Umowa o zakazie konkurencji – uchroni przed przejęciem klientów przez byłego pracownika?

Nawiązanie kontaktów handlowych jest podstawą prowadzenia działalności gospodarczej. Rozwój firmy jest możliwy pod warunkiem, że mamy rynki zbytu, czyli odbiorców naszych towarów czy usług. Walka o klienta toczy się od zawsze i to jest tzw. konkurencja. Bardzo często podejmowane działania nie mają wiele wspólnego z etyką, ale takie są prawa rynku. W dzisiejszej publikacji podpowiemy, jak się uchronić przed przejęciem klientów przez byłego pracownika i co to jest umowa o zakazie konkurencji.

Czy baza klientów to tajemnica przedsiębiorstwa?

Przedsiębiorcy chronią dane swojej firmy na różne sposoby. Rejestrują znaki towarowe, patenty, zabezpieczają stosowane technologie przed dostępem osób nieuprawnionych. Ale jak mówi stare przysłowie, najciemniej jest pod latarnią. Nie da się zbudować firmy bez pomocy innych ludzi, najczęściej będą to pracownicy. Nie da się też ukryć wszystkich informacji przed nimi, w tej czy w innej formie będą mieli do nich dostęp. Jest co prawda ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ale jak wiadomo, przepisy nie rozwiążą wszystkich problemów.

W takim razie czy baza klientów jest tajemnicą przedsiębiorstwa? Otóż nie da się tak naprawdę odpowiedzieć na to pytanie wprost. Nie będzie nadużyciem, jeśli założymy, że baza klientów mieści się również w tej kategorii. Jednak przepisy są na tyle nietransparentne, że najczęściej tego typu sprawy trafiają do sądów. Natomiast udowodnienie swoich racji nie jest wcale takie proste i oczywiste. Jeśli uda się dowieść, że baza klientów stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, to mamy przepisy karne. Zanim jednak dojdzie do takiej sytuacji, każdy przedsiębiorca powinien się zabezpieczyć, zawierając między innymi umowę o zachowaniu poufności.

Umowa o zachowaniu poufności

Zawarcie umowy o zachowaniu poufności na pewno nie rozwiąże wszystkich problemów, ale nikt nie ma panaceum na wszystko. Do zawarcia takiej umowy może dojść pomiędzy dwoma dowolnymi podmiotami, mogą to być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Jest to umowa nienazwana, ale zawiera się ją na podstawie zasady swobody zawierania umów. Zakres danych objętych klauzulą poufności może być dowolnie opisany w umowie. Oznacza to, że może również obejmować zakaz ujawniania, udostępniania czy osobistego wykorzystania baz klientów firmy. Taka forma zabezpieczenia nie daje 100% pewności bezpieczeństwa danych, ale może być pomocna w dochodzeniu roszczeń na drodze sądowej.

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Kolejną umową, o której warto pomyśleć nawiązując współpracę z pracownikiem, jest umowa o zakazie konkurencji. Zawarcie takiej umowy zostało przewidziane w ustawie Kodeks pracy, co nie oznacza, że taką umowę można podpisać tylko z pracownikiem.

Czynem nieuczciwej konkurencji, jak czytamy w ustawie, jest m.in.:

1. Nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.
2. Naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu.

Z uwagi na powagę omawianej tematyki każdy przedsiębiorca powinien rozważyć zawarcie umowy o zakazie konkurencji, co w jakimś stopniu może chronić jego interesy.

Co grozi za naruszenie umowy o zakazie konkurencji?

Ujawnianie tajemnic przedsiębiorstwa podlega pod przepisy karne m.in. z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Jak widać konsekwencje są poważne, jednak udowodnienie swoich racji przed sądem nie zawsze jest proste. Takie spory rozstrzygane są przez sądy pracy i mogą się ciągnąć latami, efekt końcowy również jest trudny do przewidzenia. Można tu przywołać chociażby wyrok Sądu Najwyższego sygn. akt II PK 224/17 z dnia 06.12.2018 r., wyrok Sądu Rejonowego sygn. akt IV P 46/21 z dnia 14.12.2021 r., czy wyrok Sądu Apelacyjnego sygn. akt III APa 25/19 z dnia 03.10.2019 r. W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego można przeczytać m.in., że w orzecznictwie sądowym przewija się pogląd, iż przepisy Kodeksu pracy powinny uwzględniać konieczność ochrony interesów pracodawcy związanych z konkurencją podmiotów gospodarczych. Jednak w ocenie sądów wykładnia prawa nie może powodować nieuzasadnionego ograniczenia swobody pracowników w podejmowaniu aktywności zawodowej i zarobkowej, która nie stanowi konkurencji i zagrożenia dla działalności pracodawcy. Zakaz konkurencji nie może oznaczać dla pracownika obowiązku informowania byłej firmy o wszystkich planach zawodowych po ustaniu zatrudnienia. Wnioski wypływające z tych wyroków mogą być cennym źródłem informacji dla pracodawców.

Umowa o zakazie konkurencji – podsumowanie

Tajemnica handlowa stanowi chyba największą wartość każdej firmy, jednym z jej elementów jest baza klientów, chociaż przepisy nie definiują tego wprost. Dla niektórych firm przejęcie takiej bazy wraz z klientami oznacza upadek firmy. Najczęściej dotyczy to firm usługowych, takich chociażby jak biuro rachunkowe czy działalność ubezpieczeniowa. Nic więc dziwnego, że taka baza jest ściśle chroniona, ale wiele osób w firmie z wiadomych względów ma do niej dostęp. Tak naprawdę nie ma recepty i trudno się ustrzec przed nieuprawnionymi zachowaniami, jednak lepiej zapobiegać niż leczyć. W tym przypadku warto pomyśleć o zawarciu umów o zachowaniu poufności czy o zakazie konkurencji, o czym napisaliśmy w dzisiejszej publikacji. Życie pokazuje, że nie uchronią nas one przed wszystkimi zagrożeniami, ale przynajmniej będą dowodem w sądzie, jeśli już do niego w najgorszym scenariuszu trafimy.

Stan prawny na dzień: 20.06.2024 r.