Czy za niewykonane dzieło przysługuje wynagrodzenie?

Co w przypadku, gdy wykonawca nie wykonana dzieła w ogóle albo w określonym w umowie terminie – czy można zatem żądać wynagrodzenia na niewykonane dzieło? O tym niniejszy artykuł.

Umowa o dzieło a przepisy prawa

Zgodnie z przepisem art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Obowiązki stron

Wykonawca jako podmiot przyjmujący zamówienie jest zobowiązany jest do wykonania umówionego dzieła zgodnie z treścią zawartej umowy oraz zgodnie z posiadanymi umiejętnościami oraz zachowaniem należytej staranności. Rezultat jego pracy stanowi wytworzenie dzieła o cechach zindywidualizowanych, nieistniejącego w takiej postaci przed rozpoczęciem wykonywania umowy.

Natomiast podstawowym obowiązkiem występującym po stronie zamawiającego to przede wszystkim zapłata umówionego wynagrodzenia oraz ewentualne współdziałanie przy wykonywaniu dzieła. Niemniej w umowie o dzieło może być zawarte zobowiązanie zamawiającego do dostarczenia odpowiednich materiałów/narzędzi wykonawcy w celu wykonania dzieła.

Przedmiot

Przedmiotem umowy o dzieło jest zobowiązanie do wykonania określonego dzieła i osiągnięcia indywidualnego rezultatu, który powinien mieć byt: samoistny, obiektywnie osiągalny i pewny.

Forma zawarcia umowy o dzieło

Co do zasady, umowa o dzieło zawierana jest w formie dowolnej, bowiem przepisy Kodeks cywilnego nie przewidują w tym zakresie żadnych ograniczeń. Jednakże przepisy szczególne mogą przewidywać konieczność zawarcia tego typu umowy wyłącznie w formie pisemnej.

Chcesz wiedzieć jakie są różnice między umową o dzieło a umową zlecenie? Zajrzyj tutaj.

Wynagrodzenie

Jak już wcześniej wskazano, obowiązkiem zamawiającego jest wypłata wykonawcy wynagrodzenia za wykonanie określonego w umowie działa. Przepisy Kodeksu cywilnego w art. 628-635 szczegółowo regulują kwestię wynagrodzenia. Jednakże podstawowym przepisem jest art. 628 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że:

• Wysokość wynagrodzenia za wykonanie dzieła można określić przez wskazanie podstaw do jego ustalenia Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia ani nie wskazały podstaw do jego ustalenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Jeżeli także w ten sposób nie da się ustalić wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie [por. § 1];
• Przepisy dotyczące sprzedaży według cen sztywnych, maksymalnych, minimalnych i wynikowych stosuje się odpowiednio [por. § 2].

Wysokość wynagrodzenia może być wskazana przez strony wprost w umowie bądź też strony mogą także ją określić poprzez wskazanie podstaw jego ustalenia. Mogą być to parametry związane np. z czasem pracy, nakładem pracy, ceny materiałów, a nawet kurs walutowy. W przypadku trudności z ustaleniem wartości zwykłego wynagrodzenia za dzieło tego rodzaju (przykładowo z uwagi na wyjątkowy charakter prac wykonawcy zamówienia), należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy oraz innym nakładom przyjmującego zamówienie.

WAŻNE – w sytuacji gdy strony w umowie o dzieło nie ustaliły wynagrodzenia, nie pozbawia to przyjmującego zamówienie prawa do otrzymania wynagrodzenia. Umowa o dzieło zawsze będzie umową odpłatną, a przepis art. 628 Kodeksu cywilnego daje szereg możliwości określenia wysokości wynagrodzenia.

Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie sądowym określenie wysokości wynagrodzenia wykonawcy nie stanowi postanowienia przedmiotowo istotnego umowy o dzieło. Jeżeli strony nie określiły w umowie o dzieło wysokości wynagrodzenia lub nie wskazały podstaw jego ustalenia, stosuje się zasady wskazane w art. 628 § 1 Kodeksu cywilnego [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., sygn. akt II CSK 450/13].

Wynagrodzenie za niewykonane dzieło

Odstąpienie od umowy w wyniku opóźnienia w wykonaniu dzieła

Przepisem art. 635 Kodeksu cywilnego stanowi, że Jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.

Przepisy dotyczące umowy o dzieło nie zawierają podstaw umożliwiających wypowiedzenie umowy o dzieło. Niemniej analizowany przepis daje zamawiającemu możliwość do odstąpienia od umowy w sytuacji, gdy przyjmujący zamówienie pozostaje w takiej zwłoce, która uprawdopodobnia, że nie będzie możliwe rozpoczęcie bądź ukończenie wykonania dzieła w terminie. Uprawnienie zamawiającego do odstąpienia od umowy wygasa w chwili, gdy przyjmujący zamówienie umożliwi mu odbiór ukończonego dzieła.

