję oraz wszelkie dokumenty związane z transakcją. Im więcej szczegółów przekażesz, tym łatwiej będzie organom wyjaśnić sprawę i podjąć odpowiednie działania.

Podczas zgłaszania przestępstwa warto uwzględnić:

okoliczności wyłudzenia – w jaki sposób doszło do utraty danych (phishing, fałszywy telefon od rzekomego konsultanta, fałszywa strona internetowa itp.);
osoby lub podmioty zaangażowane – adresy e-mail, numery telefonów, linki do stron internetowych lub inne informacje identyfikujące sprawców;
rodzaj wyłudzonych danych – PESEL, numer dowodu osobistego, dane logowania do bankowości internetowej czy karty płatniczej;
sposób kontaktu oszustów – telefon, e-mail, SMS, media społecznościowe;
poniesione straty lub ryzyko strat – finansowe lub inne konsekwencje wynikające z wyłudzenia danych.

ZGŁOŚ SPRAWĘ ODPOWIEDNIM INSTYTUCJOM

Przestępstwo internetowe możesz zgłosić w kilku miejscach:

Policja – w dowolnej jednostce, jeśli padłeś ofiarą oszustwa lub wyłudzenia danych;
Prokuratura – każda jednostka przyjmie zgłoszenie, zwłaszcza gdy doszło do wyłudzenia danych osobowych wykorzystanych do oszustwa, kradzieży tożsamości lub wyłudzenia środków finansowych (art. 304 Kodeksu postępowania karnego);
CERT Polska – jednostka zajmująca się incydentami cyberbezpieczeństwa (phishing, ataki hakerskie, fałszywe strony internetowe);
UODO (Urząd Ochrony Danych Osobowych) – jeśli przestępstwo dotyczy naruszenia danych osobowych, można zgłosić wyciek lub nieautoryzowany dostęp do danych;
UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów) – w przypadku oszustw konsumenckich, np. fałszywych sklepów internetowych;
Bank lub operator usług – jeśli wyłudzenie dotyczyło kont bankowych, kart kredytowych lub usług telekomunikacyjnych, należy natychmiast powiadomić odpowiednie instytucje w celu zablokowania dostępu i powstrzymania dalszych transakcji.

KORZYSTAJ Z NARZĘDZI CYFROWYCH – mObywatel

Aplikacja mObywatel oferuje funkcję „Bezpiecznie w sieci”, umożliwiającą zgłaszanie:

złośliwych stron internetowych,
podejrzanych e-maili,
podejrzanych SMS-ów.

Zgłoszenia trafiają bezpośrednio do zespołu CERT Polska, który analizuje sytuację i podejmuje odpowiednie działania. Użytkownicy mogą również korzystać z kategorii „Inne”, jeśli zagrożenie nie pasuje do standardowych scenariuszy.

Pobierz darmowy wzór zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa internetowego.

Podsumowanie

Oszustwa internetowe w e-commerce przybierają różne formy od phishingu i fałszywych sklepów, przez scam, podróbki, ransomware, aż po kradzież tożsamości czy wyłudzenie danych osobowych. Każde z tych przestępstw może prowadzić do poważnych konsekwencji, zarówno finansowych, jak i prawnych, dlatego tak istotna jest świadomość zagrożeń i odpowiednia ochrona. Najskuteczniejsze metody obrony obejmują weryfikację sklepów i sprzedawców, sprawdzanie linków oraz wiadomości, stosowanie silnych i unikalnych haseł wraz z weryfikacją dwuetapową, aktualizację oprogramowania oraz korzystanie z bezpiecznych metod płatności.

Ważne jest również monitorowanie kont i zachowanie czujności wobec nietypowych działań. W przypadku padnięcia ofiarą oszustwa kluczowe jest szybkie zgłoszenie sprawy do odpowiednich instytucji – policji, prokuratury, CERT Polska, UODO, UOKiK czy banku – oraz zabezpieczenie wszystkich dowodów, które mogą pomóc w ściganiu sprawcy. Świadome i ostrożne korzystanie z usług online pozwala minimalizować ryzyko i bezpiecznie cieszyć się zakupami w sieci.