Czym jest konsorcjum firm?

Konsorcjum – omówione zagadnienia:

Konsorcjum – co to znaczy?

Przepisy prawa nie zawierają legalnej definicji pojęcia konsorcjum, wskutek czego trudno jest jednoznacznie wyjaśnić co należy rozumieć pod tym pojęciem. Dlatego też warto odnieść się do słownikowego znaczenia tego słowa. Zgodnie z internetowym słownikiem języka polskiego konsorcjum oznacza związek kilku przedsiębiorstw zawarty w celu dokonania wspólnego przedsięwzięcia.

Ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych w przepisie art. 58 reguluje kwestię związaną ze wspólnym ubieganiem się wykonawców o udzielenie zamówienia:

„Wykonawcy mogą wspólnie ubiegać się o udzielenie zamówienia” [por. art. 58 ust. 1];
„W przypadku, o którym mowa w ust. 1, wykonawcy ustanawiają pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo do reprezentowania w postępowaniu i zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego” [por. art. 58 ust. 2].

Skoro konsorcjum to związek dwóch i więcej przedsiębiorstw, który zawierany jest w celu zrealizowania konkretnego celu/przedsięwzięcia, to na gruncie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz zasad ogólnych Kodeksu cywilnego można uznać, że konsorcjum firm stanowi umowne porozumienie przedsiębiorstw, które wspólnie realizują określony cel gospodarczy. Jednakże należy podkreślić, że podmioty te nie tworzą nowego podmiotu prawnego (nie łączą się w żadną nową, odrębną spółkę), tylko na podstawie porozumienia umownego, tzw. umowy konsorcjum, zawierają związek w celu zrealizowania jakiejś inwestycji.

Konsorcjum firm – najważniejsze informacje

Konsorcjum firm to nic innego jak umowne porozumienie firm, które łączą siły, aby wspólnie zrealizować jakiś cel, na przykład duży projekt inwestycyjny. Konsorcjum zawierają zazwyczaj podmioty, aby wspólnie zrealizować skompilowane i kosztowne przedsięwzięcia dzięki połączeniu ich kapitałów, technologii, czy też wiedzy i zasobów specjalistycznych. Przy czym konsorcjum nie jest oddzielną firmą ani nową spółką, bowiem każdy z zaangażowanych podmiotów działa niezależnie w ramach swojej firmy, ale zgodnie z zasadami współpracy określonymi umową konsorcjum, której postanowienia konstruowane są w ramach zasady swobody umów.

Jak wskazano we wcześniejszej części niniejszego artykułu, w Prawie zamówień publicznych, w szczególności w przepisie art. 58, wskazano, że wykonawcy mogą wspólnie ubiegać się o udzielenie zamówienia. Z uwagi na fakt, że przepisy prawa w zasadzie nie regulują kwestii związanych z konsorcjum ani nie definiują tego pojęcia, przy jego interpretacji i stosowaniu konieczne jest odwołanie się do orzecznictwa, w którym wskazuje się, że:

„Celem oraz funkcją art. 58 p.z.p. jest umożliwienie udziału w rynku zamówień publicznych szerszej grupy wykonawców, czyli takich, którzy indywidualnie nie byliby w stanie spełnić wymagań zamawiającego. Jednak wykładnia celowościowa oraz funkcjonalne przepisu art. 58 p.z.p. nie może doprowadzić do obejścia innych regulacji p.z.p., w szczególności do naruszenia zasady, że celem postępowania przetargowego jest wyłonienie wykonawcy, który poprzez zdobyte doświadczenia daje rękojmię należytego wykonania zamówienia.” [por. wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 6 lutego 2024 r., sygn. akt KIO 190/24];
„Wykonawcy w ramach konsorcjum ubiegają się o udzielenie zamówienia wspólnie, zamówienie jest jedno, jedna (wspólna) jest składana przez nich oferta i jako wspólne powinny być postrzegane wszelkie obowiązki związane z jej złożeniem oraz wadium.” [por. wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 26 kwietnia 2023 r., sygn. akt KIO 1029/23];
„Istotą konsorcjum jest dopuszczalność kumulacji doświadczenia, kapitału, potencjału technicznego, ludzkiego etc., poszczególnych członków konsorcjum, która umożliwia uczestniczenie tego podmiotu w postępowaniu o udzielenie zamówienia.” [por. wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 29 stycznia 2014 r., sygn. akt KIO 60/14];
„Zawiązanie konsorcjum wynikało więc z tego, że żaden z wykonawców wchodzących w skład konsorcjum nie był w stanie samodzielnie spełnić warunków udziału w postępowaniu, ale i samodzielnie wykonać zamówienia (jak przykładowo wskazano ze względu na potencjalną możliwość wystąpienia, w przypadku realizacji kilku a nawet jednego zamówienia, skumulowania prac, awarii sprzętu czy też choroby pracowników). Nie można więc uznać, że w tym stanie faktycznym doszło do naruszenia konkurencji na skutek zawiązania wskazanego konsorcjum, gdyż celem jego powstania było zminimalizowanie nienależytego wykonania umowy w przypadku uzyskania zamówienia i wystąpienia określonych okoliczności.” [por. wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 5 lutego 2024 r., sygn. akt KIO 119/24];
„Termin „konsorcjum” nie określa podmiotu prawa, lecz grupę niezależnych podmiotów – stron umowy konsorcjum, która to umowa kształtuje stosunek obligacyjny, a nie organizacyjny. Tak więc konsorcjum nie posiada własnej osobowości prawnej, nie jest odrębnym podmiotem gospodarczym prowadzącym samodzielną działalność, nie może być podmiotem praw i obowiązków, zatem – niewątpliwie – nie może też w postępowaniu administracyjnym występować w charakterze strony (…)” [por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 27 października 2011 r., sygn. akt II SA/Op 296/2011].

