Zatrudnienie pracownika powołanego do wojska daje mu pewne uprawnienia, których musi przestrzegać jego pracodawca. Oprócz obowiązków, pracodawcy przysługuje także dodatkowa korzyść w postaci rekompensaty pieniężnej od wojska na pokrycie kosztów nieobecności pracownika.
Rodzaj służby wojskowej
Zanim przystąpimy do omawiania praw i obowiązków pracodawcy zatrudniającego na etacie pracownika powołanego do służby wojskowej, warto poznać jej rodzaje.
Ustawa o obronie Ojczyzny wskazuje nam, że do czynnej służby wojskowej należy:
- zasadnicza służba wojskowa – obowiązkowa i dobrowolna,
- terytorialna służba wojskowa,
- służba w aktywnej lub pasywnej rezerwie,
- zawodowa służba wojskowa,
- służba w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Terytorialna służba wojskowa (TSW)
TSW może być pełniona dyspozycyjnie albo rotacyjnie. Służba rotacyjna odbywa się w dniach określonych przez dowódcę – co najmniej raz w miesiącu przez okres 2 dni w czasie wolnym od pracy. W pozostałe dni, żołnierz TSW pełni służbę dyspozycyjnie (poza jednostką wojskową) – od 1 roku do 6 lat.
Żołnierz ma obowiązek niezwłocznie (po zapoznaniu się z wykazem od dowódcy wojskowego) zawiadomić swojego pracodawcę o fakcie powołania do TSW oraz o dniach pełnienia tej służby, z wyjątkiem przypadku pełnienia służby w trybie natychmiastowego stawiennictwa. W tej sytuacji, pracodawca zostaje powiadomiony przez dowódcę jednostki wojskowej, do której żołnierz został wezwany, od razu po jego stawieniu się do służby.
Pracodawca musi wypłacić odprawę pracownikowi
Pracownikowi, który został powołany do terytorialnej służby wojskowej po raz pierwszy (zarówno do służby rotacyjnej, jak i dyspozycyjnej), przysługuje prawo do odprawy w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
Odprawa dla pracownika-żołnierza przysługuje nawet, jeśli TSW będzie odbywać się w weekendy (dni wolne od pracy). Wypłaty dokonuje pracodawca, a odprawa podlega opodatkowaniu.
Uwaga! Odprawa dla pracownika-żołnierza nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.
Warto tu zauważyć, że przepisy (art. 306 ust. 2 ustawy o obronie Ojczyzny) nie przewidują rekompensaty dla służby innej niż terytorialna służba wojskowa. Zatem odprawy nie dostanie pracownik powołany na ćwiczenia wojskowe, żołnierz rezerwy czy służby czynnej. Odprawa pieniężna od pracodawcy przysługuje więc tylko żołnierzowi OT. Wypłacona dla pracownika odprawa jest refundowana przez wojsko.
UWAGA! Ustawa z listopada 2024 roku wprowadza zmianę w zakresie wypłacanej przez pracodawcę odprawy. Zgodnie z nią zamiast odprawy wypłacanej przez pracodawcę, a następnie refundowanej przez wojskowe centrum rekrutacji zostaje wprowadzone świadczenie początkowe dla żołnierzy OT. Będzie ono wypłacane bezpośrednio przez jednostkę wojskową po odbyciu szkolenia podstawowego lub szkolenia wyrównawczego. Wysokość świadczenia to 50% przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego.
Urlop z pracy dla terytorialsa
Zgodnie z art. 305 ustawy o obronie Ojczyzny, pracodawca powinien udzielić urlopu bezpłatnego pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy.
Urlopu udziela się na wniosek pracownika, a w przypadku wezwania w trybie natychmiastowego stawiennictwa – na podstawie zawiadomienia szefa wojskowego centrum rekrutacji.
W czasie trwania urlopu bezpłatnego, pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, w tym także urlop.
Nieodpłatne zwolnienie z pracy
Pracownik-żołnierz OT ma prawo do 2 dni nieodpłatnego zwolnienia od pracy. Ponadto na wniosek pracownika, który pełnił terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, jednorazowo, nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 dni, pracodawca jest obowiązany udzielić mu zwolnienia od pracy po odbyciu tej służby na 1 dzień, bez zachowania prawa do wynagrodzenia. Pracodawca na ten czas nie musi wypłacać wynagrodzenia, jednak jeśli chce – może to uczynić. Ma tu dowolność decyzji.
Ochrona stosunku pracy żołnierza Wojskowej Służby Terytorialnej
W zakresie rozwiązania umowy o pracę oraz ponownego zatrudnienia po służbie przez dotychczasowego pracodawcę, zastosowanie mają zasady, jak dla żołnierza zasadniczej służby wojskowej, które opisaliśmy w artykule: Pracownik na etacie powołany do zasadniczej służby wojskowej.
Świadczenie pieniężne dla pracodawcy zatrudniającego terytorialsa
Pracodawcy zatrudniającemu pracownika będącego żołnierzem pełniącym służbę wojskową rotacyjnie przysługuje świadczenie pieniężne za dni, w których pełnił on służbę wojskową, czyli rekompensata kosztów nieobecności pracownika. Obejmuje ona zwrot wydatków, które poniósł pracodawca w związku z opuszczeniem przez pracownika stanowiska pracy oraz wypłaconą odprawę.
Rekompensata dla pracodawcy nie dotyczy kosztów wynagrodzenia dla osoby zastępującej.
Ile wynosi refundacja, jak ją obliczać, gdzie złożyć wniosek o wypłatę rekompensaty oraz jakie wydatki dokładnie podlegają zwróceniu opisaliśmy w podlinkowanym artykule.
Dorota Łesak 
Umowy zlecenia i o dzieło oskładkowane od 2024
Małgorzata Jagusiak
Składka zdrowotna a podatek liniowy – jak obliczyć jej wysokość w 2024?
Sprzedaż za symboliczną cenę lub za darmo – jak odliczyć VAT?
Składka zdrowotna – jak będzie się kształtować w 2024 roku?
