Zwrot podatku PCC a odstąpienie bądź rozwiązanie umowy sprzedaży

Co natomiast w przypadku, gdy podatek od czynności cywilnoprawnych zostanie uiszczony, ale dojdzie do odstąpienia od umowy bądź jej skutecznego rozwiązania ? O tym przeczytasz w niniejszym artykule.

Zakres opodatkowania podatkiem PCC

Przepis art. 1 ustawy o PCC określa zakres opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Przede wszystkim przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych są czynności cywilnoprawne enumeratywnie wymienione w przedmiotowej regulacji, które obejmują:

1. umowy oraz czynności (sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, darowizny (w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy), dożywocia, o dział spadku oraz o zniesienie współwłasności (w części dotyczącej spłat lub dopłat), depozytu nieprawidłowego, spółki, ustanowienia odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności, ustanowienia hipoteki);
2. zmiany ww. umów, jeżeli powodują zwiększenie podstawy opodatkowania;
3. orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1 lub 2.

Z kolei zgodnie z przepisem art. 1 ust. 4 ustawy o PCC czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, z zastrzeżeniem, jeżeli ich przedmiotem są:

1. rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2. rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Należy pamiętać, iż w wyniku zawarcia którejkolwiek z umów wymienionych w przepisie art. 1 ustawy PCC na podatniku spoczywa obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych w ciągu 14 dni.

Jeśli zwarłeś umowę na odległość z danym przedsiębiorcą, pamiętaj, że masz 14 dni na odstąpienie od umowy. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Zwrot podatku PCC

Przepis art. 11 ustawy PCC zawiera zamknięty katalog przesłanek zwrotu podatku PCC. Tym samym podatek PCC podlega zwrotowi, jeżeli:

• uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna);
• nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej;
• spółka nie została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców lub wysokość kapitału zakładowego spółki kapitałowej została zarejestrowana w kwocie niższej niż określała umowa spółki – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym;
• podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale – w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału zakładowego ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców;
• nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Zwrot PCC w razie odstąpienia od umowy

W doktrynie słusznie wskazuje się, przesłankami zwrotu nie są zatem okoliczności, które spowodowały uchylenie czynności cywilnoprawnej lub nie wywołały przez nią skutków prawnych, czy też doprowadziły do zakończenia stosunku umownego. Zwrot podatku nie wchodzi także w rachubę, choćby wskutek różnorodnych zdarzeń modyfikujących lub niweczących istniejący stosunek prawny, zamierzony rezultat gospodarczy (lub inny skutek) nie został osiągnięty, np. odstąpienie od umowy, rozwiązanie umowy [tak S. Bogucki [w:] A. Wacławczyk, K. Winiarski, S. Bogucki, Podatek od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, Warszawa 2021, art. 11].

Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie, przykładowo:

• w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 13 marca 2018 r., sygn. akt I SA/Gd 25/18:
• Podstawą zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych nie jest odstąpienie stron od realizacji umowy.
• Skoro skarżąca nie złożyła oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków dokonanej czynności prawnej w sprawie nie miała zatem miejsca nieważność względna dokonanej czynności prawnej. Pisemnego oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków prawnych czynności dokonanej pod wpływem błędu nie może zastąpić zeznanie świadków, o których przesłuchanie przez organ wnosiła skarżąca.
• w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 18 sierpnia 2021 r., sygn. akt I SA/Gl 695/21:
• Artykuł 11 ust. 1 u.p.c.c. wprowadza zasadę enumeratywnego określenia sytuacji, w których możliwy jest zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych. Zatem tylko zajście jednej z wymienionych w nim przesłanek uprawnia do żądania zwrotu zapłaconego podatku. Treść tego przepisu nie pozwala jednocześnie na dokonanie jego interpretacji rozszerzającej.
• W przypadku umów sprzedaży – jako czynności cywilnoprawnych, stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a u.p.c.c. – obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstaje z momentem ich zawarcia. W sytuacji, gdy dochodzi do dobrowolnego rozwiązania umowy w drodze zgodnych oświadczeń woli stron umowy, należy przyjąć w myśl art. 3 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c., że obowiązek podatkowy powstał z chwilą dokonania (zawarcia) umowy. Momentem przesądzającym o powstaniu obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku sporządzenia aktu notarialnego jest wyłącznie chwila zawarcia umowy sprzedaży przez jej własnoręczne podpisanie przez obie jej strony.
• w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 kwietnia 2015 r., sygn. akt II FSK 719/13:
• Zwrot podatku od czynności cywilnoprawnych na skutek nieważności umowy nie daje możliwości ubiegania się o zwrot odsetek od uiszczonej kwoty podatku, bowiem przepisy regulujące instytucję zwrotu nie przewidują możliwości naliczenia oraz zwrotu oprocentowania w sytuacji, gdy podatek od czynności cywilnoprawnych jest należny w dniu jego pobrania. Zwrot nie jest nadpłatą w rozumieniu przepisów ustawy z 29.8.1997 r. – Ordy-nacja podatkowa (t. jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749).

Wobec powyższego, odstąpienie od realizacji umowy nie uzasadnia zwrotu prawidłowo naliczonego i uiszczonego podatku od czynności cywilnoprawnych. Jednocześnie nawet i późniejsze rozwiązanie ważnie zawartej umowy na skutek zgodnych oświadczeń stron nie wywołuje uprawnienia do żądania zwrotu poprawnie naliczonego i uiszczonego podatku.

Jednakże warto zapamiętać, że umowy przedwstępne oraz zobowiązujące do przeniesienia własności nie wywołują skutków na gruncie ustawy PCC. Dopiero samo zawarcie umowy przenoszącej własność rodzi obowiązek podatkowy od czynności cywilnoprawnych [tak M. Szymocha, Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności oraz umowa pod warunkiem zapłaty ceny – skutki w podatku od czynności cywilnoprawnych, Dor.Podat. 2012, nr 12, s. 12-13].

Zawarłeś umowę pożyczki poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej i zastanawiasz się jakie to niesie za sobą skutki podatkowe, w szczególności w zakresie podatku od czynności cywilnoprawych? Jeśli tak, to zajrzyj do tego artykułu.

Podsumowanie

Przepis art. 11 ust. 1 pkt. 1 ustawy PCC stanowi podstawę zwrotu podatku jeżeli uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli. Istotą podatku PCC jest jego wymiar i pobór w przypadku dokonania określonych czynności cywilnoprawnych. Niemniej jednak odstąpienie od umowy nie uzasadnia zwrotu prawidłowo naliczonego i uiszczonego podatku od czynności cywilnoprawnych.