Odstąpienie od umowy zawartej na odległość

O tym czym jest umowa zawarta na odległość, w jakich przypadkach można od niej odstąpić oraz kiedy nie można dokonać czynności odstąpienia od umowy dowiesz się z niniejszego artykułu.

Czym jest umowa zawarta na odległość?

Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta umowa zawarta na odległość, to umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie.

Uznanie danej umowy za umowę zawartą na odległość w rozumieniu analizowanej ustawy wymaga łącznego spełnienia następujących warunków, tj.:

• umowa musi być zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem;
• zawarcie umowy ma nastąpić w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość;
• zawarcie umowy następuje bez jednoczesnej fizycznej obecności stron;
• do zawarcia umowy dochodzi wyłącznie przy pomocy środka lub środków porozumiewania się na odległość.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat zawierania umów przez Internet, to przejdź tutaj, gdzie omawiamy wszelkie istotne zagadnienia w tym zakresie.

Kto może odstąpić od umowy zawartej na odległość?

Prawo konsumenta do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa jest zasadniczym elementem systemu ochrony konsumenta, który został przewidziany przez ustawę o prawach konsumenta oraz dyrektywę nr 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 roku w sprawie praw konsumentów.

W motywie 37 dyrektywy nr 2011/83/UE przedstawiono argumentację przemawiającą za zasadnością umożliwienia konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy. Przede wszystkim wskazano, że w przypadku sprzedaży na odległość konsument nie jest w stanie zobaczyć towarów przed zawarciem umowy, powinno mu przysługiwać prawo do odstąpienia od umowy. Z tych samych powodów konsument powinien mieć możliwość przetestowania i sprawdzenia towarów, które nabył, w zakresie niezbędnym do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów. W odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, konsumentowi powinno przysługiwać prawo do odstąpienia od umowy z uwagi na potencjalny element zaskoczenia lub presję psychologiczną. Odstąpienie od umowy powinno powodować wygaśnięcie obowiązku wykonania umowy przez umawiające się strony.

Termin na odstąpienie od umowy zawartej na odległość

Konsument ma 14 dni na złożenie ewentualnego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Z kolei termin na odstąpienie od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa biegnie:

• od objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta albo
• od dnia zawarcia umowy.

Pierwsze rozwiązanie stosuje się do umów, które zobowiązują przedsiębiorcę do przeniesienia własności rzeczy i do jej wydania konsumentowi, z kolei drugie dotyczy wszystkich pozostałych umów.

Bieg terminu na odstąpienie od umowy nie rozpoczyna się w przypadku:

• objęcia rzeczy w posiadanie przez przewoźnika;
• jeśli przedsiębiorca wydał rzecz niewłaściwej osobie, tj. nieuprawnionej do jej odbioru.

Skutki braku informacji w umowie o prawie do odstąpienia od umowy

Jeśli przedsiębiorca nie poinformuje konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy, termin na odstąpienie ulega przedłużeniu o 12 miesięcy. W takim wypadku termin do odstąpienia od umowy upływa 12 miesięcy po upływie 14 dniowego terminu na odstąpienie [por. art. 29 ustawy o prawach konsumenta].

Oświadczenie o odstąpieniu umowy

Forma i sposób złożenia przez konsumenta oświadczenia o odstąpieniu od umowy są określone w przepisie art. 30 ustawy o prawach konsumenta.

Przedsiębiorca może ponadto umożliwić konsumentowi odstąpienie od umowy drogą elektroniczną, na stronie internetowej przedsiębiorcy [por. art. 11 ust. 3 dyrektywy 2011/83/UE], poprzez wypełnienie i wysłanie formularza o odstąpieniu według wzoru określonego w załączniku nr 2 do ustawy o prawach konsumenta, albo przez złożenie na tej stronie innego jednoznacznego oświadczenia o odstąpieniu.

Decydujący dla oceny, czy konsument złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy w terminie, jest moment wysłania oświadczenia do przedsiębiorcy [por. art. 30 ust. 2 ustawy o prawach konsumenta]. Z kolei złożenie przedsiębiorcy oświadczenia o odstąpieniu od umowy w wersji elektronicznej następuje z chwilą, gdy konsument wprowadził je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby przedsiębiorca mógł zapoznać się z jego treścią [por. art. 61 § 2 Kodeksu cywilnego]. Opisanej reguły ogólnej dotyczącej chwili złożenia oświadczenia nie modyfikuje art. 30 ust. 2 ustawy o prawach konsumenta, który dotyczy tylko kwestii zachowania terminu do odstąpienia od umowy.

Zgodnie z przepisem art. 31 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta W przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa umowę uważa się za niezawartą. Z kolei ustęp 2 ww. przepisu stanowi, że Jeżeli konsument złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy zanim przedsiębiorca przyjął jego ofertę, oferta przestaje wiązać.

Z powyższych regulacji wynika, że w przypadku odstąpienia przez konsumenta od zawartej umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa umowę uważa się za niezawartą.

Zwrot kosztów jako obowiązek przedsiębiorcy

Przepis art. 32 ustawy o prawach konsumenta reguluje kwestię zwrotu przez przedsiębiorcę dokonanych przez konsumenta płatności i poniesionych kosztów dostarczenia rzeczy.

Przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy [por. art. 32 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta].

