Usługi prawnicze świadczone pro bono a rozliczenie podatkowe

Bardzo często prawnicy i doradcy podatkowi mają dylemat, w jaki sposób na gruncie podatkowym powinni traktować nieodpłatne świadczenie swoich usług. W dzisiejszej publikacji będziemy szukali odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób powinny być opodatkowane w VAT i PIT usługi prawnicze świadczone pro bono.

Jaka jest idea usług pro bono?

Pomoc prawna jest niezbędna w wielu sytuacjach życiowych. Jednak doskonale każdy zdaje sobie sprawę, że jest również bardzo kosztowna i nie każda osoba może sobie pozwolić na zasięgnięcie opinii prawnika z uwagi na zbyt wysoką cenę. Dlatego też od wielu lat zapewniany jest dostęp do profesjonalnej pomocy prawnej osobom uboższym.

Usługa pro bono oznacza dobrowolne i bezpłatne świadczenie usług. Jednak w polskim ustawodawstwie nie ma przepisów, które zwalniałyby usługodawcę w każdym takim przypadku od zapłaty danin publicznych. Poniżej odniesiemy się do rozliczeń podatkowych w VAT i w PIT.

Usługi prawnicze pro bono a VAT

Od wielu lat toczy się dyskusja na temat opodatkowania w VAT świadczonych usług pro bono. Ministerstwo Finansów w 2012 roku wydało pismo, w którym odnosi się do świadczenia nieodpłatnych porad prawnych w kontekście rozliczania podatku VAT. Wydaje się, że pismo nie straciło na aktualności. Można w nim przeczytać, że nieodpłatna pomoc prawna udzielana pro bono nie jest objęta zakresem ustawy o VAT, o ile jej świadczenie wpisuje się w cel działalności gospodarczej prowadzonej przez świadczącego ją podatnika.

Taka działalność prospołeczna musi powodować wzrost prestiżu oraz pozytywny wizerunek przedsiębiorcy wykonującego te usługi. Jeżeli natomiast przedsiębiorca udziela bezpłatnych porad prawnych, które nie wpisują się w cel prowadzonej przez niego działalności, czynności takie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Nie oznacza to jednak obciążenia w każdym przypadku. Podatek VAT będzie naliczony, jeżeli przedsiębiorca poniesie koszty w związku ze świadczeniem tych czynności. Może to oznaczać, że prawnik, który prowadzi działalność jednoosobowo, jeżeli nie ponosi żadnych kosztów, nie nalicza podatku VAT.

Dodatkowo należy jeszcze pamiętać, że jeżeli nieodpłatne porady prawne są udzielane przez podmiot, który nie jest podatnikiem VAT, to świadczone przez niego czynności nieodpłatne nie będą opodatkowane, nawet jeśli są wykonywane przez zatrudnionych w tym podmiocie prawników.

Aktualne stanowisko Ministerstwa Finansów

W kwietniu 2021 roku jeden z posłów zadał pytanie do Ministra Finansów, czy z tytułu wynagrodzenia z umowy zlecenia zawartej z organizacją pozarządową radca prawny lub adwokat jest zobowiązany wystawić fakturę VAT i odprowadzić podatek VAT do Urzędu Skarbowego.

W odpowiedzi MF wskazał, że przede wszystkim należy ustalić, czy umowa zlecenia została zawarta w ramach wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej. Opodatkowanie podatkiem VAT określonych czynności możliwe jest wyłącznie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z podatnikiem VAT, w przeciwnym przypadku czynność nie będzie podlegała pod podatek VAT i nie będzie obowiązku wystawienia faktury. Jak z tego wynika, każdy przypadek musi być przeanalizowany indywidualnie.

Usługi prawnicze pro bono a podatek dochodowy

Jeżeli chodzi o rozliczenie nieodpłatnych usług prawniczych w kontekście podatku dochodowego od osób fizycznych, to w tym przypadku należy zauważyć, że takie usługi będą stanowiły przychód dla usługobiorcy. Natomiast po stronie podmiotu świadczącego usługę mogą jedynie być wygenerowane koszty uzyskania przychodów.

Podsumowanie

Usługi prawnicze świadczone pro bono nie zostały bezpośredniego uregulowania w przepisach podatkowych. Z tego też powodu może się okazać, że organ podatkowy będzie miał inne zdanie na temat rozliczenia podatku VAT i PIT, niż to zostało opisane w artykule. Dlatego w przypadkach mniej oczywistych należałoby się zwrócić z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej.