Zagraniczna darowizna a podatek w Polsce

Czym jest darowizna ?

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku [por. art. 888 Kodeksu cywilnego].

Stronami umowy darowizn są:

• darczyńca – dający darowiznę;
• obdarowany – przyjmujący darowiznę.

Stroną umowy darowizny mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne, w tym także ułomne osoby prawne. Co szczególnie istotne, stroną obdarowaną może być również dziecko poczęte, lecz jeszcze nieurodzone.

Celem darowizny jest nieodpłatne przysporzenie korzyści obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy. Tym samym darowizna polega na przeniesieniu na obdarowanego prawa własności, wierzytelności czy innego prawa zbywalnego o charakterze majątkowym.

Przedmiotem umowy darowizny mogą być wszystkie rzeczy i prawa dopuszczone do obrotu, przykładowo nieruchomość, przedsiębiorstwo, spadek, pieniądze, rzecz ruchoma w postaci np. samochodu, aparatu fotograficznego. Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

• gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;
• gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Ogólnie ujmując darowizna jest:

• dwustronną czynnością prawną kauzalną, konsensualną, jednostronnie zobowiązującą i darmą;
• celem darowizny jest nieodpłatne przysporzenie korzyści obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy;
• darowizna dochodzi do skutku już w przypadku złożenia przez strony oświadczeń woli w formie pisemnej.

Więcej na temat darowizny i tego co powinna zawierać umowa darowizny przeczytasz w tym artykule.

Co podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn ?

Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn reguluje kwestie związane właśnie ze spadkami i darowiznami. Podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

• dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
• darowizny, polecenia darczyńcy;
• zasiedzenia;
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
• zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Powstanie obowiązku podatkowego

Obowiązek podatkowy powstaje:

• przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;
• przy nabyciu z polecenia darczyńcy – z chwilą wykonania polecenia.

Jeżeli na skutek przyjęcia spadku lub darowizny następuje zwolnienie nabywcy z zobowiązania albo jego wygaśnięcie, wartość tego zobowiązania wlicza się do podstawy opodatkowania.

Kwoty wolne od podatku

Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

• 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
• 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
• 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych od tego samego zbywcy następuje więcej niż jeden raz, do czystej wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas od tego samego zbywcy w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.

Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi.

W przypadku nabycia tytułem polecenia za zbywcę uznaje się odpowiednio darczyńcę lub spadkodawcę. W przypadku gdy darczyńca nakłada na obdarowanego tytułem polecenia obowiązek przeniesienia własności rzeczy lub przeniesienia praw na rzecz darczyńcy, za zbywcę uważa się obdarowanego.

Warto również zapamiętać, że wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

• do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
• do grupy III – innych nabywców.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

Zgłoszenie i rozliczenie podatku od darowizny

W celu zgłoszenia i zapłacenia podatku od darowizny obdarowany jako podatnik zobowiązany jest złożyć do właściwego naczelnika urzędu skarbowego zeznanie SD-3 w ciągu miesiąca od dnia otrzymania darowizny. Nat darczyńcy nie spoczywają żadne obowiązki w zakresie złożenia dokumentów do urzędu skarbowego.

Zagraniczna darowizna

Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zasada ta dotyczy osób fizycznych stających się podatnikami do osób posiadających obywatelstwo polskie lub posiadających miejsce stałego pobytu na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, nawet gdy mają obywatelstwo innego państwa lub nie posiadają obywatelstwa żadnego państwa.

Dla celów określenia zakresu pojęcia obywatelstwa polskiego niezbędnym jest odwołanie się do przepisów ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim. Zgodnie z przepisami powołanej ustawy obywatelami polskimi są osoby, które posiadają obywatelstwo polskie na podstawie dotychczasowych przepisów.

Za obywatela polskiego uznaje się:

• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 3 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub na podstawie prawa stałego pobytu, który posiada w Rzeczypospolitej Polskiej stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;
• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub prawa stałego pobytu, który:
• pozostaje co najmniej od 3 lat w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim lub
• nie posiada żadnego obywatelstwa;
• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, które uzyskał w związku z posiadaniem statusu uchodźcy nadanego w Rzeczypospolitej Polskiej;
• małoletniego cudzoziemca, którego jedno z rodziców jest obywatelem polskim, przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub prawa stałego pobytu, a drugie z rodziców nieposiadające obywatelstwa polskiego wyraziło zgodę na to uznanie;
• małoletniego cudzoziemca, którego co najmniej jednemu z rodziców zostało przywrócone obywatelstwo polskie, jeżeli małoletni przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub prawa stałego pobytu, a drugie z rodziców nieposiadające obywatelstwa polskiego wyraziło zgodę na to uznanie;
• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie i legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 10 lat, który spełnia łącznie następujące warunki:
• posiada zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub prawo stałego pobytu,
• posiada w Rzeczypospolitej Polskiej stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;
• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, które uzyskał w związku z polskim pochodzeniem.

Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z orzecznictwem sądowym:

• nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu w Polsce [por. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (w Lublinie z dnia 20 stycznia 1997 r., sygn. akt I SA/Lu 447/96].
• zgodnie z art. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. W literaturze wskazuje się, że z regulacji tej wynikają dwie zasady. Pierwsza, że ustawodawca jako wiodącą przyjął zasadę domicylu, zgodnie z którą obowiązek podatkowy ciąży na osobie mającej stałe miejsce zamieszkania w Polsce, nawet gdy chodzi o nabycie rzeczy i praw majątkowych za granicą. Drugą z zasad jest zasada obywatelstwa, stosownie do której obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy – obywatelu polskim, nawet jeśli przebywa on stale poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Uwzględniając z kolei fakt, że w zasadzie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania nie obejmują podatku spadkowego lub jego odpowiednika, nabycie to podlega podwójnemu opodatkowaniu – zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i za granicą [por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 lipca 2017 r., sygn. akt II FSK 1682/15];

Tym samym przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nakazują traktować jednakowo podatników mających obywatelstwo polskie, nie klasyfikując ich sytuacji z uwagi na miejsce zamieszkania. Niewątpliwie nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Jeśli zatem podatnik posiada polskie obywatelstwo, to darowizna zagraniczna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn obowiązującym na terenie Polski.

Podsumowanie

Darowizna otrzymana przez obywatela polskiego za granicą jest opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn obowiązującym na terenie Polski. Istotny jest wyłącznie fakt posiadania obywatelstwa polskiego, z kolei miejsce stałego pobytu obywatela polskiego nie ma znaczenia dla określenia podstawy opodatkowania, stawki podatku czy też zwolnienia podatkowego. Jednakże pamiętaj, że darowizna w gronie najbliższej rodziny co do zasady korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, chyba że nie zostanie złożony formularz SD-Z2 w terminie 6 miesięcy.

Prowadzisz działalność gospodarczą i chcesz dokonać darowizny składników majątkowych na rzecz rodziny? Przeczytaj ten artykuł, aby dowiedzieć się więcej na ten temat.