Co więcej, zgodnie z ustępem 2 ww. przepisu, przedsiębiorca dokonuje zwrotu płatności przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami.

Koszty dostarczenia rzeczy, które podlegają zwrotowi, nie obejmują dodatkowych kosztów związanych z wyborem przez konsumenta innego niż najtańszy standardowy sposób dostawy oferowany przez przedsiębiorcę [por. art. 13 ust. 2 dyrektywy 2011/83/UE i art. 33 ustawy o prawach konsumenta]. W praktyce oznacza to, że jeśli przedsiębiorca oferuje różne sposoby dostawy, a konsument nie dokona wyboru tego najtańszego, to w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy przedsiębiorca musi zwrócić różnicę między wybranym sposobem dostawy a najtańszym z proponowanych przez przedsiębiorcę.

Zwrot rzeczy jako obowiązek konsumenta

Należy również pamiętać, że co do zasady, w razie odstąpienia od umowy konsument ma obowiązek zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę. Obowiązek ten wynika z przepisu art. 34 ust. 1 ustawy o prawach konsumenta, zgodnie z którym Konsument ma obowiązek zwrócić rzecz przedsiębiorcy lub przekazać ją osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem.

Tym samym konsument ma 14 dni na zwrot rzeczy od dnia, w którym odstąpił od umowy.

Jednakże od zasady obowiązkowego zwrotu w terminie 14 dni rzeczy, w przypadku odstąpienia od umowy, istnieją następujące wyjątki, tj.:

• gdy przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz;
• gdy rzecz dostarczono konsumentowi do miejsca, w którym zamieszkiwał w chwili zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, zaś ze względu na charakter rzeczy nie można jej odesłać w zwykły sposób pocztą, w takim przypadku przedsiębiorca dobiera rzecz na swój koszt;
• przedsiębiorca zgodził się ponieść koszty zwrotu rzeczy lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia tych kosztów, w takim wypadku przedsiębiorca ponosi koszty.

Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia tych kosztów.

Kiedy prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie przysługuje?

Zgodnie z przepisem art. 38 ustawy o prawach konsumenta prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:

1. świadczenie usług, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy;
2. w której cena lub wynagrodzenie zależy od wahań na rynku finansowym, nad którymi przedsiębiorca nie sprawuje kontroli, i które mogą wystąpić przed upływem terminu do odstąpienia od umowy;
3. w której przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb;
4. w której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia;
5. w której przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
6. w której przedmiotem świadczenia są rzeczy, które po dostarczeniu, ze względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami;
7. w której przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może nastąpić dopiero po upływie 30 dni i których wartość zależy od wahań na rynku, nad którymi przedsiębiorca nie ma kontroli;
8. w której konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca do niego przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji; jeżeli przedsiębiorca świadczy dodatkowo inne usługi niż te, których wykonania konsument żądał, lub dostarcza rzeczy inne niż części zamienne niezbędne do wykonania naprawy lub konserwacji, prawo odstąpienia od umowy przysługuje konsumentowi w odniesieniu do dodatkowych usług lub rzeczy;
9. w której przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne albo programy komputerowe dostarczane w zapieczętowanym opakowaniu, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
10. dostarczanie dzienników, periodyków lub czasopism, z wyjątkiem umowy o prenumeratę;
11. zawartej w drodze aukcji publicznej;
12. świadczenie usług w zakresie zakwaterowania, innych niż do celów mieszkalnych, przewozu rzeczy, najmu samochodów, gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi, jeżeli w umowie oznaczono dzień lub okres świadczenia usługi;
13. dostarczanie treści cyfrowych, które nie są zapisane na nośniku materialnym, jeżeli spełnianie świadczenia rozpoczęło się za wyraźną zgodą konsumenta przed upływem terminu do odstąpienia od umowy i po poinformowaniu go przez przedsiębiorcę o utracie prawa odstąpienia od umowy.

Niewątpliwie ww. regulacja przewiduje wyjątki od prawa konsumenta do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość przewidzianego w art. 27 ustawy o prawach konsumenta.

Podsumowanie

Ustawa o prawach konsumenta gwarantuje konsumentowi jako nabywcy rzeczy zakupionej na odległość prawo do odstąpienia od umowy. Zarówno konsument jak i przedsiębiorca mają szereg praw jak i obowiązków względem siebie, które są szczegółowo uregulowane w przedmiotowej ustawie. Jednym z obowiązków spoczywających na stronach jest chociażby obowiązek zwrotu płatności i kosztów za rzecz, z której zrezygnowano z uwagi na dokonanie czynności odstąpienia od umowy (obowiązek przedsiębiorcy) oraz zwrotu nabytego towaru, co do zasady w terminie 14 dni (obowiązek konsumenta). Jednakże tak jak od każdej zasady przysługuje wyjątek i takie odstąpienia uregulowano w przepisie art. 38, z którym każdy konsument winien szczegółowo się zapoznać w razie pojawienia się wątpliwości, czy można odstąpić od tej konkretnej umowy.

O tym jakie zmiany nastąpią w ustawie o prawach konsumenta od dnia 1 stycznia 2023 roku przeczytasz tutaj.

Źródła:

1. K. Osajda (red. serii), P. Mikłaszewicz (red. tomu), Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz, Wyd. 4, Warszawa 2022