WAŻNE – prawo do natychmiastowego odstąpienia od umowy może istnieć także w razie niewykonania w terminie poszczególnych etapów dzieła.

Wynikające z analizowanego przepisu prawo odstąpienia od umowy o dzieło może być wykonywane przez zamawiającego zarówno przed upływem terminu ukończenia dzieła oraz po tym terminie.

Odstąpienie od umowy

Z kolei zgodnie z przepisem art. 644 Kodeksu cywilnego Dopóki dzieło nie zostało ukończone, zamawiający może w każdej chwili od umowy odstąpić płacąc umówione wynagrodzenie. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.

Istota powołanej regulacji sprowadza się do rozumienia pojęcia dzieła nieukończonego, tj. takiego, w stosunku do którego nie nastąpiło zakończenie realizacji (wykonania dzieła zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez obie strony).

Wypłata wynagrodzenia za niewykonane dzieło w części

W przypadku odstąpienia na podstawie zarówno przepisu art. 635 i art. 644 Kodeksu cywilnego zamawiającemu przysługuje prawo do odliczenia od należnego wykonawcy wynagrodzenia kwoty, jaką ten zaoszczędził, nie wykonując dzieła do końca. Może być to kwota stanowiąca wartość nieużytych materiałów czy zaoszczędzonego czasu (tzw. robocizna).

WAŻNE – podstawa odstąpienia od umowy o dzieło przez zamawiającego nie zachodzi w sytuacji, gdy za opóźnienie z wykonaniem działa odpowiedzialne są obie strony umowy, a nie tylko przyjmujący zamówienie.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 listopada 2014 r., sygn. akt I ACa 1054/14 wskazano, że W wypadku odstąpienia od umowy na podstawie art. 644 k.c., przyjmującemu zamówienie należne jest całe umówione wynagrodzenie. Od tego wynagrodzenia odliczeniu podlegają jedynie kwoty rzeczywistych oszczędności, które przyjmujący zamówienie może poczynić w związku z wcześniejszym zakończeniem umowy. Ciężar dowodu co do wysokości oszczędności, w razie sporu, spoczywa zgodnie z art. 6 k.c. na zamawiającym, on bowiem wywodzi z tego korzystne dla siebie skutki prawne.

A kiedy należy wypłacić całą kwotę wynagrodzenia za niewykonane dzieło?

W przypadku wykazania przesłanek warunkujących podstawy do obniżenia wynagrodzenia (brak wykazania nieusuwalności wad, brak wyznaczenia odpowiedniego terminu do usunięcia wad czy też brak podstaw do przyjęcia, że powód nie mógłby usunąć wad w odpowiednim czasie), nie ma podstaw do uchylenia się od zapłaty całego umówionego wynagrodzenia [por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 lutego 2013 r., sygn. akt I ACa 62/2013].

Kara umowna

Warto również zwrócić uwagę na orzecznictwo, zgodnie z którym Jeżeli zamawiający odstępuje od umowy w sytuacji, gdy opóźnienie jest wynikiem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność, to odstąpienie na podstawie art. 635 jest bezskuteczne i w tej sytuacji należy je traktować jako odstąpienie na podstawie art. 644. Konsekwencją tego jest, że wykonawca zachowuje prawo do wynagrodzenia (stosownie pomniejszonego). Zastrzeżenie kary umownej „w miejsce” wynagrodzenia mogłoby zostać uznane za dopuszczalne, jeżeli przyjąć, że art. 644 w tym zakresie ma charakter dyspozytywny, więc strony mogą w umowie odmiennie unormować skutki odstąpienia i np. zamiast wynagrodzenia przewidzieć karę umowną za odstąpienie [por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 kwietnia 2013 r., sygn. akt I ACa 75/13].

Wobec czego w celu uniknięcia wszelkich sporów między umowami stron w związku warto zawrzeć zapisy dotyczące kary umownej.

Podsumowanie

Niewątpliwie przepisy Kodeksu cywilnego przewidują możliwość odstąpienia od umowy:

• w sytuacji gdy wykonawca opóźnia się z wykonaniem dzieła;
• bądź w przypadku gdy zamawiający uzna, iż nie chce kontynuować stosunku wynikającego z umowy o dzieło, ale w tymże zakresie musi zostać spełniony warunek istnienia umowy dzieło w postaci nieukończonej.

Wobec powyższego, zamawiający może w każdym czasie odstąpić od umowy o dzieło, płacąc jednak umówione wynagrodzenie z prawem odliczenia tego, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu nie wykonania dzieła płacąc umówione wynagrodzenie.