Czy Urząd Skarbowy może zablokować konto bankowe przedsiębiorcy? W jakich przypadkach?

Blokada konta bankowego przedsiębiorcy: STIR

Blokada rachunku w systemie STIR jest stosowana w celu przeciwdziałania wyłudzeniom skarbowym, szczególnie w kontekście karuzel VAT. Za pomocą tego systemu KAS analizuje dane przekazywane przez banki i SKOK-i oraz porównuje z danymi podatkowymi w swoich systemach skarbowych, np. z plikami JPK.

Dzięki automatycznej wymianie informacji, Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) może szybko analizować transakcje i w razie potrzeby blokować rachunki bankowe, aby zapobiec transferowi środków pochodzących z wyłudzeń.

Więcej o systemie STIR przeczytasz w artykule: STIR: nowe narzędzie walki z wyłudzeniami VAT

Postanowienie o blokadzie zazwyczaj wydaje szef KAS, ale ma on możliwość delegowania tego zadania naczelnikom urzędów celno-skarbowych.

Które konta bankowe podlegają blokadzie przez skarbówkę?

W ramach procedury STIR analizie podlegają informacje o transakcjach na kontach tzw. podmiotów kwalifikowanych, czyli osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą, osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, ale posiadających zdolność prawną.

W ramach tej procedury zablokowany może być:

• rachunek rozliczeniowy,
• rachunek lokaty terminowej,
• rachunek SKOK,
• rachunek VAT.

System blokujący konta STIR nie obejmuje rachunków bankowych osób fizycznych, służących do ich prywatnych rozliczeń.

W jakich przypadkach urząd może zablokować konto?

Szef KAS może zażądać blokady rachunku, jeżeli posiadane informacje, w szczególności wyniki analizy ryzyka dokonanej przez STIR wskazują, że posiadacz rachunku może wykonywać czynności zmierzające do wyłudzenia skarbowego, a blokada rachunku jest konieczna, aby temu przeciwdziałać.

Wskaźnik ryzyka jest ustalany przez system STIR na podstawie algorytmów i kryteriów, które obejmują obszary:

• ekonomiczne – ocena transakcji w kontekście działalności gospodarczej i ich uzasadnienia;
• geograficzne – analiza transakcji z krajami o wysokim ryzyku wyłudzeń skarbowych;
• przedmiotowe – ocena działalności gospodarczej pod kątem podatności na wyłudzenia;
• behawioralne – identyfikacja nietypowych zachowań podatników;
• powiązaniowe – weryfikacja powiązań z podmiotami, które mogą być zaangażowane w wyłudzenia skarbowe.

Wyłudzenia skarbowe

Jak czytamy wyżej, blokadę konta bankowego przedsiębiorcy można zastosować jedynie w związku z uzasadnionym podejrzeniem o wyłudzenia skarbowe.

Wyłudzeniami skarbowymi są konkretne czyny wymienione w Kodeksie karno skarbowym – w art. 54-56, 62 oraz 76, oraz w Kodeksie karnym – w art. 270a, 271a, art. 277a oraz 258 § 1-3. To np.:

• nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania,
• firmanctwo,
• oszustwo podatkowe,
• naruszenie procedury rachunkowej,
• bezpodstawny zwrot podatku,
• fałszerstwo faktur,
• przestępczość zorganizowana,
• udział w zorganizowanej grupie przestępczej w zakresie ww. czynów.

Jak długo trwa blokada konta bankowego?

Podstawowym okresem, na jaki może być zablokowane konto bankowe to 72 godziny (nie wliczamy w ten okres soboty, niedzieli i dni ustawowo wolnych od pracy).

Blokada rachunku może zostać przedłużona do maksymalnie 3 miesięcy – jeśli skarbówka będzie posiadać uzasadnioną obawę, że właściciel rachunku nie wywiąże się z zobowiązań podatkowych przekraczających równowartość 10 000 euro. Wniosek o przedłużenie blokady, szef KAS musi złożyć w czasie jej trwania. W przeciwnym razie nie będzie on skuteczny.

W trakcie blokady, szef KAS może zmienić czas jej trwania lub ją uchylić, jeśli przesłanki do jej utrzymania przestaną obowiązywać.

Czy możliwa jest wypłata środków z zablokowanego konta?

Zasadniczo, w czasie blokady rachunku bankowego nie można wypłacać środków, z pewnymi wyjątkami.

