Czym jest stowarzyszenie i jak je założyć?

stowarzyszenie

Obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji RP oraz porządkiem prawnym określonym w poszczególnych ustawach. Zgodnie z ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. O tym jakie są zasadnicze cechy stowarzyszenia oraz jak je założyć, przeczytasz w […]

Obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji RP oraz porządkiem prawnym określonym w poszczególnych ustawach. Zgodnie z ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych.

O tym jakie są zasadnicze cechy stowarzyszenia oraz jak je założyć, przeczytasz w niniejszym artykule.

Czym jest stowarzyszenie?

Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych [por. art. 2 pkt 1 Prawo o stowarzyszeniach].

Ustawową definicją legalną określa zatem art. 2 pkt 1 Prawo o stowarzyszeniach, które stanowi, ze stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Dobrowolność oznacza brak jakiegokolwiek przymusu prawnego, co do zakładania i przynależności do stowarzyszeń. Samorządność stowarzyszeń to swoboda w kształtowaniu struktury organizacyjnej, określania kryterium członkostwa, wyznaczania sobie zadań, przyjmowania dowolnych metod funkcjonowania. Wymóg trwałości nie pozwala na zakwalifikowanie jako stowarzyszeń tych organizacji, które skupiają osoby w celu realizacji jednorazowego zadania, zadania stowarzyszeń muszą być zadaniami długoterminowymi. Stowarzyszenia od organizacji gospodarczych najbardziej odróżnia niezarobkowy cel działalności [por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2011 r., sygn. akt III SA/Wa 1695/10].

Dodatkowo wśród innych cech stowarzyszenia oprócz dobrowolnością, samorządnością, trwałością zrzeszenia o celach niezarobkowych należy wyróżnić:

  • możliwość samodzielnego określenia swoich celów, programów działania i struktur organizacyjnych;
  • uchwalanie aktów wewnętrznych dotyczących działalności stowarzyszenia;
  • opieranie działalności na pracy społecznej swoich członków;
  • możliwość zatrudnienia pracowników (w tym swoich członków) do prowadzenia swych spraw stowarzyszenie.

Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, o ile przepis ustawy nie stanowi inaczej (wówczas mowa jest o stowarzyszeniach rejestrowanych).

Rodzaje stowarzyszeń:

  • stowarzyszenie zwykłe – uproszczona forma nieposiadająca osobowości prawnej, uregulowane zostało w rozdziale 6 ustawy Prawo o stowarzyszeniach
  • stowarzyszenie rejestrowane – wymaga rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, uregulowane w rozdziale 2 ustawy prawo o stowarzyszeniach

Osoby w liczbie co najmniej siedmiu, zamierzające założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia oraz wybierają komitet założycielski albo władze stowarzyszenia.

Działania stowarzyszenia mogą być adresowane zarówno do członków organizacji, jak i osób spoza organizacji.

Organami ustawowymi stowarzyszenia są:

  • walne zgromadzenie członków;
  • komisja rewizyjna;
  • zarząd.

Z kolei nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do:

  • wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia;
  • starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia.

Kto może założyć stowarzyszenie ?

Zgodnie z przepisem art. 3 Prawo o stowarzyszeniach:

  • Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych [por. ustęp 1];
  • Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych [por. ustęp 2];
  • Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki [por. ustęp 3].

Oprócz powyżej wymienionych w powyższym przepisie obywatelami polskimi oraz osobami małoletnimi prawo zrzeszania się mają także cudzoziemcy oraz w ograniczonym zakresie osoby prawne.

Należy pamiętać, że nikogo nie wolno zmuszać do udziału w stowarzyszeniu lub ograniczać jego prawa do wystąpienia ze stowarzyszenia. Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do stowarzyszenia albo pozostawania poza nim.

Tworzenie stowarzyszenia

Stowarzyszenia uzyskują w Polsce osobowość prawną po rejestracji w KRS. Wcześniej jednak niezbędne jest powołanie organizacji przez jej założycieli uchwałą członków oraz ustalenie statutu.

Zgodnie z przepisem art. 9 ustawo Prawo o stowarzyszeniach osoby w liczbie co najmniej siedmiu, zamierzające założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia oraz wybierają komitet założycielski albo władze stowarzyszenia.

