Czym jest tytuł egzekucyjny?

Tytuł wykonawczy w egzekucji sądowej

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej [por. 776 Kodeksu postępowania cywilnego]. Tym samym tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności stanowi tytuł wykonawczy. Wskazać należy, że klauzulę wykonalności nadaje sąd. Treść tytułu określa:

• wierzyciela;
• dłużnika;
• świadczenie podlegające wykonaniu.

WAŻNE – tytułem wykonawczym jest dokument urzędowy obejmujący tytuł egzekucyjny w rozumieniu i zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

Rodzaje tytułów egzekucyjnych

Tytułami egzekucyjnymi są:

• orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
• orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
• akt notarialny, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi [por. art. 777 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego].

W systemie prawa polskiego można wyróżnić następujące szczególne tytuły wykonawcze:

• dokumenty mające moc tytułów wykonawczych bez potrzeby uzyskiwania dla nich klauzul wykonalności, np. wyciągi z ksiąg rachunkowych Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, podpisane przez upoważnionych członków Zarządu Funduszu i opatrzone jego pieczęcią, stwierdzające istnienie wierzytelności Funduszu i zaopatrzone w oświadczenie, że oparte na nich roszczenia są wymagalne;
• dokumenty mające moc tytułu wykonawczego, np. prawomocne postanowienie sędziego-komisarza wskazujące osobę lub osoby obowiązane do przekazania składników majątkowych do masy upadłości, prawomocne postanowienie sędziego-komisarza nakazujące przymusowe odebranie majątku;
• dokumenty stanowiące tytuł wykonawczy dla egzekucji sądowej, np. ostateczne postanowienie wydane w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej lub zwrotu kosztów, zaopatrzone w zaświadczenie przewodniczącego izby morskiej, iż podlega wykonaniu;
• dokumenty, które są tytułami wykonawczymi bez potrzeby nadawania im klauzuli wykonalności, np. prawomocne postanowienie sądu nakazujące zapłatę należnej sumy pieniężnej osobie, która nie wypełnia obowiązku w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności;
• dokumenty, które podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania ich w klauzule wykonalności, np. prawomocne postanowienie komornika o ukaraniu grzywną;
• dokumenty, które podlegają wykonaniu bez zaopatrywania ich w klauzule wykonalności, np. prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie kosztów, prawomocne postanowienie zawierające wezwanie do uiszczenia kosztów komorniczych;
• dokumenty, które podlegają wykonaniu bez potrzeby zaopatrywania ich w klauzule wykonalności, np. postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności w części, w jakiej przyznano w nim wierzycielowi zwrot kosztów postępowania;
• dokumenty, które podlegają wykonaniu bez nadawania im klauzuli wykonalności, np. postanowienie sędziego-komisarza o wydaniu syndykowi przedmiotu zastawu;
• dokumenty wykonalne bez nadawania im klauzuli wykonalności, np. nieprawomocny nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym;
• dokumenty, które podlegają egzekucji sądowej bez nadawania im klauzuli wykonalności, np. orzeczenia sądów administracyjnych w przedmiocie grzywien i kosztów sądowych;
• dokumenty, które umożliwiają prowadzenie egzekucji bez konieczności zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności, np. ostateczna decyzja przyznająca świadczenie z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej;
• dokumenty stanowiące podstawę wprowadzenia w zarząd lub posiadanie majątku bez potrzeby nadawania im klauzuli wykonalności, np. postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia poprzez ustanowienie zarządcy, postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości lub postanowienie o powołaniu syndyka [por. P. Sławicki [w:] P. Sławicki, P. Sławicki, Postępowanie klauzulowe. Art. 776–795 k.p.c. Komentarz, Warszawa 2020, art. 776].

Tytuł wykonawczy jako podstawa egzekucji

Tytuł wykonawczy jest podstawą egzekucji, bowiem potwierdza uprawnienie wierzyciela do wszczęcia egzekucji przeciwko konkretnemu dłużnikowi co do oznaczonego obowiązku. Określa więc granice podmiotowe, a także przedmiotowe egzekucji. Bez tytułu wykonawczego nie jest możliwe wszczęcie egzekucji. Stąd też obowiązkiem wierzyciela jest dołączenie tytułu wykonawczego do wniosku, jednakże należy pamiętać, że tytułem wykonawczym jest wyłącznie jego oryginał, co oznacza, że nie jest zatem dopuszczalne dołączenie do wniosku odpisu lub kopii tytułu wykonawczego.

Tytuł egzekucyjny przeciwko wspólnikom spółki cywilnej

Do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom [por. 778 Kodeksu postępowania cywilnego]. Do skierowania egzekucji do majątku objętego współwłasnością łączną wspólników spółki cywilnej konieczny jest tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim wspólnikom. Tytuł egzekucyjny tylko przeciwko jednemu z nich albo niektórym z nich nie uprawnia do prowadzenia egzekucji z majątku objętego współwłasnością łączną.

Tytuł egzekucyjny przeciwko wspólnikom spółek osobowych

Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. Nie dotyczy to osoby, która w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której został wydany tytuł egzekucyjny przeciwko spółce, nie była już jej wspólnikiem [por. art. 778(1) Kodeksu postępowania cywilnego]. Odpowiedzialność wspólników ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem bez ograniczeń ma charakter subsydiarny, co oznacza, że zachodzi tylko wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna.