Na wniosek właściciela rachunku, szef KAS może, w drodze postanowienia, wyrazić zgodę na wypłatę z zablokowanego rachunku środków na:

• wynagrodzenie za pracę wypłacane na podstawie umowy o pracę zawartej co najmniej 3 miesiące przed dniem dokonania blokady rachunku wraz z zaliczką na podatek oraz składkami ZUS należnymi od wypłacanego wynagrodzenia – po przedłożeniu odpisu listy płac oraz dokumentu potwierdzającego zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych;
• alimenty lub rentę o charakterze alimentacyjnym – po przedłożeniu tytułu stwierdzającego obowiązek do płacenia alimentów lub renty;
• zapłatę zobowiązania podatkowego lub należności celnej przed terminem płatności;
• zwolnienie środków z zablokowanego rachunku podmiotu kwalifikowanego – na wniosek podmiotu kwalifikowanego w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

W powyższych przypadkach, szef KAS może, ale nie musi wyrazić zgody na dokonanie płatności z zablokowanego rachunku bankowego.

Dodatkowo skarbówka może zwolnić środki z zablokowanego rachunku na zapłatę zaległości podatkowej/celnej oraz odsetek za zwłokę, w przypadku złożenia deklaracji, korekty deklaracji lub zgłoszenia celnego.

Czy urząd powiadamia o blokadzie?

Szef KAS wysyła żądanie blokady rachunku do banku i powiadamia o tym odpowiedni urząd skarbowy. Bank po otrzymaniu żądania, niezwłocznie dokonuje blokady rachunku. Szef KAS nie informuje jednak o tym właściciela rachunku.

Także bank nie ujawnia informacji o żądaniu ani o blokadzie rachunku, chyba że jego posiadacz złoży stosowny wniosek o udzielenie informacji.

Skutki blokady konta bankowego

Blokada konta bankowego przez KAS prowadzi do kontroli celno-skarbowej oraz działań dochodzeniowo-śledczych. Dodatkowo, w przypadku uzasadnionego podejrzenia wyłudzenia skarbowego, organy informują prokuraturę.

Blokada rachunku skutkuje także wykreśleniem podatnika z rejestru VAT, bez powiadomienia o tym danej osoby.

Komu urząd skarbowy zablokował konto?

W latach 2018-2022, w ramach procedury STIR, zostało zablokowanych 4035 rachunków bankowych należących do 865 podmiotów objętych blokadami. Kwota zablokowanych środków to 354,4 mln zł, a kwota szacowanych uszczupleń Skarbu Państwa to 2,2 mld zł. Poniżej wybrane sytuacje, w których zablokowano konta bankowe:

• Styczeń 2020: zabezpieczono łącznie na rachunku bankowym oraz w gotówce znalezionej w miejscu prowadzenia działalności ponad 750 tys. zł – jeden z przedsiębiorców otrzymywał na rachunek bankowy płatności od kontrahentów na wysokie kwoty, które nie były udokumentowane oraz płacił za zakupy firmom bez śladu w dokumentacji podatkowej;
• Lipiec 2020: zabezpieczono na 8 rachunkach bankowych jednego podmiotu ponad 5 mln zł – podmiot z branży rekrutacji wykorzystywał sektor finansowy do wyłudzeń skarbowych;
• Grudzień 2022: wykryto wyłudzenia skarbowe w branży tekstylnej na ok. 1 mln zł – spółka nie płaciła dostawcom za pośrednictwem rachunków bankowych, wszystkie pieniądze, które wpływały na jej rachunki bankowe były na bieżąco wypłacane w bankomatach;
• Maj 2024: na rachunkach bankowych zablokowano kwotę 6,8 mln zł – sprawa dotyczyła kierowania i udziału w zorganizowanej grupie przestępczej oraz wystawiania i posługiwania się fałszywymi fakturami VAT dotyczącymi podnajmu usług pracowniczych z udziałem obcokrajowców.

Statystyki blokad rachunków za konkretne lata można sprawdzić na stronie KAS, w których czytamy, że najwięcej blokad rachunków dokonano w stosunku do podmiotów działających w e-handlu, działalności agencji pracy tymczasowej oraz branżach wyrobów tekstylnych i paliw.

Źródło: sprawozdanie STIR za 2020 rok

Kiedy nie można zablokować konta w ramach procedury STIR

Blokady rachunku STIR nie można zastosować m.in:

• na rachunkach osób nieprowadzących działalności gospodarczej, gdyż ich środki są chronione;
• gdy brak jest uzasadnionej obawy o wyłudzenia skarbowe, sama analiza ryzyka nie jest wystarczająca do zablokowania rachunku;

Blokada rachunku bankowego – czy jest się czego bać?

Uczciwy przedsiębiorca prowadzący rzetelną księgowość nie musi obawiać się blokady konta bankowego, ponieważ jest ono nakładane w razie uzasadnionych podejrzeń fiskusa o wyłudzenia skarbowe. A zatem nie każde działanie powinno powodować zablokowanie konta bankowego – szef KAS nie ma w tym zakresie pełnej dowolności, gdyż powinien on posiadać informacje wskazujące na możliwość wyłudzeń skarbowych.

Jeśli na przedsiębiorcę niesłusznie zostanie nałożona blokada konta bankowego, może on starać się o odszkodowanie, jeśli była ona bezpodstawna lub niewłaściwie przeprowadzona.