Przedsiębiorstwo, w rozumieniu art. 55 Kodeksu Cywilnego, to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Przekazanie firmy na drodze darowizny może zostać zawarte w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi lub formie aktu notarialnego. Osoba otrzymująca przedsiębiorstwo w formie darowizny od członka rodziny będzie mogła skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, jeśli należy do I grupy podatkowej (małżonek, zstępny, wstępny, pasierba, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teść).

Protokół przekazania darowizny

Formalne przekazanie przedsiębiorstwa należy również udokumentować protokołem przekazania, zawierającym szczegółową specyfikację poszczególnych składników majątku tego przedsiębiorstwa w ujęciu ilościowym i wartościowym, m.in. towarów handlowych (z podaniem cen zakupu), wyposażenia (z podaniem wartości początkowej), środków trwałych (z podaniem wartości początkowej i dokonanych odpisów amortyzacyjnych).

Likwidacja działalności przez donatora

Likwidacja dotychczasowej działalności przez podatnika, który przekazuje firmę w formie darowizny, oznacza konieczność sporządzenia remanentów likwidacyjnych. Za datę likwidacji działalności gospodarczej uważa się przy tym datę określoną w zawiadomieniu o likwidacji tej działalności. Likwidacja działalności gospodarczej zobowiązuje podatnika do opodatkowania podatkiem VAT rzeczowych składników majątku – towarów handlowych, wyposażenia i środków trwałych czyli w praktyce wszystkich zakupów, od których przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, bez względu na to, czy z tego prawa skorzystaliśmy (art. 14 ust. 1 i 4 ustawy o VAT).

Podatnik przekazujący przedsiębiorstwo może uniknąć negatywnych konsekwencji opodatkowania remanentu likwidacyjnego, jeżeli przekaże firmę w darowiźnie jeszcze przed jej likwidacją. Jeżeli przekazanie przedsiębiorstwa zostanie dokonane przed dniem zakończenia działalności gospodarczej i przed sporządzeniem remanentu likwidacyjnego, to w momencie likwidacji remanent wyniesie „zero” (nie pozostaną bowiem żadne składniki majątku) i VAT należny nie wystąpi.

Rozpoczęcie działalności gospodarczej przez obdarowanego

Przyjmujący darowiznę przedsiębiorstwa musi również dopełnić koniecznych formalności, które umożliwią dalsze prowadzenie firmy. W pierwszej kolejności osoba przejmująca przedsiębiorstwo, która wcześniej nie prowadziła firmy, powinna zarejestrować działalność. W tym celu należy uzyskać wpis w Ewidencji Działalności Gospodarczej (w Urzędzie Miasta lub Gminy według miejsca zamieszkania). Wpis uzyskamy przez wypełnienie wniosku CEIDG-1, w którym podajemy swoje dane oraz dane przyszłej firmy. Ponadto konieczne będzie uzyskanie numeru REGON, a także dokonanie zgłoszenia w ZUS.

Podatek dochodowy

Zbycie przedsiębiorstwa poprzez darowiznę nie wywołuje konsekwencji na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych, nie powstaje przychód do opodatkowania dla żadnej ze stron. W momencie dokonania darowizny po stronie obdarowanego nie powstają koszty uzyskania przychodu, gdyż nie poniesiono wydatków związanych z nabyciem przedmiotu darowizny. Natomiast wartość odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej poszczególnych środków trwałych (wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa) zaliczyć można do kosztów uzyskania przychodów.

Osoby kontynuujące działalność w przypadku nabycia przedsiębiorstwa w drodze darowizny są uprawnione do amortyzacji nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji łączną wartość początkową nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowi suma ich wartości rynkowej, nie wyższa jednak od różnicy między wartością tego przedsiębiorstwa albo jego zorganizowaną częścią a wartością składników mienia, niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi, określoną dla celów podatku od spadków i darowizn.

Obdarowany powinien również przejęte wyposażenie uwzględnić w prowadzonej ewidencji wyposażenia, zaś przejęte środki trwałe w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Przychód ze sprzedaży towarów handlowych przejętych wraz z darowanym przedsiębiorstwem firma obdarowana musi wykazać w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (towary wprowadza remanentem początkowym o wartości 0).

Podatek VAT

Ponieważ przez zbycie przedsiębiorstwa należy rozumieć zarówno przekazanie odpłatne, jak i nieodpłatne, zatem trzeba przyjąć, iż w sytuacji gdy członkowie rodziny przekazują pomiędzy sobą nieodpłatnie całe przedsiębiorstwo, wówczas nie wystąpi obowiązek podatkowy w podatku VAT.

Z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT wynika, że przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Oznacza to, że przekazanie firmy członkowi rodziny nie podlega opodatkowaniu VAT. Nie powinno być zatem udokumentowane fakturą VAT.