Statut stowarzyszenia

Statut jest podstawowym aktem wewnętrznym stowarzyszenia, który reguluje działalność i stosunki wewnętrzne w tej instytucji. Zgodnie z zasadą swobody umów, postanowienia statutu mogą być kształtowane dowolnie, z uwzględnieniem jednak granic swobody, określonych w przepisach prawa.

Zgodnie z przepisem art. 10 Prawa o stowarzyszeniach statut stowarzyszenia winien określać w szczególności:

  • nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji;
  • teren działania i siedzibę stowarzyszenia;
  • cele i sposoby ich realizacji;
  • sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków;
  • władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje;
  • możliwość otrzymywania przez członków zarządu wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją;
  • sposób reprezentowania stowarzyszenia, w szczególności sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności uchwał władz stowarzyszenia;
  • sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich;
  • zasady dokonywania zmian statutu;
  • sposób rozwiązania się stowarzyszenia.
Środki komunikacji elektronicznej

Co istotne:

  • Jeżeli członkowie władzy stowarzyszenia wyrazili na to zgodę w formie dokumentowej, głosowanie poza posiedzeniami władz stowarzyszenia może odbywać się z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.
  • Możliwość udziału w posiedzeniu władz stowarzyszenia przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej jest wskazana w zawiadomieniu o tym zebraniu, zawierającym dokładny opis sposobu uczestnictwa i wykonywania prawa głosu.
  • Wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej w głosowaniach na posiedzeniach władzy stowarzyszenia odbywa się przy zapewnieniu co najmniej:

– transmisji obrad posiedzenia w czasie rzeczywistym;

-dwustronnej komunikacji w czasie rzeczywistym, w ramach której członek władzy stowarzyszenia może wypowiadać się w toku obrad;

-wykonywania osobiście lub przez pełnomocnika prawa głosu przed lub w toku posiedzenia.

Prawo o stowarzyszeniach określa tylko jeden warunek, który musi spełniać nazwa stowarzyszenia: ma ona odróżniać stowarzyszenie od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji. Wynika to z faktu, że nazwa osoby prawnej stanowi jej dobro osobiste i korzysta z ochrony cywilnoprawnej. Charakterystyczne jest w odniesieniu do stowarzyszeń, że prawo o stowarzyszeniach nie zawiera obowiązku zawarcia w nazwie słowa „stowarzyszenie”, stąd spotkać można w obrocie określenia „zrzeszenie”, „związek” [tak A. Rzetecka-Gil [w:] Prawo o stowarzyszeniach. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2022, art. 10].

Terenowe jednostki stowarzyszenia

Stowarzyszenie może tworzyć terenowe jednostki organizacyjne. W takim przypadku statut stowarzyszenia określa:

  • zasady tworzenia oraz rozwiązania terenowej jednostki organizacyjnej;
  • strukturę organizacyjną terenowej jednostki organizacyjnej;
  • organy terenowej jednostki organizacyjnej, w tym zarząd, oraz tryb dokonywania ich wyboru lub powoływania;
  • możliwość otrzymywania przez członków zarządu terenowej jednostki organizacyjnej wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją, w przypadku gdy w statucie stowarzyszenia przewidziano możliwość otrzymywania takiego wynagrodzenia przez członków zarządu stowarzyszenia.

Terenowa jednostka organizacyjna prowadzi działalność na podstawie statutu stowarzyszenia. Na zasadach i w trybie określonym w statucie stowarzyszenia terenowa jednostka organizacyjna może przyjąć regulamin określający szczegółową jej organizację i sposób działania.

Jeżeli statut stowarzyszenia tak stanowi, terenowa jednostka organizacyjna może uzyskać osobowość prawną. W takim przypadku statut stowarzyszenia określa:

  • warunki, które muszą być spełnione, aby mogła ona uzyskać osobowość prawną;
  • zasady gospodarowania majątkiem;
  • sposób reprezentowania, w szczególności zaciągania zobowiązań majątkowych oraz zawierania umów z członkami jej zarządu;
  • szczegółowe zasady likwidacji.

