Wykonywanie działalności za granicą a ubezpieczenie w ZUS

Zasada miejsca wykonywania działalności

Przedsiębiorca podlega pod ubezpieczenia tego państwa, w którym faktycznie prowadzi działalność. Nie ma znaczenia, w którym państwie mieszka, ani w którym działalność została zarejestrowana.

Przykład 1.

Pan Marek zarejestrował firmę w Czechach, natomiast prowadzi ją w Polsce, dlatego podlega pod polski ZUS i tu musi opłacać składki wg polskich przepisów.

Przeniesienie działalności do innego państwa – wyjątek

Jeśli przedsiębiorca od pewnego czasu prowadzi działalność w Polsce i przeniesie ją na okres nie dłuższy niż 24 miesiące do innego państwa, wtedy wciąż może być ubezpieczony w Polsce. Z tego rozwiązania można skorzystać, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:

• działalność jest prowadzona w Polsce przez co najmniej 2 miesiące przed przeniesieniem jej za granicę,
• prowadzenie działalności jest udokumentowana fakturami, rachunkami, umowami,
• w Polsce jest utrzymywana infrastruktura pozwalająca na podjęcie działalności po powrocie,
• przenoszona działalność powinna mieć podobny charakter do tej wykonywanej w Polsce.

Jeśli powyższe warunki nie są spełnione, w celu podlegania pod zagraniczne ubezpieczenie, czyli tam, gdzie jest prowadzona działalność, należy zgłosić się do tamtejszego podmiotu z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz wyrejestrować z polskich ubezpieczeń.

Przykład 2.

Pani Iwona prowadzi w Polsce zakład fryzjerski od 1 stycznia 2021 roku. W maju tego samego roku chce przenieść działalność do Niemiec na 2 lata, o profilu medycyny estetycznej. Pani Iwona powinna zarejestrować się do czeskich ubezpieczeń i wyrejestrować z polskich, ponieważ działalność za granicą nie ma podobnego charakteru do tej wykonywanej w Polsce.

Działalność za granicą dłuższa niż 24 miesiące

Jeśli działalność przeniesiona do innego państwa przekroczyła 24 miesiące, mija termin ważności wydanego zaświadczenia A1, co skutkuje obowiązkiem opłacania składek w kraju, do którego została przeniesiona działalność.

Istnieje jednak możliwość, aby przedsiębiorca dalej podlegał pod polskie ustawodawstwo. W tym celu należy skontaktować się z kieleckim oddziałem ZUS, który – w imieniu przedsiębiorcy – powinien wystąpić z wnioskiem o zawarcie porozumienia wyjątkowego do instytucji zagranicznego państwa. Jeśli podmiot zagraniczny wyrazi zgodę, do zakończenia prowadzenia działalności za granicą można w dalszym ciągu opłacać składki na ubezpieczenia w Polsce.

Porozumienie wyjątkowe może również zostać zawarte, gdy z góry wiadomo, że okres przeniesienia działalności za granicę będzie trwał dłużej niż 24 miesiące. W takiej sytuacji należy od razu wystąpić do Oddziału ZUS w Kielcach o zawarcie porozumienia wyjątkowego.

Warto tutaj mieć na uwadze, że to nie polski ZUS, ale zagraniczny wydaje zgodę lub jej odmawia i to od jego oceny stanu faktycznego zależy rozpatrzenie sprawy.

Kilka miejsc wykonywania działalności

Osoby, które prowadzą aktywną działalność na terenie kilku państw unijnych również podlegają pod ubezpieczenie tylko jednego państwa – tego, w którym przedsiębiorca ma miejsce zamieszkania, jeśli w tym kraju wykonuje znaczną część działalności.

Znaczną część działalności ustala się w oparciu o kryteria, jak np.:

• obrót,
• czas pracy,
• liczba świadczonych usług,
• dochód.

Jeśli co najmniej 25% z powyższych kryteriów dotyczy miejsca zamieszkania, w tym państwie podlega się ubezpieczeniom.

Przykład 3.

Pan Patryk prowadzi działalność w Polsce oraz w Czechach, a mieszka w Polsce. W Polsce na działalność poświęca 20 dni w miesiącu, w Czechach – 10. Pan Patryk podlega pod polskie ubezpieczenie, ponieważ w tym kraju wykonuje znaczną część działalności.

Osoby, które prowadzą działalność na terenie kilku państw, natomiast w miejscu zamieszkania nie wykonują znacznej działalności są objęte zabezpieczeniem społecznym w tym państwie, w którym znajduje się tzw. centrum zainteresowania dla tej działalności.

Centrum zainteresowania określa się, biorąc pod uwagę wszystkie aspekty prowadzonej działalności, a zwłaszcza:

• stałe miejsce prowadzenia działalności,
• jej zwyczajowy charakter,
• okres trwania działalności,
• liczbę świadczonych usług,
• zamiar, który wynika ze wszystkich uwzględnionych okoliczności.

Przykład 4.

Pani Joanna, mieszkająca w Polsce wykonuje tu działalność przez 10 dni w miesiącu, a w Czechach przez 20. Mimo że w Polsce pani Joanna nie wykonuje znacznej części działalności, to jeśli tu jest centrum zainteresowania dla tej działalności – podlega pod polskie ustawodawstwo ubezpieczeniowe.

Działalność w jednym państwie oraz stosunek pracy w drugim

Przedsiębiorca, prowadzący działalność w jednym państwie oraz wykonujący pracę najemną w drugim podlega pod ubezpieczenia społeczne w państwie, w którym pracuje. Należy jednak upewnić się, czy zagraniczne przepisy nie nakładają na pracowników obowiązku opłacania w tym kraju składek za działalność prowadzoną w innym.

Ponadto, należy skontaktować się z polskim ZUS, który ustali szczegóły podlegania pod krajowe i zagraniczne ubezpieczenie.

Aby potwierdzić odprowadzanie składek we właściwym państwie, należy złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia A1 w instytucji ubezpieczeniowej w kraju, w którym jest wykonywana praca.