Stanowisko pracy osoby z niepełnosprawnością

P.P.: Ważna jest też kwestia słownictwa i kształtowania. Na przykład kwestia nie mówi się już o „upośledzeniu”. Jestem osobą z niepełnosprawnością, z niepełnosprawnością ruchową. Należy o tym szeroko mówić, żeby faktycznie ten język się powolutku zmieniał. Mówimy o osobie z niepełnosprawnością, a nie o osobie niepełnosprawnej, bo niepełnosprawność to jest jedna tylko z cech. Ja mogę być także inteligentny, szybki, wyrazisty. A dodatkowo niepełnosprawny. W kwestii stanowiska pracy są dwa ważne punkty. Pierwszym jest dostępność, a mianowicie rzecz dzisiaj już określona w ustawach o dostępności. Warsztat pracy musi być dostępny dla osób ze szczególnymi potrzebami.

Teraz drugie słowo – logika. Jeżeli chodzi o kwestie niepełnosprawności ruchowej, to wiadomo, że potrzebujemy miejsca, gdzie nie będzie schodów, gdzie będzie winda, gdzie będę mógł spokojnie wjechać do pomieszczeń na swoim wózku, także elektrycznym, bo będą one szerokie, będzie biurko, które będzie dostosowane, będzie łazienka. To wszystko jest takie logiczne, nawet nie trzeba się bardzo mocno skupiać. Są też przecież inne niepełnosprawności, na przykład niepełnosprawność wzrokowa czy słuchowa. W tym przypadku nie tylko dostępność architektoniczna się liczy, ale także dostępność cyfrowa. Osoby niedowidzące potrzebują komputerów, tabletów i programów, które będą pracowały z tymi urządzeniami.

Pracuję w Urzędzie Marszałkowskim i przede wszystkim, poza wejściem do urzędu, potrzebuję jakiegoś oznaczenia, piktogramu, potrzebuję łazienki, pokoju i bardzo często potrzebuję także asystenta, bo jest dzisiaj taka usługa dla osób z niepełnosprawnościami, który będzie mnie wspierał i pomagał w tym, czego ja zrobić po prostu nie mogę. W Urzędzie Marszałkowskim podobnie jak w innych instytucjach publicznych, czyli także w gminie czy powiecie, obecny jest koordynator dostępności.

P.P.: Bardzo różnie bywa. Jeżeli jednak pracodawca już kieruje ofertę w stronę osób z niepełnosprawnościami i chciałby te osoby wspierać w ruszeniu do pracy, to dla mnie logicznym posunięciem byłoby przeczytanie przynajmniej pewnych instrukcji, które pokażą, w jaki sposób to miejsce można przygotować.

Na stronie PFRON-u, można znaleźć bardzo wiele podręczników czy filmów, które będą pomocne w przygotowaniu się do tego, co to jest w ogóle niepełnosprawność i jak wygląda savoir-vivre wobec tych osób, a następnie szukać już tego, w jaki sposób taka oferta dla pracy powinna być przygotowywana.

B.P.-C.: Prawo za dużo tutaj tak konkretów nam nie przedstawi, ze względu na to, że podchodzimy do człowieka, którego zatrudniamy. Jeżeli bierzemy pod uwagę osoby na przykład niesłyszące, słabosłyszące czy niewidome, to każda z nich będzie w jakiś tam sposób wymagała indywidualnego podejścia.

Ważna jest też świadomość zespołu, w którym pracujemy. Jeżeli mamy nowego członka zespołu, to inni pracownicy też powinni być otwarci na nowe sposoby komunikacji. Każdy przecież wykonuje pracę, komunikuje się z kimś i nagle się okazuje, że jednak nie w taki sposób powinien się komunikować. Osoby, które nie słyszą, powinny w jakiś inny sposób być informowane o tym, że coś się dzieje. Chodzi więc tutaj o rozwiązania techniczne, związane z bezpieczeństwem – coś, co będzie na wysokości ich wzroku sygnalizowało różne kwestie lub osoba, która będzie odpowiedzialna między innymi za kontakt z osobą niesłyszącą.

Kolejną sprawą jest język migowy, którym przecież się nie posługujemy. To, że ja teraz napiszę coś na kartce i pokażę, to nie oznacza, że będzie to zrozumiałe dla osoby niesłyszącej, dlatego że dla niej język polski jest językiem obcym. Można więc na przykład skorzystać z pomocy asystenta, który by wspierał takie osoby.