Wpis do KRS

Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego – stowarzyszenie uzyskuje z chwilą wpisania do KRS uzyskuje osobowość prawną.

Zadaniem sądu rejestrowego jest zbadanie:

  • dołączonych do wniosku dokumentów, czy są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa;
  • czy czynności prawne, które stanowią podstawę wpisu, zostały podjęte przez uprawnione osoby lub organy i są ważne oraz czy cele i statut organizacji są zgodne z przepisami prawa;
  • czy zgłoszone dane są zgodne ze stanem rzeczywistym.

Dodatkowo istotną kwestią jest zbadanie czy występuje merytoryczna zgodność przedmiotu działalności zawartego w statucie z przedmiotem działalności zgłoszonym we wniosku o wpis.

Następnie sąd rejestrowy:

  • wydaje postanowienie o wpisie stowarzyszenia do KRS po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą;
  • oddala wniosek o wpis stowarzyszenia do KRS, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w przepisach prawa;
  • o wpisie stowarzyszenia do KRS sąd zawiadamia właściwy organ nadzorujący, przesyłając mu jednocześnie odpis postanowienia o wpisie, statut stowarzyszenia, listę założycieli i podjęte uchwały;
  • o wykreśleniu stowarzyszenia z KRS sąd zawiadamia właściwy organ nadzorujący, przesyłając mu odpis postanowienia o wykreśleniu.

Wniosek o rejestrację stowarzyszenia lub fundacji w KRS składa się na podstawie następujących formularzy:

  • KRS-W20 – formularz podstawowy;
  • KRS-WK – formularz służący do zgłoszenia osób wchodzących w skład zarządu oraz komisji rewizyjnej;
  • KRS-WM – służy do zgłoszenia zakresu działalności gospodarczej i wpisania fundacji do rejestru przedsiębiorców.

Formularze rejestracyjne KRS dostępne są na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.

Prowadzenie działalności gospodarczej przez stowarzyszenie

Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków [por. art. 34 ustawy Prawo o stowarzyszeniach.

Statutowym celem stowarzyszenia nie może być prowadzenie działalności skierowanej na osiągnięcie zysku.

W orzecznictwie sądowym słusznie wskazuje się, że:

  • Prowadzenie działalności gospodarczej przez stowarzyszenie odbywa się według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach – w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej i ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym. Okoliczność, że dochody stowarzyszenia uzyskiwane z prowadzenia działalności gospodarczej są przeznaczane na takie czy inne cele, nie zmienia charakteru tej działalności [por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 listopada 2011 r., sygn. akt II FSK 926/10]
  • Stowarzyszenia mogą prowadzić dwojakiego rodzaju działalność: statutową i gospodarczą. gospodarczego celu działalności nie niweczy przy tym to, że dochód z jej prowadzenia jest przeznaczony na działalność statutową. Ograniczenie to bowiem wynika z regulacji ustawowej i jest jednym z warunków dopuszczalności prowadzenia działalności gospodarczej [por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 6 października 2009 r., sygn. akt III SA/Wr 333/09];
  • Działalność statutowa i działalność gospodarcza są odrębnymi rodzajami działalności, przy czym możliwość prowadzenia działalności gospodarczej jest uwarunkowana tym, że dochód z jej prowadzenia przeznaczony będzie na cele statutowe stowarzyszenia, a nie będzie podlegał podziałowi między członków stowarzyszenia. Prowadzenie działalności gospodarczej przez stowarzyszenie odbywa się według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach – w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej i ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym. Okoliczność, że dochody stowarzyszenia uzyskiwane z prowadzenia działalności gospodarczej są przeznaczane na takie czy inne cele, nie zmienia charakteru tej działalności [por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 maja 2009 r., sygn. akt II FSK 163/08].

Jeśli chodzi o źródła majątku stowarzyszeń, to powstaje on ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej.

Dodatkowo stowarzyszenie może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.

Likwidacja stowarzyszeń

W razie rozwiązania się stowarzyszenia na podstawie:

  • własnej uchwały likwidatorami stowarzyszenia są członkowie jego zarządu, jeżeli statut lub, w razie braku odpowiednich postanowień statutu, uchwała ostatniego walnego zebrania członków (zebrania delegatów) tego stowarzyszenia nie stanowi inaczej;
  • przez sąd, zarządza on jego likwidację, wyznaczając likwidatora.