Z kolei w literaturze przedmiotu wskazuje się, że „w art. 58 wskazuje na uprawnienie wykonawców do wspólnego ubiegania się o udzielenie zamówienia publicznego. Wykonawcy chcący złożyć oferty w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego mogą więc występować w formie spółki cywilnej czy zawierać innego rodzaju porozumienia regulujące ich wspólne działania w celu uzyskania zamówienia publicznego. Wskazano już, jak wiele jest form wspólnego występowania wykonawców. Jednak powszechnie przyjęto w naszej rzeczywistości, że są to “konsorcja”. Konsorcjum nie jest spółką prawa handlowego ani spółką cywilną, nie ma własnej osobowości prawnej, nie podlega rejestracji” [por. J. Wysocki, Wspólne występowanie wykonawców to nie tylko konsorcjum, M.Zam.Pub. 2024, nr 1, s. 11-17.].

Tym samym utworzenie konsorcjum ułatwia przedsiębiorstwom realizację dużych projektów. Dzięki możliwości wspólnego ubiegania się o zamówienie połączone w konsorcjum podmioty składają jedną ofertę i ponoszą wspólną odpowiedzialność za związane z nią obowiązki, w tym wniesienie wadium. Jak wskazał słusznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 491/2011: „Wspólnicy tworzący konsorcjum mają legitymację grupową łączną zarówno w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, w tym co do środków ochrony prawnej, jak i w postępowaniu sądowym o zwrot wadium”. Niewątpliwie największą zaletą konsorcjum jest to, że istnieje możliwość połączenia doświadczenia firm, ich kapitału oraz zasobów technicznych i ludzkich, co pozwala na skutecznie konkurowanie w postępowaniach przetargowych.

Chcesz wiedzieć, czym jest przetarg i jak wziąć w nim udział? Przeczytaj ten artykuł.

Umowa konsorcjum

Umowa konsorcjum nie jest umową nazwaną, co oznacza, że nie została uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego ani w innych aktach prawnych. Jej treść i zasady działania opierają się na zasadzie swobody umów, a zakres współpracy między stronami jest określany indywidualnie przez strony konsorcjum.

Zgodnie zatem z przepisem art. 353(1) Kodeksu cywilnego: „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Więcej na temat zasady swobody umów przeczytasz tutaj.

W kontekście zamówień publicznych umowa konsorcjum polega na wspólnym staraniu się wykonawców o przyznanie konkretnego zamówienia, dlatego umowa powinna regulować takie kwestie jak:

określenie stron umowy,
wskazanie celu zawarcia konsorcjum (np. udział w przetargu na zamówienie publiczne),
określenie zakresu obowiązków i odpowiedzialności za realizację projektu,
podział wynagrodzenia,
zasady reprezentacji,
czas trwania umowy konsorcjum,
rozwiązanie umowy,
wadium,
postanowienia końcowe.

Warto również mieć na uwadze, że wykonawcy mogą wspólnie ubiegać się o udzielenie zamówienia, ustanawiając pełnomocnika do reprezentowania ich zarówno w postępowaniu o udzielenie zamówienia, jak i przy zawieraniu umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Konsorcjum – podsumowanie

Konsorcjum to forma współpracy podmiotów gospodarczych, która pozwala na łączenie ich kapitałów, doświadczenia i kompetencji w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia, projektu lub inwestycji. Pamiętać należy, że konsorcjum nie stanowi odrębnej instytucji prawnej ani spółki, tylko stanowi pewnego rodzaju związek dwóch lub większej ilości firm, który może wziąć udział w przetargach oraz realizacji złożonych zamówień. Konsorcjum jest popularne w kontekście zamówień publicznych, gdzie często współpraca między firmami staje się konieczna do zrealizowania kosztownego i skomplikowanego projektu, np. budowy dróg.

Stan prawny na dzień: 15.02.2025 r.