P.P.: Zgadzam się. Trzeba jasno zapamiętać, że każda osoba jest inna. Niezależnie od tego, czy jest to osoba z dysfunkcją wzroku, czy całkowicie niewidoma, a może jedynie z lekką niepełnosprawnością wzrokową, trzeba porozmawiać i dopiero wtedy określić jej potrzeby. Człowiek, który ma niepełnosprawność ruchową, może się poruszać na wózku, ale może być też o kulach albo poruszać się z chodzikiem, a nawet w ogóle normalnie chodzić, ale mieć na przykład jakiś problem z biodrem i tak dalej, i tak dalej. Żeby ten kontakt był i żeby szczera rozmowa faktycznie miała miejsce, każda osoba powinna być po prostu jasno poinformowana. To jest bardzo istotne.

B.P.-C.: Tak, ponieważ to wynika to z ustawy o rehabilitacji i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Tam znajdziemy normy czasu pracy, informacje o dodatkowym urlopie i inne rozwiązania, których nie ma w kodeksie pracy. Natomiast ta ustawa obowiązuje od momentu, kiedy osoba przedstawi nam orzeczenie o niepełnosprawności. Pamiętajmy, że są orzeczenia o różnych stopniach niepełnosprawności: lekkim, znacznym i umiarkowanym. Jeżeli mamy pracownika, który ma orzeczenie o niepełnosprawności lekkiej, znacznej i w umiarkowanym stopniu, to wtedy na przykład dajemy mu 15 minut więcej czasu na odpłatną przerwę.

Czas pracy jest skrócony dla osób z umiarkowanym znacznym stopniem niepełnosprawności, czyli od momentu, kiedy one przedstawiają pracodawcy, że mają takie orzeczenie, to od tego dnia będą wykonywać pracę dobowo 7 godzin, tygodniowo 35. Oczywiście ogólnie mówimy o zakazie pracy w godzinach nadliczbowych czy w porze nocnej, ale są wyjątki, m.in. pracownicy ochrony, którzy zazwyczaj pracują po 24 godziny. Taki pracownik musi uzyskać zgodę lekarza na to, żeby mógł pracować dłużej i pracować w porze nocnej.

Najkorzystniejszy jest chyba ten odpłatny 10-dniowy urlop, ale prawa do niego nie nabywa się od razu, ale dopiero po roku od momentu nabycia danego stopnia niepełnosprawności. Do tego dochodzą takie rozwiązania jak możliwość wykorzystania 21 dni na tak zwany turnus rehabilitacyjny, który też jest odpłatny i w ramach niego istnieje możliwość wychodzenia na różnego rodzaju badania.

P.P.: Oczywiście to zależy od charakteru pracy. Ja, z racji tego, że jestem pełnomocnikiem Marszałka, nie kieruję się konkretnie godzinami czasu pracy, ponieważ czasami jestem w pracy wieczorami, popołudniami, a jak ktoś do mnie dzwoni, to przecież też nie zostawię telefonu, bo uważam, że ludzie potrzebują pomocy.

Jest bardzo wiele tego typu atutów społecznych związanych chociażby z tym, że człowiek może mieć psa asystującego czy asystenta, który wspomaga osoby komunikujące się językiem migowym. Najważniejsza jest jednak chęć do pracy i to ona może zachęcić pracodawców, żeby osoby z niepełnosprawnościami zatrudniać. A dlaczego fajnie ich zatrudniać? Po pierwsze są te profity, o których rozmawialiśmy. Ważniejsze jest to, że osoby z niepełnosprawnościami często są lojalnymi pracownikami i są bardzo profesjonalnie przygotowane do swoich zadań. One oczywiście muszą być jasno określone i sprecyzowane. Jak pracodawca i taka osoba z niepełnosprawnością, na przykład intelektualną, w końcu się dogadają i zobaczą, jakie proste są te formy pomocy, to taka osoba z niepełnosprawnością intelektualną na pewno będzie oddanym, lojalnym pracownikiem.

Bardzo ważny jest aspekt społeczny, dlatego że jeżeli ludzie zaczną się angażować w życie społeczne, a widać, chociażby w naszym mieście, że tych ludzi z niepełnosprawnością jest coraz więcej, to w pewnym momencie ci ludzie sami mają taką już zajawkę tego, że może podjęliby pracę.

Jest jeszcze kwestia pułapki rentowej — jeżeli człowiek ma rentę i przekroczy pewne wskaźniki związane z zatrudnieniem, to trzeba oddawać. W środowisku osób z niepełnosprawnościami mówimy o tym już od wielu lat. Nie jest to jeszcze w żaden sposób rozwiązane, ale zakładam, że kiedyś do tego dojdzie.