Obowiązkiem likwidatora jest przeprowadzenie likwidacji w możliwie najkrótszym czasie, w sposób zabezpieczający majątek likwidowanego stowarzyszenia przed nieuzasadnionym uszczupleniem.

Likwidator w szczególności powinien:

  • zawiadomić sąd o wszczęciu likwidacji i wyznaczeniu likwidatora, z podaniem swego nazwiska, imienia i miejsca zamieszkania, jeżeli nie zachodzą warunki określone w art. 36 ust. 2 Prawa o stowarzyszeniach;
  • dokonywać czynności prawnych niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji, podając do publicznej wiadomości o wszczęciu postępowania likwidacyjnego;
  • po zakończeniu likwidacji zgłosić sądowi wniosek o wykreślenie stowarzyszenia z Krajowego Rejestru Sądowego.

Majątek zlikwidowanego stowarzyszenia przeznacza się na cel określony w statucie lub w uchwale walnego zebrania członków (zebrania delegatów) o likwidacji stowarzyszenia. W razie braku postanowienia statutu lub uchwały w tej sprawie, sąd orzeka o przeznaczeniu majątku na określony cel społeczny.

Orzeczenie sądu o rozwiązaniu stowarzyszenia, prowadzące do wszczęcia procedury jego likwidacji, nie skutkuje utratą osobowości prawnej przez stowarzyszenie, co następuje dopiero po wykreśleniu stowarzyszenia z KRS. Z tą chwilą ustaje byt prawny stowarzyszenia.

Podsumowanie

Stowarzyszenie, to niewątpliwie podstawowa forma organizacyjno-prawna, w której realizowane jest prawo stanowiące wolność swobodnego zrzeszania się i podejmowania wspólnych działań. Jednakże co istotne, fakt, że stowarzyszenie jest instytucją o celach niezarobkowych nie oznacza, że nie może ono prowadzić działalności gospodarczej według ogólnych zasad. Niemniej w tym miejscu należy pamiętać, że dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia musi służyć realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków.

Klauzula/ zastrzeżenie prawne na ifirma.pl

Zachęcamy do komentowania naszych artykułów. Wyraź swoje zdanie i włącz się w dyskusje z innymi czytelnikami. Na indywidualne pytania (z zakresu podatków i księgowości) użytkowników ifirma.pl odpowiadamy przez e-mail, czat lub telefon – skontaktuj się z nami.

Administratorem Twoich danych osobowych jest IFIRMA S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Dodając komentarz na blogu, przekazujesz nam swoje dane: imię i nazwisko, adres e-mail oraz treść komentarza. W systemie odnotowywany jest także adres IP, z wykorzystaniem którego dodałeś komentarz. Dane zostają zapisane w bazie systemu WordPress. Twoje dane są przetwarzane na podstawie Twojej zgody, wynikającej z dodania komentarza. Dane są przetwarzane w celu opublikowania komentarza na blogu, jak również w celu obrony lub dochodzenia roszczeń. Dane w bazie systemu WordPress są w niej przechowywane przez okres funkcjonowania bloga. O szczegółach przetwarzania danych przez IFIRMA S.A dowiesz się ze strony polityki prywatności serwisu ifirma.pl.

księgowość biuro rachunkowe online księgowość biuro rachunkowe online
Darmowy program do faktur online Darmowy program do faktur online Darmowy program do faktur online

O księgowości wiemy wszystko,
żebyś Ty nie musiał

Daj się zaskoczyć profesjonalnej wiedzy naszych księgowych i oddaj swoje rozliczenia w dobre ręce. A może wolisz samodzielną księgowość? Nasz program do księgowania online jest wyjątkowo prosty i intuicyjny w obsłudze, podobnie jak narzędzie do wystawiania faktur. Wybierz to, co najlepiej odpowiada Twoim potrzebom - ręczymy za każdą z usług ifirma.pl.

Romek

z ifirma.pl

Masz pytania?
Skontaktuj się z nami

Załóż darmowe konto i testuj ifirmę bez zobowiązań

Nowoczesna

Rzetelna

Księgowość