Tytuł egzekucyjny przeciwko spółce-córce partnera prywatnego

Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce, o której mowa w art. 7a ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. z 2020 r. poz. 711 i 2275 oraz z 2021 r. poz. 868), obejmującemu obowiązek zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy, sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko partnerowi prywatnemu, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna [por. art. 778(2) Kodeksu postępowania cywilnego]. Klauzula wykonalności nadawana jest przez sąd tytułowi egzekucyjnemu, który obejmuje obowiązek zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy, wydanemu przeciwko jednoosobowej spółce partnera prywatnego albo spółce kapitałowej, której jedynymi wspólnikami są partnerzy prywatni, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

Tytuł egzekucyjny przeciwko fundatorowi fundacji rodzinnej

Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko fundatorowi fundacji rodzinnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko fundacji rodzinnej ponoszącej odpowiedzialność za zobowiązania fundatora, jeżeli egzekucja przeciwko fundatorowi okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna [por. art. 778(3)]. Chcesz wiedzieć na czym polega idea fundacji rodzinnej? Jakie będą płynąć z niej korzyści? Kiedy planowane jest wejście w życie ustawy o fundacji rodzinnej? Jeśli tak to przejdź do tego artykułu.

Dalsze i ponowne tytuły wykonawcze

W razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom albo z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel, do którego mają służyć, i ich liczbę porządkową. Ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego może nastąpić jedynie na mocy postanowienia sądu wydanego po przeprowadzeniu rozprawy. Na ponownie wydanym tytule wykonawczym czyni się wzmiankę o wydaniu go zamiast tytułu pierwotnego. W postępowaniu tym sąd ogranicza badanie do faktu utraty tytułu wykonawczego.

Nadanie klauzuli wykonalności

Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu, co do zasady, klauzulę wykonalności nadaje sąd I instancji, przed którym sprawa się toczy lub toczyła. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności wymienia także tytuł egzekucyjny, a w razie potrzeby oznacza świadczenie podlegające egzekucji i zakres egzekucji oraz wskazuje czy orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne, czy jako natychmiast wykonalne. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułowi egzekucyjnemu opiewającemu na świadczenie pieniężne w walucie obcej sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia tej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu podziału nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi [por. art. 783 §1 Kodeksu postępowania cywilnego]. Sąd może odmówić nadania klauzuli wykonalności, jeżeli:

• w świetle okoliczności sprawy jest oczywiste, że wniosek jest sprzeczny z prawem albo zmierza do obejścia prawa;
• z okoliczności sprawy i treści tytułu egzekucyjnego wynika, że objęte tytułem wykonawczym roszczenie uległo przedawnieniu, chyba że wierzyciel przedstawi dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia.

WAŻNE – prawomocne oddalenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności nie pozbawia wierzyciela prawa do wystąpienia z powództwem o ustalenie, że objęta tytułem egzekucyjnym wierzytelność nie uległa przedawnieniu. Nie dotyczy to sytuacji, gdy wierzycielowi przysługuje dalej idące roszczenie.

Praktyczne orzecznictwo

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 18 października 2012 r., sygn. akt I ACz 1668/12

• Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności jest szczególnym postępowaniem o ściśle określonym zakresie kognicji. Ogranicza się ono w zasadzie do badania tytułu egzekucyjnego pod względem formalnym mającego oparcie wyłącznie w prawie procesowym. W szczególności sąd nie bada, czy świadczenie zostało spełnione;

• Postępowanie egzekucyjne w ścisłym tego słowa znaczeniu zaczyna się od wszczęcia egzekucji (art. 796 KPC). Wszczęcie egzekucji może zaś nastąpić po dołączeniu tytułu wykonawczego, a więc tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 776 i art. 797 zdanie drugie KPC). Koszty postępowania egzekucyjnego w tym węższym rozumieniu nie obejmują więc kosztów uzyskania klauzuli wykonalności. Dlatego też zgodnie z treścią art. 108 § 1 KPC w związku z art. 13 § 2 KPC należy wydać rozstrzygnięcie o kosztach postępowania o nadanie klauzuli wykonalności łącznie z postępowaniem co do nadania klauzuli wykonalności;

• W myśl art. 770 KPC dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji, a więc również koszty uzyskania klauzuli wykonalności. Takie unormowanie sprawy ponoszenia przez dłużnika kosztów w postępowaniu egzekucyjnym, odmiennie aniżeli w postępowaniu rozpoznawczym, w którym obowiązuje zasada odpowiedzialności za wyniki sprawy (art. 98 § 1 KPC), prowadzi do wniosku, że dłużnik nie powinien w ogóle ponosić tych kosztów wówczas, gdy nie dał podstawy do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Ma to miejsce wówczas, gdy realizuje on dobrowolnie i w ustalonym terminie obowiązek nałożony na niego w tytule wykonawczym.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 12 grudnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1319/14

• Tytuł wykonawczy jest odrębnym sformalizowanym, o oznaczonej normatywnie treści, dokumentem urzędowym stwierdzającym istnienie i zakres nadającego się do egzekucji roszczenia wierzyciela i jednocześnie istnienie oraz zakres obowiązku prawnego dłużnika.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 grudnia 2019 r., sygn. akt II FSK 430/18

• W przypadku prowadzenia egzekucji opartej na tytule egzekucyjnym dotyczącym długu zaciągniętego przez podatnika bez zgody współmałżonka, opatrzonego klauzulą wykonalności tylko w odniesieniu do dłużnika, organ podatkowy ma obowiązek zastosować się do wezwań komornika i obowiązków wynikających z zajęcia wierzytelności z tytułu nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych, nawet jeśli powstała ona powstałej na skutek złożenia przez małżonków wspólnego zeznania rocznego.,

Tytuł egzekucyjny podsumowanie

Jeśli chcesz skutecznie odzyskać należności pieniężne, które winny jest Ci Twój dłużnik, to pamiętaj, że wystąpienie do właściwego Sądu umożliwi zdobycie tytułu egzekucyjnego, na podstawie którego komornik rozpocznie egzekucję z majątku dłużnika.